- Με την ευκαιρία των 150 χρόνων από την πρώτη έκδοση και ως μία συμβολική χειρονομία εναντίωσης στο γενικευμένο ευτελισμό της πολιτικής, πολιτισμικής και κοινωνικής ζωής, οι εκδόσεις "Ερατώ" κυκλοφόρησαν σε μετάφραση από το γερμανικό πρωτότυπο του Γιώργου - Ικαρου Μπαμπασάκη το "Μανιφέστο του Κομμουνιστικού Κόμματος" των Μαρξ, Ενγκελς, σε ένα καλαίσθητο, χαρτόδετο και εικονογραφημένο βιβλίο (120 σελ.). Η μετάφραση λαβαίνει υπόψη και την αγγλική μετάφραση (1888) από τον Σάμιουελ Μουρ, η οποία είχε ελεγχθεί από τον Ενγκελς, ο οποίος έκανε ορισμένες μικροαλλαγές που ενσωματώθηκαν στην παρούσα ελληνική μετάφραση.

- Ενα πολύ σημαντικό βιβλίο για τη γλώσσα μας, χρησιμότατο για κάθε λογής"χειριστή" της, κυκλοφόρησε ο "Γκοβόστης". Πρόκειται για το έργο του κορυφαίου φιλολόγου, μαχητή της δημοτικής και εισηγητή της καθιέρωσής της ως επίσημης γλώσσας, όπως και του μονοτονικού συστήματος, καθηγητή του ΑΠΘ, Εμμανουήλ Κριαρά "Θητεία στη γλώσσα". Ο τόμος συγκεντρώνει τα πλέον ενδιαφέροντα άρθρα και συνεντεύξεις του Ε. Κριαρά για τη γλώσσα, την παιδεία, τα σημαντικά πνευματικά γεγονότα του αιώνα μας.

- Από τον "Παπαδήμα" κυκλοφόρησαν: Κώστα Π. Μιχαηλίδη "ΠΛΑΤΩΝ Μύθος και Λόγος. Εισαγωγή στην πλατωνική φιλοσοφία". Σε επιμέλεια Α. Τσακμάκη - Μ. Χριστόπουλου και με τίτλο "Ορνιθες (Οψεις και αναγνώσεις μιας αριστοφανικής κωμωδίας)", κυκλοφόρησαν τα Πρακτικά του συμποσίου που είχαν οργανώσει το Πανεπιστήμιο Κύπρου και ο Θεατρικός Οργανισμός Κύπρου (10.1994).

- Από τον "Εξάντα" κυκλοφόρησαν: Στη σειρά "Αρχαίοι συγγραφείς / Μαρτυρίες" ένας πανόδετος τόμος, με τίτλο "Περί θαυμάτων και δαιμόνων", με κείμενα αρχαίων, σε μετάφραση Δημήτρη Ρήσου. Η μελέτη της Σοφίας Μάππα "Ορθοδοξία και εξουσία στην ελληνική κοινωνία" (μετάφραση Λίτσας Μοσχοπούλου). Μάριο Βάργκας Γιόσα "Ο Λιτούμα στις Ανδεις" (μετάφραση Σάρα Μπενβενίστε, μυθιστόρημα).

- Από τις εκδόσεις "Σέλας" κυκλοφόρησε το ιστορικό και βιωματικό παράλληλα βιβλίο του κορυφαίου Ιταλοεβραίου διανοητή, έγκλειστου στα στρατόπεδα της Μπούνα και του Αουσβιτς, Πρίμο Λέβι "Η ανακωχή", που περιγράφει την απελευθέρωση των κρατουμένων από τους Ρώσους και την "οδυσσειακή" επιστροφή των Εβραίων στην Ιταλία. Μετάφραση Ζακ Σαμουήλ.

- Από τις εκδόσεις "Ενάλιος" κυκλοφόρησαν: Το φιλοσοφικό δοκίμιο του Παναγιώτη Ν. Χιώτη "Η παράδοση του Διαφωτισμού στην Ελλάδα (Η περίπτωση του Αδαμάντιου Κοραή και του Ευάγγελου Παπανούτσου)". Το ιστορικό μυθιστόρημα της πολυβραβευμένης Γαλλίδας ποιήτριας και πεζογράφου Αντρέ Σεντίντ"Νεφερτίτη. Το όνειρο των Ακενατών (Τα απομνημονεύματα ενός γραφέα)"(μετάφραση Βασιλικής Κοκκίνου). Το θρυλικό ανά τον κόσμο και τους αιώνες μυθιστόρημα του Γάλλου μελετητή αρχαίων αραβικών κειμένων του 16ου αιώναΑντουάν Γιαλάν "Χίλιες και μια νύχτες" (μετάφραση Τζένης Γαβαλάκη). Το πολυδιαβασμένο κλασικό μυθιστόρημα του Χένρι Τζέιμς "Πριγκίπισσα Καζαμάσιμα", μια ιστορία για την επανάσταση και τον έρωτα (μετάφραση Φωτεινής Μεγαλούδη). Νίκος Μαλαβάκης "Λαϊκή Μετεωρολογία" (αποφθέγματα της λαϊκής εμπειρίας για τα καιρικά φαινόμενα).

- "11 Κείμενα Οδός Σόλωνος", τιτλοφορείται το βιβλιαράκι με ενυπόγραφα κείμενα επωνύμων των γραμμάτων και επιστημών για το μικρό, οικείο, γραφικότατο σήμερα βιβλιοπωλείο της οδού Σόλωνος 69 των εκδόσεων "Στρατή Φιλιππότη".

- Από τον "Γαβριηλίδη" κυκλοφόρησε το βιβλίο του ιδρυτή του Κομμουνιστικού Κόμματος Ισραήλ Παλαιστίνιου Εμίλ Χαμπίμπι "Ο πεσιμιστής" (μετάφραση Ιακώβ Σιμπή - Καρίνας Λάμψα).

- "Ανατολή", τιτλοφορείται το μυθιστόρημα του ποιητή Κωστή Γκιμοσούλη (εκδόσεις "Κέδρος").

- "Μια απόπειρα για ελληνο-τσιγγάνικο γλωσσάρι στον τσιγγάνικο οικισμό των Σοφάδων", τιτλοφορείται το βιβλίο - γλωσσάρι που κυκλοφόρησε από τηνΑναπτυξιακή Καρδίτσας, δημιούργημα της ΤΑ και των συνεταιρισμών του Νομού Καρδίτσας. Στο εγχείρημα συμμετείχαν ντόπιοι επιστήμονες και Τσιγγάνοι της Κοινότητας Σοφάδων, με στόχο την καταπολέμηση του κοινωνικού αποκλεισμού των Τσιγγάνων. Η Αναπτυξιακή Καρδίτσας προγραμματίζει μελλοντικά και έκδοση πληρέστερου λεξικού, που να περιέχει και τσιγγανο-ελληνικό μέρος (Διεύθυνση: Αρτεσιανού και Κολοκοτρώνη 5 ΤΘ 3343.100 Καρδίτσα, τηλ. 0441 - 42.363, 26.345).

- Από το "Θεμέλιο" εκδόθηκε η μελέτη του Σπύρου Τζόκα "Ανάπτυξη και εκσυγχρονισμός στην Ελλάδα στα τέλη του 19ου αιώνα. (Υπανάπτυξη ή εξαρτημένη ανάπτυξη;)".

- "Η Ελλάδα στη μεταδιπολική εποχή (Μια αισιόδοξη υπόθεση εργασίας", τιτλοφορεί τη μελέτη του ο Δημήτρης Καλουδιώτης (εκδόσεις "Σ. Ι. Ζαχαρόπουλος".

- "Αντισταθείτε", τιτλοφορείται το βιβλίο του Χρήστου Πασαλάρη, αρθρογράφου και συμβούλου έκδοσης της εφημερίδας "Ελεύθερος Τύπος". Ο τόμος περιέχει άρθρα του Χρ. Πασαλάρη από το 1984 μέχρι το 1997.

- Από την "Ωκεανίδα" κυκλοφόρησαν: Ροζαμούντ Πίλτσερ "Στον αστερισμό των διδύμων" (μετάφραση Καίτης Οικονόμου, μυθιστόρημα). Μάργκαρετ Ατγουντ"Το άλλο πρόσωπο της Γκρέις" (μετάφραση Εφης Καλλιφατίδη, μυθιστόρημα βασισμένο στην πραγματική ιστορία της Γκρέις Μαρκς - 19ος αιώνας). Ελεν Φίλντινγκ "Προς γκρεμός και πίσω ...ράφι (το ημερολόγιο της Μπρίτζετ Τζόουνς)" (μετάφραση Εφης Καλλιφατίδη, μυθιστόρημα).

- Από το "Ροδακιό" εκδόθηκαν τα ποιητικά βιβλία: Ρένα Ρηνιώτη "Η κυρά των άστρων". Νίκος Αβανίδης "Χωρίς γενιά". Νανά Πλευρίτου "Καλοκαίρια στις Κυκλάδες", Τάσος Ζερβός "Προσωπογραφίες ή μεσιανό κατάρτι".

"Και τώρα / τώρα που ο αριθμός έγινε πράξη / κι ο ουρανός κι η γης συνουσιάστηκαν / γεμίζοντας τον τόπο χώμα και πνέμα / με σάρκα μια / τώρα που το γεγονός ζευγάρωσε με την ιδέα / (...) Τι είναι αυτό το σύννεφο ολόγυρα απλωμένο... / Αλλά... / Ακούγεται πάλι η μουσική / ο ήχος / ο αλύγιστος πολεμιστής / που ανάμεσα στο πλήθος διαβαίνει". Το "χώμα" και το "πνέμα", το - γήινο - γεγονός κι η ιδέα δεν είναι "τώρα" δύο χωριστές "ουσίες".

Η ωμή εποχή μας τα σάρωσε στην πράξη όλα εκείνα τα μεταφυσικά νέφη μυστηρίου, που χώριζαν τεχνητά και, συχνά, σκόπιμα, σε δύο "ουσίες" (ύλη - πνεύμα) την ύπαρξη και τον κόσμο, με ιεραρχική, μάλιστα, υπαγωγή της πρώτης στη δεύτερη (!) για να στηρίζεται "φιλοσοφικά" ο μύθος του άνωθεν (θείου) "προκαθορισμού". Τώρα, "δεν το χρειάζονται και πολύ - αν και δεν τον πετάν στα άχρηστα αφού πουλάει ακόμα. "Τώρα" ξέρουμε, το έχουμε χωνέψει - και δεν τους πειράζει αυτό, αντίθετα! - πως η ζωή μας, η ύπαρξη, η "μοίρα" μας, προκαθορίζονται από γήινες άνωθεν δυνάμεις με ονόματα γήινα: καπιταλισμός - σε παθολογικό στάδιο γιγαντισμού - κέρδος, σύληση και βιασμός των πάντων, αποθηρίωση. Τώρα βλέπουμε. Ακόμα και όσοι δεν έβλεπαν ή έκαναν πως δεν έβλεπαν. Και τρίβουν τα μάτια τους.

Αλλά ...ευτυχώς, υπάρχει το αλλά της εγρήγορσης: Αυτός "ο ήχος ο αλύγιστος...".

Η ποίηση, βέβαια, με τους κώδικές της θέλει να τα λέει παραλλαγμένα. Τόσο πολύ όμως μερικές φορές, που δεν αναγνωρίζονται. Οι αλλεπάλληλες, ωστόσο, εφιαλτικές εικόνες σ' αυτό το βιβλίο έχουν την ίδια αυτή πηγή, τον ίδιο αυτόν εφιαλτικό κόσμο. Που έχει μάλιστα ρίζες και στο μακρινό παρελθόν: "Είμαι ένα άσαρκο κρανίο πετρωμένο / φορτωμένο αιώνες. / Το μόνο που απέμεινε. / Εγώ ο ανυπότακτος πόθος". Και: "Ερχομαι πάλι εγώ / ο Αδωνις, ο Φοίβος, ο Προμηθέας. / Νο πασαράν, νο πασαράν! / Κραυγές που όρια δεν έχουν πουθενά / σιωπές αμείλικτες". Και σαρκασμός: "Ενας βαθύφωνος κορδώνεται λαλάει: / όχι Λένιν όχι Μπρετόν / (...)Δε μας κάνει η συνήθης νοημοσύνη / (...) Οι ελπίδες μας στο χάος". Λαμπρά!

Ας τονίσουμε, όμως, άλλη μια φορά από τη στήλη αυτή: Σαφήνεια, να διασταλούν οι ποιητικοί κώδικες. Δεν έχουμε άλλωστε αρκετά περιθώρια για την πολυτέλεια των "αναζητήσεων" στη μορφή, που δεν είναι καν αναζητήσεις, αλλά περπατημένα μονοπάτια. Και κάτι άλλο: Λιτότητα, τίποτα το περιττό ή το θορυβώδες. Τι θέση έχουν σε μια ελληνική ποιητική συλλογή οι γαλλικές και οι αγγλικές φράσεις;

Μανώλης ΚΟΡΝΗΛΙΟΣ

Η μελέτη αυτή του καθηγητή της Νεοελληνικής Φιλολογίας στο Θεσσαλικό Πανεπιστήμιο Γεράσιμου Ζώρα, που επιγράφεται "Για την ποίηση", είναι μια σε βάθος ανάλυση όλων εκείνων των παραμέτρων, που επιδρούν κατά τρόπο καταλυτικό στην ποιητική δημιουργία.

Βασίζεται σε κείμενα ή αποσπάσματα ποιημάτων, μέσα από τα οποία παρακολουθούμε την αγωνία των ποιητών - δημιουργών για τη σύλληψη της ιδέας, την αγωνία τους να εκφραστούν, την ονειρική διάσταση του ποιητικού φαινομένου, τη μεταστοιχείωση της προσωπικής τους ιδεολογίας σε γενικευμένο κοινωνικό αίτημα και τους συνακόλουθους κοινωνικούς προσανατολισμούς του ποιητικού λόγου, που αναζητεί τη δικαίωσή του στο χώρο των ιδεών, καθώς δεν είναι ποτέ δυνατόν να σιγήσει.

Η μελέτη αυτή, παρότι είναι γραμμένη με επιστημοσύνη, εντούτοις είναι προσιτή στο ευρύ κοινό, που θα ήθελε να γνωρίσει όλο το φάσμα των διεργασιών που μεσολαβούν από το ερέθισμα του εξωτερικού κόσμου στον ποιητή, μέχρι την οριστική του μεταγραφή σε στίχο και έτσι να εξοικειωθεί με ένα αρκετά σύνθετο και κοπιώδες πλέγμα νοητικών λειτουργιών. Ωστόσο, δεν παύει να είναι και θεωρητικό - χρηστικό κείμενο για τους ίδιους τους δημιουργούς, όσους τουλάχιστον διακονούν τον ποιητικό λόγο, για να κατανοήσουν τις άδηλες και σχεδόν αυτόματες συμπεριφορές τους σε όλες τις φάσεις του ποιητικού γίγνεσθαι.

Ο Γεράσιμος Ζώρας, με ύφος λιτό και απόλυτα κατανοητό, ανοίγει διάπλατα τα γνωστικά μονοπάτια ενός εξατομικευμένου "άβατου", κινούμενος με μεγάλη άνεση μέσα στην ελληνική και τη διεθνή βιβλιογραφία, προσφέροντάς μας μέσα από τα "ποιήματα ποιητικής" έργο πρωτότυπο, αφού αυτό είναι το πρώτο και μέχρι στιγμής μοναδικό εγχείρημα στη γλώσσα μας και διεξοδικό, καθώς το ερευνητικό πεδίο κυριολεκτικά εξαντλείται.

Σε όλα αυτά αξίζει να προστεθούν το μεστό, αλλά περιεκτικό προλογικό σημείωμα του ακαδημαϊκού Μιχαήλ Δ. Στασινόπουλου και το αντιπροσωπευτικό για τα ανάλογα θέματα "Ανθολόγιο" που κλείνει την παρούσα μελέτη (Εκδόσεις "Δόμος",Αθήνα 1995, σελ. 80).

Γιώργος Ηλ. ΠΕΤΡΟΠΟΥΛΟΣ

Το μυθιστόρημα μπορεί να είναι περιβλημένο από το μαγικό χέρι της τέχνης, όμως ο μύθος του σχεδόν πάντοτε πατάει γερά στα πραγματικά γεγονότα και πρόσωπα, άλλοτε λιγότερο και άλλοτε περισσότερο διαφανή.

Η Εμυ Πανάγου (δημοσιογράφος σε ζητήματα τέχνης και πολιτισμού) με βαθιά αισθαντικότητα και περισσή λεπτότητα βιογράφησε μιαν εμπνευσμένη με πολλές διακρίσεις κατασκευαστριών κεντητών πινάκων την Γιούλη Μαμαλάκη - Βίτμερ.Η ζωή της από τα πρώτα τρυφερά χρόνια τραυματίστηκε από την εκτέλεση του αντιστασιακού πατέρα της από τους Γερμανούς. Η ορφάνια τη συνόδεψε "κατά βίον", αναζητώντας απεγνωσμένα σε συντρόφους την πατρική προστασία. Παράλληλα, και η έλλειψη της μητρικής παρουσίας, αφού η μητέρα της, διακεκριμένη ηθοποιός, σπάνια βρισκόταν κοντά της και ακόμα σπανιότερα ασχολιόταν με αυτήν. Καθώς και η φύση ήταν χαρισματική απέναντί της, την οδήγησαν σε μια ζωή ιδιόρρυθμη με διαρκείς μετακινήσεις και αλλαγές συντρόφων. Ενα κυνήγι ατελεύτητο, για να καλύψει το βάραθρο μιας εσώτερης, αλλά βαθύτατης μοναξιάς. Παρηγοριά της, οι εμπνευσμένοι πίνακές της. Αμυδρή ιδέα τους μας προσφέρουν οι εικονογραφημένης σελίδες του βιβλίου και κυρίως ο έγχρωμος πίνακας του οπισθόφυλλου.

Με απαράμιλλη δεξιοτεχνία, βυθίστηκε η συγγραφέας σ' αυτά τα απύθμενα και δυσερεύνητα βάθη της ανθρώπινης ψυχής, φέρνοντας στην επιφάνεια μια αιμάσσουσα ευαισθησία απέναντι στην παλλόμενη μοναδικότητα της ελληνικής φύσης.

Βιογραφικό μυθιστόρημα, λουσμένο στο φως και το χρώμα των Κυκλάδων, όπου το μεγαλύτερο μέρος του αναλώνεται. Συχνά, όμως, έχεις την εντύπωση πως διαβάζεις ένα θαυμαστό ταξιδιωτικό, που θα 'λεγες ποτέ να μην τελειώσει. (Εκδόσεις "Καστανιώτη" Αθήνα 1998).

Ευγενία ΖΩΓΡΑΦΟΥ