ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ

ΚΕΝΗ

Πλατιά ενωτική πολιτική

Διεργασίες αναμφίβολα υπάρχουν μέσα στην ελληνική κοινωνία. Διεργασίες για τις οποίες, αν θα ήθελε κάποιος να τις σχηματοποιήσει, θα μιλούσε για διεργασίες και προς τα "αριστερά" και προς τα "δεξιά", σαν κυρίαρχες τάσεις. Ταυτόχρονα όμως και ενδιάμεσα σ' αυτές τις κυρίαρχες τάσεις υπάρχει ένας μεγάλος χώρος αυτών που προβληματίζονται, επικρίνουν τη σημερινή κατάσταση, αλλά διστάζουν να ξεκολλήσουν από καθιερωμένες εντάξεις ή φοβούνται το άγνωστο ή δε θέλουν να ρισκάρουν ή νιώθουν αδύναμοι να τολμήσουν. Ακόμα, άλλοι που πιστεύουν ότι δεν έχει σήμερα νόημα να θυσιάσουν κάποια δήθεν προσωπικά οφέλη κλπ. Ενα σοβαρό ζήτημα - και ανεξάρτητα από τις διάφορες δημοσκοπήσεις, που βλέπουν κατά καιρούς το φως της δημοσιότητας, καταγράφοντας διεργασίες και τάσεις - είναι το κατά πόσο ουσιαστικές και βαθιές είναι οι προς τα αριστερά διεργασίες, τουλάχιστον αυτές που ήδη έχουν εκδηλωθεί. Κυρίως πόσο είναι προφυλαγμένες από τις αυταπάτες και τις παγίδες των "αναχωμάτων" που στήνονται, είτε σχεδιασμένα, είτε απλά αξιοποιούνται, όταν και όπου εκδηλώνονται. Και το πρόβλημα δεν είναι η καταγραφή αυτών των διεργασιών, αλλά η στήριξή τους, ο πολλαπλασιασμός τους, σήμερα, τώρα, γιατί... "οι καιροί ου μενετοί"!

****

Αν η εργατική τάξη, τα λαϊκά στρώματα, οι ριζοσπαστικές λαϊκές δυνάμεις, κοινωνικοί και πολιτικοί παράγοντες, που θέλουν να ακολουθήσουν ένα διαφορετικό βηματισμό, δεν αντιδράσουν έγκαιρα και αποτελεσματικά, τότε υπάρχει κίνδυνος οι διεργασίες να ενισχύσουν τη συντηρητική κατεύθυνση ή να εκφυλιστούν. Είναι και ευθύνη των κομμουνιστών να ανταποκριθούμε έμπρακτα στην πολιτική ενίσχυσης του ταξικού αγώνα, της κοινωνικής πάλης, της πολιτικής των συσπειρώσεων. Είναι όμως ευθύνη και όλων εκείνων που νιώθουν ότι πρέπει να γείρει η πλάστιγγα προς την αντίθετη κατεύθυνση.

Το ΚΚΕ με το 15ο Συνέδριό του έχει επεξεργαστεί μια πλατιά ενωτική πολιτική πρόταση, για μια μεγάλη λαϊκή, κοινωνική και πολιτική συμμαχία, που αρχικά θα αποτελέσει πόλο οργάνωσης της αντίστασης και της αντεπίθεσης και στην πορεία θα ανοίξει το έδαφος για ουσιαστικές αλλαγές και ανατροπές.

Σήμερα, μιλώντας για το Μέτωπο, προβάλλουμε με έμφαση την κοινωνική συμμαχία και για γενικούς, άλλα και για συγκεκριμένους λόγους, που έχουν σχέση με το σημερινό πολιτικό συσχετισμό. Ετσι και αλλιώς πάντα και ανεξάρτητα από τους πολιτικούς συσχετισμούς αποτελεί τη βάση, το μοχλό και την κινητήρια δύναμη των θετικών αλλαγών. Η κοινωνική συμμαχία ανάμεσα στην εργατική τάξη και τα άλλα λαϊκά στρώματα των εργαζομένων αφορά υπαρκτές κοινωνικές δυνάμεις και κοινά συμφέροντα.

Το καλύτερο θα ήταν να μπορούσαμε σήμερα να μιλάμε ταυτόχρονα για άμεση δυνατότητα και πολιτικών συμφωνιών υπέρ των εργαζομένων, ώστε το μέτωπο των δυνάμεων που υποφέρουν από τα μονοπώλια και τον ιμπεριαλισμό να αποκτήσει μεγαλύτερη δυναμική. Ομως δυστυχώς σήμερα, τέτοιες προϋποθέσεις δεν υπάρχουν. Αυτός δεν είναι λόγος για να σταυρώνουμε τα χέρια και να περιμένουμε να "πέσει μόνο του το μήλο από τη μηλιά".

Υπάρχουν δυνατότητες και προϋποθέσεις διαμόρφωσης κοινωνικοπολιτικών συσπειρώσεων γύρω από μεγάλα λαϊκά προβλήματα και τομείς δράσης, γύρω από μεγάλα οικονομικά ζητήματα, τις ιδιωτικοποιήσεις, την ανατροπή των εργασιακών σχέσεων και δικαιωμάτων, τις επικίνδυνες συνέπειες από την ιμπεριαλιστική τάξη πραγμάτων και τους σχεδιασμούς που επιφυλάσσει για το λαό και τη χώρα μας, για την περιοχή.

Το ΚΚΕ δε θέλει, δεν επιδιώκει να μεταμφιέζεται στο ένα ή το άλλο δήθεν πλατύ συμμαχικό σχήμα, δεν ενδιαφέρεται για πολιτικά υποκατάστατα της δικής του δράσης. Δρα ανοιχτά και αυτοτελώς στην ελληνική κοινωνία. Αυτό που ενδιαφέρει σήμερα είναι να συναντηθούν σε ευρύτερες συσπειρώσεις κομμουνιστές και μη κομμουνιστές, άνθρωποι που διαφωνούν με την πολιτική των κομμάτων τους σε βασικά ζητήματα, που βαραίνουν και χαρακτηρίζουν τις εξελίξεις. Αυτό που ενδιαφέρει σήμερα και έχει ανάγκη ο τόπος είναι, άνθρωποι που αμφισβητούν το πολιτικό σκηνικό, από προοδευτικές, ριζοσπαστικές, αγωνιστικές θέσεις, να αναλάβουν πρωτοβουλίες, να συναντηθούμε στα βασικά μέτωπα πάλης, και στις δημοτικές και νομαρχιακές εκλογές που θα γίνουν σε τρεις μήνες. Το ΚΚΕ είναι σε θέση και έχει τη διάθεση να στηρίξει και να βοηθήσει κάθε συσπείρωση και δραστηριότητα που αντιτίθεται στη νεοφιλελεύθερη καταιγίδα, στην ιμπεριαλιστική τάξη πραγμάτων, είτε αναφέρεται σε ένα ή σε περισσότερα ζητήματα, αρκεί οι θέσεις και οι στόχοι αυτοί να δίνουν φτερά στο λαϊκό κίνημα, να το χειραφετούν από τα διάφορα συντηρητικά και συναινετικά σενάρια εγκλωβισμού της λαϊκής δυσαρέσκειας.

****

Ακριβώς επειδή πρέπει να υποβοηθηθούν οι γνήσιες ριζοσπαστικές διεργασίες, επειδή ο καθημερινός αγώνας πρέπει να συνδέεται με το αύριο και την προοπτική, το ΚΚΕ έχει επεξεργαστεί ανάλογη τακτική για τη μάχη των δημοτικών και νομαρχιακών εκλογών. Εχει απορρίψει τη λογική των κομματικών συνεργασιών και των διαβουλεύσεων κορυφής, γιατί αυτές μοιραία σήμερα συνδέονται με δεσμεύσεις ανεπίτρεπτες, σε βάρος των λαϊκών συμφερόντων. Πώς να συμμαχήσεις, για παράδειγμα, με κόμματα που στηρίζουν ανοιχτά ή κλείνουν τα μάτια στη μετατροπή των δήμων και των νομαρχιών σε Ανώνυμες Εταιρίες - μεσίτες των επιχειρηματιών;

Το Κόμμα μας ενδιαφέρεται εξίσου και για το τι θα "βγάλει η κάλπη" μετά τους δύο γύρους, και για το ποια στάση θα κρατήσουν οι δημοτικές και νομαρχιακές αρχές, από την επόμενη ημέρα, μετά την Κυριακή των εκλογών. Η πείρα που υπάρχει σ' αυτό το ζήτημα είναι μεγάλη. Για παράδειγμα, οι περισσότεροι δήμαρχοι και νομάρχες που εκλέχτηκαν κόντρα στα ψηφοδέλτια που στήριξε το ΠΑΣΟΚ, οι γνωστοί "αντάρτες", αποδείχτηκαν "πολύ ΠΑΣΟΚ και κάτι παραπάνω" στη συνέχεια.

Η πολιτική του ΚΚΕ είναι ανοιχτή, σε κάθε δήμο ή νομαρχία, στη διαμόρφωση ψηφοδελτίων με αγωνιστές και αγωνίστριες ως άτομα ή ομάδες που είναι διατεθειμένοι να υπηρετήσουν τα λαϊκά στρώματα και να τα στηρίξουν και με το προσωπικό θάρρος και θυσία, από τις τραγικές συνέπειες της φιλελεύθερης πολιτικής. Ανεξάρτητα αν στο γενικό πολιτικό επίπεδο διατηρούν δεσμούς με τα άλλα πολιτικά κόμματα ή ανήκουν σ' αυτά.

Ορισμένοι, καλοπροαίρετα, αναρωτιούνται πώς είναι δυνατόν κάποιος ή κάποια που ανήκει στα κόμματα που στηρίζουν την ελευθερία δράσης κεφαλαίων και εμπορευμάτων, που θεωρούν εκσυγχρονισμό την ανατροπή των εργασιακών σχέσεων και τις ιδιωτικοποιήσεις τομέων κοινωνικής σημασίας μέσω της ΤΑ και ΝΑ, να έχουν προοδευτική, ριζοσπαστική αντίληψη για τα ζητήματα της τοπικής και νομαρχιακής αυτοδιοίκησης;

Δεν υπάρχει αντίφαση στο ζήτημα αυτό, ακριβώς γιατί οι διεργασίες συνείδησης δε συντελούνται αυτόματα και εφόλης της ύλης. Εξελίσσονται από το μερικό προς το γενικό και το καθολικό. Τέτοιου τύπου συσπειρώσεις και συνεργασίες πρέπει να στηρίζονται και να υποβοηθούνται. Τέτοιου τύπου συσπειρώσεις όταν θεμελιώνονται σε συγκεκριμένα προβλήματα, στη στάση και δράση του καθενός, από τις προηγούμενες δημοτικές εκλογές έως σήμερα, δεν επιτρέπουν συγχύσεις. Το θέμα είναι, ο δήμαρχος ή ο νομάρχης, εκτός από έντιμος να είναι και αγωνιστής, να μην υποκύπτει και να μην ενσωματώνεται στο θεσμικό πλαίσιο της αυτοδιοίκησης, που της έχει αφαιρέσει τα όποια θετικά κοινωνικά στοιχεία είχε κατακτήσει τα προηγούμενα χρόνια. Δε χρειάζεται ο τόπος έντιμους διαχειριστές, άλλα παλικάρια και ικανούς αγωνιστές που στηρίζουν λαϊκούς αγώνες, στέκονται στην πρώτη γραμμή των εργατικών και λαϊκών δικαιωμάτων. Και τέτοιους υποστηρίζει το ΚΚΕ μέσα από τα μαχητικά ψηφοδέλτια που συγκροτούνται σε όλη τη χώρα.

Δημήτρης ΚΕΔΡΟΣ

Με αφορμή την Τράπεζα Κρήτης

Με έντεχνο τρόπο η κυρίαρχη προπαγάνδα μετέθεσε, στην περίπτωση της Τράπεζας Κρήτης, τη συζήτηση για το ξεπούλημα της δημόσιας περιουσίας στη συζήτηση περί του "υψηλού τιμήματος"! Και εδώ δυο πράγματα έχει να παρατηρήσει κανείς: Πρώτον, αφού πρώτα κατασυκοφαντούν και υπονομεύουν τα περιουσιακά στοιχεία του λαού, μετά εμφανίζουν ως "επιτυχία" τους (!) το γεγονός ότι τα εκποιούν σε τιμή υψηλότερη από εκείνη που θα ισοδυναμούσε με προκλητική παραχώρηση - δώρο προς το μεγάλο κεφάλαιο. Δεύτερον, η περίπτωση της Τράπεζας Κρήτης (σσ: γνωστή για την υπόθεση του σκανδάλου Κοσκωτά) θυμίζει άλλη μια φράση - σταθμό στη σύγχρονη ιστορία του τόπου, που συνδέεται με τον πρώην ιδιοκτήτη της. Μιλάμε για τότε που ο Ολυμπιακός γινόταν "μπαλάκι" μεταξύ των διαφόρων μεγαλοσχημόνων και την ίδια ώρα, οι ίδιοι άνθρωποι έλεγαν πως "ο Ολυμπιακός ούτε πουλιέται, ούτε αγοράζεται"... Σωστά. Ποτέ δεν είπαν, άλλωστε, ότι δε δωρίζεται... Ετσι και με το τραπεζικό σύστημα. Ποτέ δεν είπαν, όσοι εκποιούν τον χρηματοπιστωτικό τομέα της οικονομίας, ότι αυτός ο τομέας δε δωρίζεται. Επομένως, κάθε άλλο παρά ανακόλουθοι είναι τώρα. Τώρα, που τον δωρίζουν στα αρπακτικά της ολιγαρχίας.***

Ομως το ουσιαστικότερο στην περίπτωση της Τράπεζας Κρήτηςείναι άλλο. Αλήθεια, όταν κάποιος προσφέρει γύρω στα 100 δισ. δραχμές για να αγοράσει μια τράπεζα, το κάνει για την "ψυχή της μάνας του"; Το κάνει από "καλο-σαμαρειτική διάθεση" και για να διευκολύνει εκείνους που ζητούν δάνειο; Δίνει 100 δισ. δραχμές και το ερώτημα που τίθεται είναι: "Τα δίνει για να πάρει πίσω πόσα, ως κέρδη;" - "Για να καρπωθεί πόσα, ως αποτέλεσμα της κερδοσκοπικής λειτουργίας ενός τραπεζικού οργανισμού;".

Οταν ένας κεφαλαιοκράτης "προσφέρει" μια δραχμή για να "βάλει στο χέρι" κάτι που ανήκει στο Δημόσιο, το ερώτημα είναι πόσες δραχμές θα κερδίσει για κάθε μία που δίνει. Οταν ο Λάτσης δίνει περί τα 100 δισ. δραχμές για την Τράπεζα Κρήτης, ένα είναι το σίγουρο: Οτι αυτή η Τράπεζα μπορεί να αποφέρει πολλαπλάσια κέρδη, που πλέον, δε θα πηγαίνουν στο δημόσιο τομέα, αλλά στην τσέπη του ιδιώτη - ιδιοκτήτη.

Αυτή η αλήθεια, γιατί πρέπει να κάνει "χαρούμενο" τον ελληνικό λαό; Δεν έχει άλλη αγωνία ο ελληνικός λαός, μήπως, από το πώς θα "αυγατίσουν" τα πλούτη του κυρίου Λάτση; Οι Ελληνες εργαζόμενοι έχουν κάθε λόγο να αγωνιούν γιατί μέσα από τέτοια γεγονότα γίνεται αντιληπτή μια τεράστια μετατόπιση χρήματος, που αντί να εισρέει σε ταμεία "κοινής ωφέλειας", πηγαίνουν στα ταμεία του κάθε Λάτση. Οι Ελληνες εργαζόμενοι έχουν κάθε λόγο να οργίζονται γιατί τέτοιου είδους γεγονότα - που ισοδυναμούν με άλωση των πάντων εκ μέρους των κεφαλαιοκρατών - δηλώνουν ότι σε μια αλλιώς οργανωμένη κοινωνία, τα εκατοντάδες δισεκατομμύρια που φιλοδοξεί να καρπωθεί από μια και μόνο τράπεζα ένας και μόνο ιδιώτης, θα μπορούσε να τα καρπώνεται στο σύνολό του ο ελληνικός λαός.

***

Παράλληλα, η υπόθεση της Τράπεζας Κρήτης παρουσιάζει ένα ακόμα ενδιαφέρον. Ως γνωστόν, αυτή τη στιγμή στο παγκόσμιο χρηματιστικό σύστημα κυκλοφορούν ημερησίως πάνω από 1,2 τρισ. δραχμές. Πρόκειται για ποσό δεκαπλάσιο (!) εκείνου που ανταποκρίνεται στα μεγέθη της πραγματικής οικονομίας, δηλαδή της βιομηχανικής παραγωγής και των εμπορικών συναλλαγών.Τι σημαίνει αυτό; Το κεφάλαιο, έχει να αντιμετωπίσει την πτώση του μέσου ποσοστού κέρδους, απαιτεί επενδύσεις για την αλλαγή της οργανικής σύνθεσης του κεφαλαίου. Παρ' όλα αυτά, έχει στραφεί με μανία στην κερδοσκοπία, μέσω των χρηματιστηρίων. Ενα μέρος του επενδύεται στα χρηματιστήρια, όχι για να διατεθεί σε παραγωγικές επενδύσεις, αλλά για να αποσπά κέρδη, εμφανίζοντας μια εικονική οικονομία. Αυτός ο ανεξέλεγκτος "υδροκεφαλισμός", όχι μόνο δε λύνει το πρόβλημα των κεφαλαιοκρατών, όσον αφορά την πτώση του μέσου ποσοστού κέρδους, αλλά καθιστά και το καπιταλιστικό σύστημα πολύ πιο επιρρεπές στις κρίσεις. Ταυτόχρονα, όμως, ολόκληρα κράτη και περιοχές του κόσμου (όπως απέδειξαν οι διαδοχικές κρίσεις της στερλίνας, της λιρέτας, του εσκούδου, οι εξελίξεις στην Απω Ανατολή και στην Ιαπωνία) καθίστανται έρμαια των κερδοσκοπικών ορέξεων του χρηματιστηριακού κεφαλαίου.

Ο ανταγωνισμός που σημειώνεται σήμερα στη χώρα μας μεταξύ των κεφαλαιοκρατών για το ποιος θα πάρει το "πάνω χέρι" στο χρηματοπιστωτικό σύστημα δείχνει ότι: Πρώτον, η χρηματιστική κερδοσκοπία φαίνεται ότι αναμένεται να γνωρίσει μέρες πρωτοφανούς "δόξας" το επόμενο διάστημα, και στη χώρα μας, στην πορεία προς την ΟΝΕ. Δεύτερον, οι μεγαλοσχήμονες δεν αρκούνται στην ιδιοποίηση μιας σειράς κονδυλίων που θα λάβουν ως "ανάδοχοι έργων" (πακέτα Σαντέρ, Ολυμπιάδα κλπ), αλλά θέλουν και τη διαχείρισή τους μέσα από το τραπεζικό σύστημα. Τρίτον, η χώρα, με δεδομένη τη βιομηχανική της υποβάθμιση και δανειοδοτική της εξάρτηση, γίνεται ακόμα περισσότερο "ιδιόκτητο χωράφι" εκείνων που έχουν στα χέρια τους τους άυλους τίτλους και ταυτόχρονα λειτουργούν ως "θεσμικοί" κερδοσκόποι επί του εξωτερικού και δημόσιου χρέους. Πράγμα που σημαίνει ότι αν για αυτούς ο καταποντισμός της δραχμής με αρνητικές επιπτώσεις στην παραγωγική βάση της ελληνικής οικονομίας είναι προσοδοφόρος, δεν έχουν κανέναν ενδοιασμό να τον προκαλέσουν, επιτείνοντας αυτές τις επιπτώσεις.

***

Τα χρηματοπιστωτικά παιχνίδια των τελευταίων ημερών αποδεικνύουν ότι η Ελλάδα και ο λαός καθίστανται, για ένα επιπλέον λόγο, σε "περιουσιακό στοιχείο" των μεγαλοσχημόνων. Αλλη διέξοδος από την ανατροπή αυτής της πολιτικής, της πολιτικής της "ελευθερίας" του κεφαλαίου να διαλύει τα πάντα, δεν υπάρχει.

Νίκος ΜΠΟΓΙΟΠΟΥΛΟΣ

σποτ

Αλήθεια, όταν κάποιος προσφέρει γύρω στα 100 δισ. δραχμές για να αγοράσει μια τράπεζα, το κάνει για την "ψυχή της μάνας του"; Το κάνει από "καλο-σαμαρειτική διάθεση" και για να διευκολύνει εκείνους που ζητούν δάνειο; Δίνει 100 δισ. δραχμές και το ερώτημα που τίθεται είναι: "Τα δίνει για να πάρει πίσω πόσα, ως κέρδη;" - "Για να καρπωθεί πίσω πόσα, ως αποτέλεσμα της κερδοσκοπικής λειτουργίας ενός τραπεζικού οργανισμού;"

ΠΥΡΙΝΑ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙΑ... (στην εφιαλτική πολιτεία)

ΔΕΝ ήταν, φυσικά, άγνωστο πράμα για την πρωτεύουσα και τη γύρω περιοχή της ο καύσωνας, τα λιοπύρια, στα προπολεμικά και στα μακρινά χρόνια. Τα ιστορικά κείμενα έχουν καταγραφές για τέτοιες πύρινες δοκιμασίες. Αλλά και στα δικά μας χρόνια και τα κατοπινά είχαμε και τότε καλοκαίρια πύρινα.

ΗΤΑΝ καλοκαίρια, που συχνά έλιωνε η άσφαλτος και πολλές φορές οι ράγες του Ηλεκτρικού είχαν προβλήματα και διακοπές στα τρένα. Είναι μια αλλιώτικη Αθήνα, που δοκιμάζεται στο καμίνι με τα μεγάλα εκείνα θερμόμετρα, σε μερικά σημεία δίπλα σε κεντρικά φαρμακεία, να σκαρφαλώνουν στους 40 και 42 βαθμούς.

Η ΑΛΗΘΕΙΑ είναι πως εκείνη η αλλιώτικη πρωτεύουσα πάλευε τη ζέστη μέσα σ' άλλες συνθήκες και με γνωστά και πανάρχαια μέσα, για να εξασφαλίσει λίγη δροσιά, για να βρεθεί ένα ποτήρι κρύο νερό, για να μπορέσει να διατηρήσει τα τρόφιμα και αρκετά άλλα.

ΕΛΕΙΠΑΝ τα ηλεκτρικά ψυγεία, ο κλιματισμός και όσα λειτουργούσαν έπρεπε να είχαν τον απαραίτητο πάγο, που τον προμήθευαν δυο - τρία μεγάλα εργοστάσια παγοποιίας, που τον μοίραζαν στις γειτονιές της Αθήνας. Ολόκληρη εποχή, ολόκληρη διαδικασία στη ζωή της τοτινής Αθήνας, ο καλοκαιριάτικος πάγος και η εξασφάλισή του...

ΣΤΙΣ γωνιές των λαϊκών συνοικιών, τα στέκια του παγοπώλη, που αποθήκευε τις κολόνες του πάγου, τις οποίες και έκοβε σαν να 'ναι καρπούζι, για να τις μοιράσει ακριβοδίκαια στην πελατεία, που συχνά σχημάτιζε ουρά και καρτερούσε υπομονετικά να πάρει καθένας το κομματάκι του, για να τροφοδοτήσει το ψυγείο, να μην του χαλάσουν τα τρόφιμά του. Για να 'χει λίγο κρύο νερό...

ΑΛΛΑ παρ' όλα αυτά και τα λιοπύρια, που ταλάνιζαν την Αθήνα, η πρωτεύουσα είχε τη δική της ανάσα, είχε τη δροσιά της, καθώς σ' εκείνα τα χρόνια το τσιμέντο δεν είχε πνίξει την πολιτεία και οι δίαυλοι, που δούλευαν από τα παλαιά χρόνια, έμεναν ανοιχτοί και κυκλοφορούσαν τις δροσιές που κατηφόριζαν από την Πάρνηθα.

ΑΛΛΑ κι η ίδια η Αθήνα, με τα δίπατα σπίτια, με τους κήπους και τα περιβόλια, είχε τη δική της ντόπια δροσιά, που ανακούφιζε τον κόσμο. Κοντινή και εύκολη σχετικά η πρόσβαση με τη θαλάσσια ζώνη του Σαρωνικού, όπου μπορούσαν να κάνουν το μπάνιο τους στις φαληρικές ακτές, αλλά και από το Σκαραμαγκά, που έμενε αλώβητος και πάντα ελκυστικός για χιλιάδες, που έσπευδαν εκεί με όλα τα τροχαία μέσα της εποχής.

ΔΡΟΣΕΡΑ και πράσινα ολόγυρα από το βασικό πυρήνα της Αθήνας μια σειρά μικρά και μεγάλα χωριά τότε, με κήπους και περιβόλια, αλλά και μπόλικα δροσερά νερά, που τα κουβαλούσαν με τις σούστες και το πουλούσαν οι νερουλάδες στις γειτονιές της Αθήνας. Ολες αυτές οι πράσινες γιρλάντες, τα μεγάλα περιβόλια, που κρατούσε η Αττική, δούλευαν σαν "κλιματιστικοί" μηχανισμοί ανακούφισης στα πύρινα καλοκαίρια, που και τότε ζούσε η Αθήνα.

Η ΠΝΟΗ του Μπάτη δούλευε κανονικά τα πρωινά και ανεμπόδιστα ανηφόριζε κι έφτανε ως την καρδιά της Αθήνας από το Σαρωνικό που μετρίαζε το λιοπύρι. Ανοιχτές και άφραχτες οι ακρογιαλιές κι εκεί βρίσκανε καταφύγιο τα Σαββατοκύριακα οικογενειακά οι Αθηναίοι, που μπορούσαν να φτάσουν με τα κάρα, τα δίποδα, αλλά και με τον Ηλεκτρικό και τα τραμ.

ΜΑΚΡΙΝΕΣ, βέβαια, αυτές οι εικόνες. Παρ' όλα όμως τα λιοπύρια, που και τότε ζούσε, έμπαινε φρεσκαδούρα μπόλικη από την Πάρνηθα και τα πρωινά είχε την ανάσα της από το Σαρωνικό. Αλλά η Αθήνα, αυτή που ζούμε, είναι μια πολιτεία εφιαλτική.

ΕΙΝΑΙ μια πολιτεία απροετοίμαστη για όλα. Είτε βρέχει, είχε χιονίζει, είτε σαν και τώρα, που την πυρπολεί και την παραλύει ο ήλιος. Είναι μια πολιτεία, που την έχει σκοτώσει και τη σκοτώνει συνέχεια το τσιμέντο, ο εγκληματικός εξαφανισμός κάθε πράσινης γωνιάς, που υπάρχει...

ΓΝΩΣΤΟΙ, πασίγνωστοι οι ένοχοι, όλοι αυτοί, που με την εγκληματική πολιτική τους έχουν δημιουργήσει, όχι μόνο στην Αθήνα, αλλά και στην ευρύτερη περιοχή της Αττικής, τη σημερινή αφόρητη κατάσταση που ζούμε, μια πολιτεία σ' ένα θάλαμο αερίων.

ΚΙ Η ΑΘΗΝΑ, βέβαια, πληρώνει τα δικά τους εγκλήματα, τη ληστρική έφοδο που άρχισε από την πρώτη - πρώτη ώρα, που άρχισε τη ζωή της σαν πρωτεύουσα. Πλήρωσε, πληρώνει και θα πληρώνει για τα καταστροφικά που έγιναν... Κι αυτά όλα που γίνονται πάνω της ακόμη και σήμερα.

ΑΜΕΤΡΗΤΕΣ και οδυνηρές οι δοκιμασίες της Αθήνας, του λεκανοπεδίου της Αττικής. Ξεχνιέται, μήπως, ο καύσωνας του 1987, με τους εκατοντάδες νεκρούς; Κι οι νεροποντές, χειμωνιάτικες ή φθινοπωρινές, με καταστροφές και τεράστιες ζημιές; Και μαζί μ' αυτά όλα, μια κρατική μηχανή που ξυπνάει σαν από λήθαργο, για να μετράει νεκρούς, ζημιές, καταστροφές.

ΚΙ ΑΥΤΟ, που βλέπουμε, διαπιστώνουμε καθημερινά, είναι πως τα καταστροφικά, τα αφανιστικά μέσα στην πολιτεία που ζούμε χειροτερεύουν. Πρόσφατη, νωπή η επιδρομή που γίνεται, για να χαθούνε και οι στερνοί ελεύθεροι χώροι, που απόμειναν. Αλλά και εφιαλτική η προοπτική, που διαγράφεται με τα περιβόητα "Ολυμπιακά" έργα, που σχεδιάζονται.

ΤΑ μεγάλα προβλήματα της Αθήνας, της Αττικής, δεν μπορούν να λυθούν, αν δε γίνουν υπόθεση του λαού, των λαϊκών οργανώσεων. Υπόθεση παλλαϊκή, αγωνιστική. Με τα ευχολόγια και όλα τα γνώριμα θεομπαιχτικά, δεν μπορούν ν' αντιμετωπιστούν. Μόνο ο παλλαϊκός συναγερμός, η κινητοποίηση και η αποφασιστική ρήξη και σύγκρουση με τα μεγάλα συμφέροντα ανοίγουν το δρόμο για να 'χει ανάσα, για να 'χει ζωή η πολιτεία, που ζούμε. Για να μην ψοφήσουμε σαν τα ποντίκια στο θάλαμο των αερίων.

ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΗ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ

Το ΚΚΕ για την τέχνη και τους δημιουργούς της

Οταν η ανθρωπότητα βρίσκεται μπροστά στο χάραμα μιας νέας εποχής, όταν η ταξική πάλη φουντώνει και κυοφορεί μια νέα κοινωνία, οι άνθρωποι που υπηρετούν τις τέχνες, τη λογοτεχνία και την ποίηση έχουν δυο επιλογές μπροστά τους: Η θα μείνουν κλεισμένοι στον εαυτό τους σαν σε όστρακο, προσκολλημένοι στον κόσμο που πεθαίνει ή θα πάρουν του "ήλιου το δρόμο" και με τη δίκαιη λύρα τους θα ψάλλουν τον κόσμο που γεννιέται.

Η τέχνη αποτελεί τμήμα του εποικοδομήματος, είναι μορφή κοινωνικής συνείδησης και αντανακλά τις οικονομικές και κοινωνικές πραγματικότητες που συγκροτούν τη βάση. Βεβαίως, αφού η σχέση βάσης - εποικοδομήματος είναι διαλεκτική και αμφίδρομη, με τη σειρά της και η τέχνη μπορεί να επιδράσει στις κοινωνικές και οικονομικές σχέσεις, εκφράζοντας ιδέες και διαμορφώνοντας συνειδήσεις που μπορούν είτε να τις στηρίξουν, είτε να οδηγήσουν στην ανατροπή τους.

Ο αιώνας που τελειώνει σε λίγο ήταν (και ο επόμενος θα είναι πολύ περισσότερο) ο αιώνας της εφόδου της εργατικής τάξης προς τον "ουρανό", ο αιώνας της ανάπτυξης και δράσης των κομμουνιστικών κομμάτων. Τα μεγάλα γεγονότα αυτής της πορείας είχαν την αντανάκλασή τους και στην ανάπτυξη καλλιτεχνικών ρευμάτων και στη δημιουργία σπουδαίων καλλιτεχνικών έργων. Φυσικά, αυτό αφορά και τη χώρα μας: Η ογδοντάχρονη ηρωική πορεία του Κόμματός μας καθρεφτίστηκε πολύτροπα στο έργο πολλών σπουδαίων καλλιτεχνών. Για τούτο και εμείς, συνεχίζοντας τα αφιερώματά μας στους τομείς δράσης του ΚΚΕ, σε αυτά τα 80 χρόνια, παρουσιάζουμε σε αυτό το τεύχος της ΚΟΜΕΠ πλευρές της πολύχρονης και ουσιαστικής σχέσης του Κόμματός μας με την τέχνη και τη λογοτεχνία.

* * *

Η σχέση ενός Κομμουνιστικού Κόμματος με την τέχνη και τους δημιουργούς της κινείται σε τρία επίπεδα: Πρώτα - πρώτα, στο επίπεδο της αντανάκλασης των ταξικών συγκρούσεων και των λαϊκών αγώνων στο έργο των καλλιτεχνών - κάποτε και ερήμην των προθέσεών τους. Επειτα, στο επίπεδο του "συναπαντήματος" Κόμματος και δημιουργών, μέσα σε συνθήκες υπεράσπισης από το λαό της εθνικής του ανεξαρτησίας και όξυνσης της ταξικής πάλης, ανεξάρτητα από το αν οι καλλιτέχνες αυτοί ταυτίστηκαν στο σύνολο της προσωπικής, καλλιτεχνικής ή πολιτικής τους πορείας με το Κόμμα. Τέλος, υπάρχει το τρίτο και σημαντικότερο επίπεδο: Εκείνο, στο οποίο Κομμουνιστικό Κόμμα και δημιουργός συναντιούνται σε μια συνολικά κοινή πορεία, στηριγμένη στην αφομοίωση, από την πλευρά του καλλιτέχνη, της φιλοσοφίας του διαλεκτικού υλισμού, στην ενσυνείδητη δράση του μέσα στις γραμμές του Κόμματος και στη "χρησιμοποίηση" της τέχνης του, συνειδητά πια, ώστε να διαδοθούν οι ιδέες και τα οράματα του σοσιαλισμού. Το επίπεδο αυτό προϋποθέτει και μια βαθιά θεωρητική επεξεργασία ζητημάτων αισθητικής από το ίδιο το Κόμμα, αλλά και μια αντίστοιχη ανάπτυξη του εργατικού και λαϊκού γενικότερα κινήματος.

* * *

Στην ιστορία της ελληνικής τέχνης στον 20ό αιώνα, υπήρξαν και τα τρία αυτά επίπεδα. Θα τολμούσαμε να πούμε ότι τα σημαντικότερα καλλιτεχνικά δημιουργήματα του αιώνα μας είναι βαθιά επηρεασμένα από την 80χρονη πορεία του Κόμματός μας, ακόμα κι αν προέρχονται από αστούς διανοητές. Τι άλλο θα μπορούσαμε να πούμε για έργα όπως το "Αξιον Εστί" του Οδυσσέα Ελύτη, αυτό το έπος της Εθνικής Αντίστασης, για τη "Μορφή της Μοίρας" και τον "Τελευταίο σταθμό" του Σεφέρη (ανθρώπων που δε συναντήθηκαν ποτέ πολιτικά μαζί μας); Η ακόμα, τι θα μπορούσαμε να πούμε για τις επώδυνες, για τον ίδιο, ιδεολογικές αναζητήσεις του Καζαντζάκη που τον οδήγησαν στο να γράψει μυθιστορήματα έντονης καταγγελίας για τον καπιταλισμό; Για την πορεία του Σικελιανού από τον άκρατο εγωτισμό, τον υπέρμετρο λυρισμό και την αρχαιολατρία στο να γίνει ο βάρδος της ΕΑΜικής Εθνικής Αντίστασης; Αντίστοιχα παραδείγματα μπορούμε να βρούμε και σε άλλα είδη της τέχνης. θα αδικούσαμε δε τον εαυτό μας, ως Κόμμα, εάν χαρίζαμε στην αστική τάξη και στην κουλτούρα της σημαντικό μέρος από το έργο δημιουργών όπως του Μάνου Χατζιδάκι και του Κάρολου Κουν.

Ωστόσο, στο παρόν τεύχος επιλέξαμε να παρουσιάσουμε, με μια ιστορική αναδρομή σε μεγάλες μορφές της νεοελληνικής τέχνης, κυρίως τους καλλιτέχνες εκείνους που συνδέθηκαν στενά με το ΚΚΕ. Θελήσαμε να δούμε πώς η ζωή τους επέδρασε στο έργο τους και πώς το έργο τους βοήθησε στη συνειδητοποίηση του ελληνικού λαού και στη διάδοση των σοσιαλιστικών ιδεών. Με αυτό το πνεύμα έγινε και η επιλογή των προσώπων που παρουσιάζουμε στο κεντρικό αφιέρωμα του τεύχους μας. Πιστεύουμε δε ότι και οι νέοι άνθρωποι θα έχουν να κερδίσουν πολλά από μια γνωριμία τους με ανθρώπους που η προσωπικότητά τους υπήρξε προϊόν μιας διαλεκτικής σχέσης ανάμεσα στη σκέψη και στη δράση.

* * *

Από μια άλλη πλευρά, το ίδιο το Κόμμα μας (και οι διανοούμενοι που το υπηρέτησαν) έχουν σοβαρές θεωρητικές επεξεργασίες για τα ζητήματα της τέχνης και του πολιτισμού. Θεωρήσαμε σκόπιμο να ανθολογήσουμε σημαντικά κείμενα των δύο σπουδαίων κομμουνιστών λογίων, θεμελιωτών της μαρξιστικής αισθητικής και κριτικής στην Ελλάδα, του Μάρκου Αυγέρη και του Κώστα Βάρναλη.

Οι αναγνώστριες και οι αναγνώστες, ας μας συγχωρέσουν το "θράσος" (νόμιμο πιστεύουμε, γιατί πρέπει να αναπτύσσουμε έστω και με τις φτωχές μας δυνάμεις, τη μαρξιστική σκέψη) να παραθέσουμε, δίπλα στους δύο γίγαντες, τους σημερινούς μας προβληματισμούς: Προβληματισμούς που έχουν να κάνουν με ζητήματα αισθητικής, αντανάκλασης στην τέχνη της κοινωνικής πραγματικότητας και των μεγάλων κοινωνικών ανατροπών, πολιτιστικής πραγματικότητας, καλλιτεχνικών ρευμάτων, αλλά και δράσης των μονοπωλίων στον τομέα του πολιτισμού. Σήμερα, μετά από μια εποχή κρίσης και ύφεσης των λαϊκών αγώνων, αυτό που ονομάζεται στην τρέχουσα γλώσσα "υποκουλτούρα" και που είναι στην πράξη εκδήλωση του ενός από τους δύο πολιτισμούς που ορίζει ο Λένιν (του πολιτισμού της άρχουσας τάξης), είναι σημαντικό εργαλείο στα χέρια των μονοπωλίων και του ιμπεριαλισμού, στην κατεύθυνση της χειραγώγησης της συνείδησης της εργατικής τάξης. Πιστεύουμε ότι αυτοί οι προβληματισμοί μας μπορούν (και, κάτω από το πρίσμα που εκθέσαμε προηγουμένως, πρέπει) να συμβάλλουν στην ανάπτυξη μιας συζήτησης πάνω στο χρέος του καλλιτέχνη απέναντι στο λαό, στην εργατική τάξη, στην επανάσταση.

Θα θέλαμε, πριν κλείσουμε το εισαγωγικό μας σημείωμα, να ευχαριστήσουμε θερμά το Πολιτιστικό Τμήμα του "Ριζοσπάστη", για την πολύτιμη βοήθειά του στην ιστορική αναδρομή.

Και σε αυτό το τεύχος της ΚΟΜΕΠ συνεχίζεται η δημοσίευση του χρονολογίου από την ιστορία του Κόμματος, καθώς και η δημοσίευση των τρεχόντων κομματικών ντοκουμέντων.