"Ερημώνουν τα χωριά. Μένουν μόνο όσοι τους ξέχασε ο χάρος". Ηταν από τα πρώτα λόγια που ακούσαμε στην Πρέβεζα. Για μια ακόμη φορά, όπως και άλλες σε αυτή την αποστολή στην Ηπειρο, νιώσαμε πόσο εγκληματικά είναι στην πραγματικότητα κάποια "αυτονόητα", όπως η εγκατάλειψη της υπαίθρου, η καταστροφή της παραγωγικής βάσης, το να παλεύεις να ζήσεις δίχως καμιά βοήθεια. Για μια ακόμη φορά έμοιαζε αντιφατική μια τέτοια φράση μέσα σε μια γόνιμη γη, που το μόνο που χρειάζεται είναι χρήματα και έργα για να αποδώσει ορθολογικά. Βέβαια ο ορθολογισμός των "εκσυγχρονιστών" ορίζεται από τελείως διαφορετικές συνιστώσες από αυτές που έχουν ανάγκη οι άνθρωποι του νομού. Για παράδειγμα, όταν η κυβέρνηση μιλάει για "ανάπτυξη", οι αγρότες του Θεσπρωτικού νομίζουν ότι θα γίνει το αρδευτικό έργο για να ποτίσουν τα χωράφια τους. Στη Μυρσίνη περιμένουν να δουν το χωριό τους να γεμίζει πάλι με - μόνιμο - κόσμο και στο Χειμαδιό αναμένουν τα μηχανήματα που θα τους ανοίξουν τον δρόμο.

Βέβαια, η Πρέβεζα δε θα έμενε πίσω και στην εξαπάτηση. Οπως για παράδειγμα τα περίφημα δάνεια για κτηνοτροφικές μονάδες και άνοιγμα αγορών ακόμη και στη Γαλλία (!), με αποτέλεσμα σήμερα να χρωστάνε ακόμα οι κτηνοτρόφοι στην ΑΤΕ και να μην μπορούν να ορθοποδήσουν.

Η κυβέρνηση όμως φαίνεται πως θεωρεί όλα αυτά σαν "αυτονόητα". Το να μένει απούλητο το λάδι, για παράδειγμα, ή να καταστρέφονται τα καλαμπόκια από τις πλημμύρες ή το να έχει υπόδικα ολόκληρα χωριά για καταπατήσεις από κτηνοτρόφους, τη στιγμή που η ίδια η κτηνοτροφία παρακμάζει. Αντίθετα, η υποθαλάσσια σήραγγα που θα ενώνει το Ακτιο με την Πρέβεζα βρίσκεται σε εξέλιξη. Ολως "τυχαίως" στο Ακτιο βρίσκεται, ως γνωστόν, η αμερικάνικη βάση...

Κλείνοντας το οδοιπορικό στην Ηπειρο με αυτό το νομό, μείναμε με τη "γεύση" της διαπίστωσης, ότι αν δεν αντιστραφεί αυτή η πορεία προς τα κάτω, τότε σύντομα θα επανέλθουμε για να κάνουμε ρεπορτάζ για τα χωριά - φαντάσματα και τους έρημους κάμπους. Ισως η ίδια η πόλη της Πρέβεζας να "σωθεί", αφού η διπλανή αρχαία Νικόπολη θα είναι ό,τι πρέπει για τουριστική "αξιοποίηση" όπως την καταλαβαίνει η κυβέρνηση. Και μόλις φύγουν και οι τελευταίες γενιές των αγροτών, όσα από τα παιδιά τους δε μεταναστεύσουν, θα μετατραπούν σε γκαρσόνια. Μια εξέλιξη που σε άλλα μέρη της χώρας είναι ήδη γεγονός.

Στο Θεσπρωτικό οι κυβερνήσεις του ΠΑΣΟΚ "κατάφεραν" να μετατρέψουν πέντε δισεκατομμύρια δραχμές σε μια μεγάλη... τρύπα στο νερό! Τόσο στοίχισε το αρδευτικό έργο που ξεκίνησε το 1981 με προοπτική να ποτίζει 22.000 στρέμματα, για να εξακολουθούν σήμερα οι αγρότες να βλέπουν την παραγωγή τους να "πνίγεται".

Ο Δημήτρης Σιώρος,ο δήμαρχος του Θεσπρωτικού, μας λέει ότι το έργο είναι ημιτελές γιατί δεν έχει αντιπλημμυρική προστασία! Επίσης, δεν έχει επεκταθεί στα χωριά Παπαδάτες, Νικολίτσι και Ασος,με αποτέλεσμα να μένουν απότιστα 3,5 χιλιάδες στρέμματα.

"Το έργο αυτό ξεκίνησε με ένα δάνειο από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων", συνεχίζει ο δήμαρχος. "Θα πρέπει να έχει και επιστημονική στήριξη. Θα έπρεπε να έχει τρεις τουλάχιστον γεωτεχνικούς. Εμεινε το κτίριο με έναν γεωπόνο, που το μόνο που κάνει είναι να μετράει πρόβατα για να δίνει τις επιδοτήσεις. Δε φταίει αυτός. Είναι το σύστημα τέτοιο. Τελικά, αρρώστησε κι αυτός και τώρα είναι στην Πρέβεζα. Δεν υπάρχει καμιά μέριμνα από το κράτος για να μας πει ότι με αυτές τις καλλιέργειες που κάνουμε δεν μπορούμε να ζήσουμε. Για να επιβιώσει ένας παραγωγός εδώ πρέπει να έχει μεγάλες εκτάσεις. Πρέπει δηλαδή να έχει 400 στρέμματα. Αρα, από όλο αυτό τον κάμπο θα μπορούν να ζήσουν μόνο 60 οικογένειες. Εδώ θα πρέπει να πάμε σε καλλιέργειες που να έχουν μεγάλη στρεμματική απόδοση για να ασχολείται πολύ προσωπικό, για να μπορεί να μείνει κανείς εδώ. Εχουμε κάνει σχετικές εδαφολογικές μελέτες με τα ΤΕΙ Αρτας. Μόνοι μας, χωρίς βοήθεια από το κράτος. Τις έχουμε καταθέσει παντού. Από τις υπηρεσίες μέχρι τον πρόεδρο της Βουλής".

Ο δήμαρχος σημειώνει, επίσης, ότι "οι όποιες επιδοτήσεις δίνονται για τους αγρότες δίνονται με τέτοιο τρόπο που μετακυλούν αυτόματα στους εμπόρους". Με ποιον τρόπο; "Οι αγρότες δεν κερδίζουν τίποτα από την επιδότηση. Φέτος έχουμε το καλαμπόκι, για παράδειγμα, 50 δραχμές. Δε "βγαίνουν" οι αγρότες. Θα επιδοτηθεί λέει το καλαμπόκι με 15 δραχμές και θα φτάσει στις 65. Ερχονται και σου λένε: "στο παίρνω 35, συν η επιδότηση" και έρχεσαι πάλι στα 50. Η επιδότηση που πήρε ο παραγωγός έχει μετακυληθεί αυτόματα στον έμπορο".

Την ίδια ώρα οι αγρότες μένουν απροστάτευτοι. Ο Γιώργος Τσάμης,πρόεδρος του Αγροτικού Συλλόγου Θεσπρωτικού, λέει ότι "ο ΕΛΓΑ δεν αποζημιώνει, στην ουσία, κανέναν". "Οι αγρότες είναι χρεωμένοι από τα πανωτόκια και τους τόκους που φτάνουν και το 45%. Η τιμή του καλαμποκιού έχει τώρα 67 δραχμές. Εμείς στην παραγωγή το δώσαμε 45, 47 το πολύ. Τώρα δεν έχουμε καλαμπόκι για να το δώσουμε με 67". Οταν φτάνει η παραγωγή πέφτει πάλι στις 40. Το αποτέλεσμα; "Ερημώνουν τα χωριά. Μένουν μόνο όσοι τους ξέχασε ο χάρος"...

Ο Νίκος Δημολίτσας είναι πρόεδρος του ΤΟΕΒ Μπόιδα - Μαυρή και ως εκ τούτου γνωρίζει πολύ καλά τα προβλήματα του αρδευτικού έργου. "Το υπάρχον δίκτυο δεν καλύπτει, όχι μόνο την αντιπλημμυρική προστασία, αλλά ούτε την αποχετευτική. Δηλαδή και ο κεντρικός αποχετευτικός αγωγός δεν επαρκεί αφού έχει φτιαχτεί για 10 κυβικά παροχή και ένας μελετητής, που ετοιμάζει τώρα μια μελέτη αντιπλημμυρικής προστασίας, λέει ότι θέλει 50 κυβικά αποχετευτική διώρυγα. Το χειμώνα κινδυνεύουμε. Φέτος πλημμυρίσανε αντλιοστάσια, χωράφια με καλλιέργειες σκεπαστήκανε, μείνανε αμάζευτα καλαμπόκια. Αυτή τη στιγμή μαζεύει ο κόσμος καλαμπόκι, το μισό σάπιο, τώρα που εμείς σπέρνουμε καλαμπόκια. Είμαστε ο μοναδικός ΤΟΕΒ που χρηματοδότησε καθαρισμό ποταμού, που μαζί με τη χρηματοδότηση της νομαρχίας έφτασε τα οχτώ εκατομμύρια συνολικό κόστος".

Παρ' όλα αυτά, οι αγρότες καλούνται να πληρώσουν 3.000 δραχμές το στρέμμα για ρεύμα, δηλαδή για τα πέντε αντλιοστάσια που χρειάζονται για τα 20 χιλιάδες στρέμματα. Με αυτό τον τρόπο επιβαρύνεται φυσικά και το κόστος παραγωγής. "Φέρνουμε νερό από το Λούρο για να ποτίσουμε εδώ πέρα με διπλά αντλιοστάσια", συνεχίζει ο Ν. Δημολίτσας. "Τα λειτουργικά έξοδα όλου του έργου φτάνουν τα 180 εκατομμύρια το χρόνο. Εισπράξαμε τα 90 εκατομμύρια από τους αγρότες. Τα άλλα από τη νομαρχία και το υπουργείο. Αυτή τη στιγμή μάς κόβουν τα πάντα από το υπουργείο, μας αφήνουν και το ποτάμι ακαθάριστο και λένε βάλτε ανταποδοτικά.Ηδη υπάρχει ένα νομοσχέδιο προς ψήφιση όπου διαλύει τους ΤΟΕΒ και περνάνε στις νομαρχίες ως ΑΕ και θα κάνουν το κόστος ανταποδοτικό 100%. Με λίγα λόγια, κλείστε τα χωράφια για το έργο. Αν προχωρήσει αυτό το σχέδιο ο αγρότης θα φτάνει να πληρώνει εννιά χιλιάδες το στρέμμα μόνο για άρδευση. Θα πάμε μετανάστες. Εδώ με τις 4,5 χιλιάδες και δεν τα βγάζουμε πέρα"! Και σαν να μην έφταναν όλα αυτά, "ακόμα και ο σπόρος για το τριφύλλι και το καλαμπόκι είναι εισαγόμενος. Ολα έχουν πάει 15% πάνω".

"Ζούσα άνετα με την οικογένειά μου", καταλήγει ο συνομιλητής μας. "Σήμερα φτάσαμε στο σημείο να σκεφτόμαστε, "ευτυχώς που ξέρουμε κι άλλες δουλιές". Ετοιμάζομαι να φύγω για κάπου αλλού. Να ψάξουμε για κάτι άλλο ή να θυμηθούμε τις παλιές τις δουλιές. Το κακό είναι ότι κάναμε επένδυση ζωής. Εκατομμύρια πάνω σε μηχανήματα που τώρα δεν έχουν καμιά αξία αν δεν μπορείς να τα χρησιμοποιήσεις. Τώρα είναι όλα άχρηστα γιατί κανείς δεν ασχολείται με αυτή τη δουλιά".

Και το αποκορύφωμα του κυβερνητικού εμπαιγμού: το υπουργείο Γεωργίας εκτιμά το κόστος των καταστροφών από τις πλημμύρες του Νοέμβρη στον Εβρο σε 1,2 δισεκατομμύρια. Το ΤΟΕΒ στο Θεσπρωτικό έπαθε γύρω στα 30 εκατομμύρια ζημιά. "Τώρα έγινε μια σύσκεψη στο υπουργείο για να μοιράσουν 50 εκατομμύρια για όλους! Ποιος να πρωτοπάρει;".

Ο Νίκος Τσέγκος είναι αγρότης. "Μέχρι 40 στρέμματα να σπέρνεις καλαμπόκι και τριφύλλι δε ζεις", μας λέει. "Αμα αγοράσεις πάνω από 40 στρέμματα, φορολογείσαι όπως όλοι. Δεν υπάρχει σκέψη, όχι για ανάπτυξη της κτηνοτροφίας και της γεωργίας, αλλά μεθοδεύουν πώς να την καταστρέψουν. Οι εθνικές επιδοτήσεις έχουν κοπεί. Για να μην πούμε για χρέη που δεν μπορούμε να τα πληρώσουμε, γιατί μια φορά να πάθεις ζημιά δε σηκώνεις κεφάλι".

Μας λένε ακόμη πως "ο κτηνοτρόφος πρώτα θα κάνει εμβόλιο στα ζώα και μετά στα παιδιά του", για να μας δείξουν τη στενή σχέση των ανθρώπων με αυτό που κάνουν. Το αποτέλεσμα; "Οι συνταξιούχοι ντρέπονται να κάτσουν στα καφενεία. Από τις 30 χιλιάδες τις 15 τις δίνουν συμμετοχή στα φάρμακα" και στο Ριζοβούνι είναι μόνιμοι κάτοικοι 600 και είναι γραμμένοι 3.200...

Στον Ωρωπό "οι γερόντοι σκέφτονται να πιουν ένα καφέ", όπως μας λέει χαρακτηριστικά ο Κώστας Βουλιστιώτης,πρόεδρος του χωριού. "Μας έχουν ξεχάσει. Ονειρο οι αθλητικοί χώροι. Δεν υπάρχει καμιά υποδομή. Εχουμε 200 παιδιά σε γυμνάσιο - λύκειο, αλλά δε μας έδωσαν ούτε 50 χιλιάδες. Εχουμε στείλει πολλά υπομνήματα, αλλά φωνή βοώντος εν τη ερήμω. Να σταματήσουν, έστω, οι τιμές του γάλατος εκεί που είναι. Ποιες είναι οι καλύτερες μέρες για τον αγρότη; Το λάδι το έχουν αφήσει απούλητο οι παραγωγοί. Εχουν αποφασίσει να το χύσουν".

Το λεμόνι πουλήθηκε 45 δραχμές "και τα εργατικά βαραίνουν τον παραγωγό και όχι τον έμπορο". "Οι γερόντοι σκέφτονται να πιουν έναν καφέ. Γίνονται ζητιάνοι στα παιδιά τους. Για να ασφαλιστείς στον ΟΓΑ, θέλεις από 100 μέχρι 250 χιλιάδες δραχμές. Δεν ήρθε κανείς νέος να ασφαλιστεί. Δεν υπάρχουν εναλλακτικές λύσεις για δουλιά".

Ο Ηλίας Λιώλης, πρόεδρος του Αγροτοκτηνοτροφικού Συνεταιρισμού Ωρωπού, συμπληρώνει ότι το 1981 η κυβέρνηση είπε πως θα επιδοτήσει με 45% νέες κτηνοτροφικές μονάδες. Η επιδότηση δόθηκε μετά από τέσσερα χρόνια, όταν ήδη το δάνειο από την ΑΤΕ έφτασε τα 37 εκατομμύρια και η επιδότηση απορροφήθηκε από αυτό. "Δεν μπορούσα να ορθοποδήσω ποτέ. Θα στέλναμε και γίδια στη Γαλλία. Αλλά έγινε ανάποδα. Η σύμβαση σταμάτησε και η Γαλλία δεν πήρε γίδια. Είχαν ανοίξει πολλές κτηνοτροφικές μονάδες. Εβαλαν το νέο κόσμο να χρεωθεί και όλες έκλεισαν".

Στη Μυρσίνη, ο πρόεδρος της κοινότητας, Σπύρος Μπαλαγιάννης, μας λέει ότι το αγροτικό εισόδημα συρρικνώνεται μαζί με τον πληθυσμό του χωριού. Ο μέσος όρος ηλικίας των μόνιμων κατοίκων είναι 60 - 70 χρόνια, ενώ από τους εγγεγραμμένους του '91 μόνο το 40% μένει εδώ.

Ηδη, η "χασούρα" από την προπέρσινη σοδειά στο αγροτικό εισόδημα άγγιξε τα 200 εκατομμύρια, με αποτέλεσμα οι αγρότες να φτάνουν στο σημείο να λένε ότι "από την επιδότηση θα ωφεληθούν ...αυτοί που δε θα παράγουν"!

Στη διπλανή κοινότητα, στο Μονοδένδρι, ο Βαγγέλης Ράπτης,παραγωγός, εκτιμά ότι η πτώση του φετινού εισοδήματος θα φανεί από το καλοκαίρι και μετά, ενώ γι' αυτούς που υπολόγιζαν στην ΓΚΑΤΤ και την ΚΑΠ απαντά, "ας πρόσεχαν"...

Χειμαδιό. Το χωριό "επικοινωνεί" με τον "έξω" κόσμο, με ένα δρόμο που χαράχτηκε το 1955 και που η τελευταία επισφράγιση έγινε το '81! Αγροτοκτηνοτρόφοι οι 400 κάτοικοί του, με 2.000 αιγοπρόβατα. Ο Βασίλης Ματέρης,πρόεδρος του Γεωργικού Πιστωτικού Συνεταιρισμού του χωριού, μας λέει πως έπεσε και η κτηνοτροφία λόγω του μεγάλου κόστους. "Αν σταματήσουν οι επιδοτήσεις, δε θα υπάρχει ούτε αρνάκι"...

Ο Γιάννης Κόττας,πρώην γραμματέας της κοινότητας, μας λέει για το πρόβλημα της κατανομής της γης. Η διανομή έγινε το 1933, ενώ οι καταλήψεις για τα βοσκοτόπια άρχισαν στη δεκαετία του '50. Το δασαρχείο "κόβει" μέχρι και 12 εκατομμύρια πρόστιμο για κοινοτική κατάληψη, με αποτέλεσμα το μισό χωριό να έχει περάσει ήδη από τα δικαστήρια! Εκτιμά μάλιστα ότι μερικές από τις καταπατήσεις είναι ...παραθαλάσσιες, παρά το γεγονός ότι το χωριό βρίσκεται έξι χιλιόμετρα μακριά από τον γιαλό και σε 400 μέτρα υψόμετρο...Εκτός όμως από τη γη, οι κάτοικοι του χωριού έχουν υποθηκευμένα ακόμη και τα σπίτια τους. Εβδομήντα σπίτια σε σύνολο 120 είναι υποθηκευμένα από την ΑΤΕ για στεγαστικά δάνεια. Μας διηγούνται τη χαρακτηριστική περίπτωση ενός κατοίκου, που το 1979 πήρε 300 χιλιάδες στεγαστικό δάνειο από την ΑΤΕ, μέχρι σήμερα έχει πληρώσει 700 χιλιάδες και χρωστάει άλλα 5,5 εκατομμύρια!

Αποστολή: Γρηγόρης ΤΡΑΓΓΑΝΙΔΑ

Φοτογραφίες: Βαγγέλης ΤΟΚΑΣ

Ο αγρότης μας δείχνει ό,τι απόμεινε από το πλημμυρισμένο χωράφι του, μόλις τραβήχτηκαν τα νερά. Οι εξ ιδίων προσπάθειες αντιπλημμυρικής προστασίας - μερικά χαντάκια σκαμμένα με το χέρι - φυσικά δεν επαρκούν. Τα κατεστραμμένα καλαμπόκια μόνο για κάψιμο κάνουν πλέον...

Κάμπος Θεσπρωτικού. Το χωμάτινο γεφυράκι είναι από το 1951! Τα νερά "φρακάρουν" στο στενό στόμιο, που περνά από κάτω και μετατρέπουν τα χωράφια ...σε "βυθό"

Ο κάμπος του Θεσπρωτικού είναι ...ο "Εβρος" της Δυτικής Ελλάδας! Πλημμυρίζει σχεδόν κάθε χρόνο, λόγω ενός ...αρδευτικού έργου που δεν έχει αντιπλημμυρική προστασία. Θα ήταν κωμικό, αν δεν επρόκειτο για το βιος χιλιάδων αγροτών. Αν δεν επρόκειτο για το ίδιο το μέλλον της αγροτιάς στο νομό...

Στον Ωρωπό, "οι γερόντοι γίνονται ζητιάνοι στα παιδιά τους". "Είμαστε ξεχασμένοι", θα πει ο πρόεδρος της κοινότητας, που ούτε θυμάται πια πόσα υπομνήματα έχει στείλει στους αρμόδιους

"Ευτυχώς που ξέρουμε να κάνουμε κι άλλες δουλιές", θα μας πουν στο Θεσπρωτικό. Οι γερόντοι βλέπουν το βιος τους να καταστρέφεται και την τσέπη τους να αδειάζει, ενώ οι νέοι σκέφτονται ήδη τρόπους να εγκαταλείψουν τον τόπο τους

Μονοδέντρι. Και σ' αυτό το χωριό, το μόνο που περιμένουν οι αγρότες είναι το μέγεθος της "χασούρας". Η λέξη "κέρδος" έχει "διαγραφεί" από την "ντοπιολαλιά" του νομού. Τουλάχιστον από τους περισσότερους

Στο Χειμαδιό περηφανεύονται - και δικαίως - για τη νοστιμιά των αιγοπροβάτων τους. Αλλά δεν κινδυνεύουν να χάσουν "μόνον" αυτά. Κινδυνεύουν να χάσουν ακόμη και τα σπίτια τους (!),αφού τα περισσότερα είναι υποθηκευμένα λόγω χρεών. Οι εναπομείναντες κάτοικοι βλέπουν την ερήμωση του χωριού να έρχεται με γοργά βήματα