Στο παρελθόν ο πόλεμος γινόταν με θύματα κυρίως τους άντρες, που βρίσκονταν στην πρώτη γραμμή του πυρός. Κι ενώ στις αρχές του αιώνα το ποσοστό των αμάχων στο σύνολο των θυμάτων δεν ξεπερνούσε το 5%, στη δεκαετία του '90 το ποσοστό αυτό αγγίζει το 90%, από το οποίο περίπου το μισό είναι παιδιά και των δύο φύλων. Για την "ανατριχιαστική αυτή πρωτοτυπία των σύγχρονων ένοπλων συρράξεων" (82 μετρήθηκαν μόνο για το διάστημα 1989-93) - πρωτοτυπία που είναι (αλίμονο!) ακόμη ένας λόγος για να κινητοποιηθούν οι γυναίκες στον κοινό αγώνα των ειρηνιστών - μας μιλά η Ευδοκία Λειβαδά,πρόεδρος της Επιτροπής Ειρήνης Κερατσινίου, μέλος της Ομοσπονδίας Γυναικών Ελλάδας και εκπρόσωπος της Ελληνικής Επιτροπής για τη Διεθνή Υφεση και Ειρήνη.

Νέα και δυναμική γυναίκα η Ευδοκία Λειβαδά, έχει κατορθώσει μαζί με τους συνεργάτες και συνεργάτριές της να οργανώσουν στο Κερατσίνι εκδηλώσεις με συμμετοχή των περισσότερων φορέων του δήμου και ιδιαίτερα με τη συμμετοχή των νέων.

Ενα παράδειγμα που θα άξιζε να βρει μιμητές στις τοπικές κοινωνίες, γιατί από εκεί μπορεί να "ξαναφουντώσει" το φιλειρηνικό κίνημα και ο πολιτισμός με την ενεργητική συμμετοχή των απλών ανθρώπων.

Η συνομιλήτριά μας έκανε πρόσφατα μια έρευνα (σε οργανώσεις του ΟΗΕ και της "Ουνέσκο" στην Ελλάδα, συγκέντρωσε στοιχεία από άλλους φορείς και μη κυβερνητικές οργανώσεις, όπως το Ιδρυμα Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, το Κέντρο Ερευνας και Τεκμηρίωσης του Συνδέσμου για τα Δικαιώματα της Γυναίκας) και κατέληξε σε πολύ ενδιαφέροντα συμπεράσματα.

Η σημερινή Μαραθώνια Πορεία Ειρήνης είναι μόνο μια αφορμή για να συζητήσουμε μαζί της πάνω σε θέματα που είναι πάντα επίκαιρα και ζωτικά για το μέλλον του λαού μας.

- Εκτός από τη θεαματική αύξηση των απωλειών σε αμάχους και ιδιαίτερα σε γυναίκες, ποιες είναι γι' αυτές οι επιπτώσεις των διεθνών συρράξεων, τα τελευταία χρόνια;

- Το 80% των προσφύγων που υπάρχουν στον κόσμο είναι γυναίκες. Τραγικές φιγούρες στον ατελείωτο κατάλογο των γυναικών που υπέστησαν το μαρτύριο της σεξουαλικής βίας είναι οι γυναίκες και τα μικρά κορίτσια στην πρώην Γιουγκοσλαβία, όπου σύμφωνα με τα στοιχεία του ειδικού εισηγητή του ΟΗΕ οι βιασμοί χρησιμοποιήθηκαν ως πολεμικό όπλο. Στο θέμα αυτό διαφωτιστική είναι μια πρόσφατη μελέτη της διεθνούς οργάνωσης "Γη των ανθρώπων" (Μάης '96), με ανατριχιαστικά στοιχεία για βιασμούς στη Βοσνία, στην Ουγκάντα, στη Μοζαμβίκη και αλλού.

Στοιχεία σχετικά με τη δράση των κυανόκρανων του ΟΗΕ και των "ειρηνευτικών δυνάμεων" δικαιώνουν τις θέσεις της ΕΕΔΥΕ, που υποστηρίζει ότι δεν είναι αποστολές ειρήνης, αλλά δυνάμεις καταστολής με ανεξέλεγκτη δράση. Κατακόρυφη αύξηση, που σε πολλές περιπτώσεις φτάνει το 70%, παρουσιάζει η σεξουαλική κακοποίηση, αλλά και η πορνεία στις χώρες που αποστέλλονται "ειρηνευτικά" δυνάμεις του ΟΗΕ. Στη Βοσνία τουλάχιστον 20.000 γυναίκες και παιδιά έχουν πέσει θύματα βιασμού από κυανόκρανους, ενώ στη Ρουάντα από τον Απρίλη του '94 έως τα τέλη του '95, θύματα σεξουαλικής κακοποίησης έχουν πέσει τουλάχιστον 15.000 γυναίκες και παιδιά. Στη Μοζαμβίκη εξέδιδαν κορίτσια 12 έως 18 χρόνων, στην Πνομ - Πεν η πορνεία αυξήθηκε κατακόρυφα, μετά την άφιξη της πολυεθνικής δύναμης του ΟΗΕ. Εως το 1991 τα κορίτσια που ήταν πόρνες δεν ξεπερνούσαν τις 6.000, το 1993 έφτασαν τις 20.000. Συνολικά στην Ασία το 35% των κοριτσιών είναι πόρνες και σ' ένα μεγάλο μέρος την ευθύνη φέρουν οι κυανόκρανοι. Ο επίσημος ΟΗΕ "νίπτει τας χείρας του" και λέει ότι τα συγκεκριμένα μέλη των κυανοκράνων μπορούν να δικαστούν μόνο από τις χώρες των οποίων είναι πολίτες. Αλλωστε, οι ίδιοι οι διοικητές απομακρύνουν τους στρατιώτες και δεν εντοπίζονται. Η ομπρέλα του ΟΗΕ μπορεί να μην είναι σε θέση να καλύψει τους κατατρεγμένους στη Γη, προστατεύει όμως τους δικούς του ανθρώπους, όταν έχουν ανάγκη. Την τραγική εικόνα των αδύναμων γυναικών προσφύγων - θυμάτων των ανεξέλεγκτων πολέμων, από τη Ρουάντα μέχρι το Αφγανιστάν και από τη Σομαλία μέχρι την πρώην Γιουγκοσλαβία παρουσιάζει η Υπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ, αναγνωρίζοντας ότι η μοίρα γι' αυτές τις γυναίκες είναι απερίγραπτα σκληρότερη από αυτή των ανδρών προσφύγων. Ακούστε μια μαρτυρία γυναίκας πρόσφυγα:

"Αν και είμαι μικρόσωμη, κουβάλησα 4 βλήματα ολμοβόλων των 18 χιλιοστών. Δεν άντεχα να ακούω τις φωνές αυτών που βίαζαν, αποφάσισα να αυτοκτονήσω, αλλά σκέφτηκα τον άντρα μου και το παιδί μου".

Να θυμηθούμε σήμερα τις γυναίκες της Σρεμπρένιτσα, που επιτέθηκαν εναντίον του διεθνούς διαπραγματευτή Στάινερ και τον κατηγόρησαν ότι οι ξένοι είναι οι ηθικοί αυτουργοί για τους αγνοούμενους συζύγους και τις χαμένες εστίες.

Να θυμηθούμε τις μανάδες του Ρώσικου Στρατού που αγωνίστηκαν με κάθε μέσο να προστατέψουν τα παιδιά τους από το μακελειό της Τσετσενίας και τις άθλιες συνθήκες θητείας...

- Μπορούν οι γυναίκες να αποτρέψουν τα σχέδια της "νέας τάξης πραγμάτων" και αν ναι, με ποιο τρόπο;

- Ναι. Αν θέλουμε το καθοριστικό στοιχείο μιας καινούριας ζωής να είναι η ΕΙΡΗΝΗ, πρέπει η διεκδίκηση ν' αρχίσει τώρα. Οχι στο αόριστο μέλλον, αλλά σ' αυτήν ακριβώς την εποχή, σ' αυτή την κρίσιμη συγκυρία για τα εθνικά μας θέματα. Ναι, μπορούμε και πρέπει να αποτρέψουμε τον πόλεμο, φτάνει να γίνουμε σταυροφόροι της Ειρήνης. Υπάρχει σήμερα και η άλλη όψη, αυτή της αισιοδοξίας που αποκρύπτουν τα ΜΜΕ, τα οποία στη χώρα μας έχουν κηρύξει εμπάργκο στο φιλειρηνικό κίνημα. Το φιλειρηνικό κίνημα ανασυντάσσεται, αγωνίζεται, μαζικοποιείται ξανά! Χιλιάδες φιλειρηνιστές διαδήλωσαν στην Αμερική ενάντια στην επέμβαση στο Ιράκ, αλλά τα ΜΜΕ δεν έδειξαν ούτε μια εικόνα...

- Η ειρήνη κινδυνεύει σήμερα περισσότερο από άλλοτε στη χώρα μας; Μιλήσατε για κρίσιμη συγκυρία στα εθνικά θέματα...

- Η χώρα μας αντιμετωπίζει σοβαρές απειλές. Το Αιγαίο, εκτός των τουρκικών απειλών, έχει υπαχθεί στον έλεγχο του ΝΑΤΟ και μάλιστα με συναίνεση της ελληνικής κυβέρνησης. Οι ΗΠΑ θέλουν να ελέγχουν ιδιαίτερα τη δίοδο μεταφοράς των πετρελαίων από την Κασπία. Οι υπέρογκοι εξοπλισμοί για τις ανάγκες του νέου ΝΑΤΟ, και όχι για την εθνική μας ασφάλεια, απορροφούν τα χρήματα για την παιδεία, την υγεία, τις συντάξεις, την κοινωνική μέριμνα, τον πολιτισμό. Ανεργία, ρατσισμός, ξενοφοβία, ανασφάλεια, παραπληροφόρηση, σε μια κούρσα προς την ΟΝΕ, αν και η ΕΕ ούτε εγγυάται τα σύνορά μας, ούτε ένα καλύτερο μέλλον για τους εργαζόμενους...

Οι ΗΠΑ στηρίζουν τον Αττίλα στην Κύπρο, τα σχέδια των Τούρκων στο Αιγαίο. Η Κύπρος οδηγείται σε διχοτόμηση, ανακινείται ζήτημα μουσουλμανικής μειονότητας στη Θράκη και, τέλος, οι κυβερνώντες μας αντί να πρωτοστατήσουν στην πολιτική λύση της κατάστασης στο Κόσσοβο, συγκροτούν πολυεθνική ταξιαρχία, σε ανταγωνισμό με την Τουρκία για την έδρα της, μετατρέποντας τους στρατιώτες μας σε εν δυνάμει τρομοκράτες.

- Ορισμένοι πιστεύουν ότι σήμερα το φιλειρηνικό κίνημα δεν είναι αποτελεσματικό και ότι δεν υπάρχει καμιά σύγκριση με το φιλειρηνικό κίνημα της δεκαετίας του '60, με τις μεγάλες διαδηλώσεις υπέρ του αφοπλισμού...

- Το φιλειρηνικό κίνημα ετοιμάζει την αντεπίθεσή του. Ο δρόμος έγινε μακρύτερος, αλλά υπάρχει μια μεγάλη εμπειρία. Βήμα το βήμα, θα την κερδίσουμε κι αυτή τη μάχη. Ετσι κερδίσαμε κάθε κατάκτηση, έτσι ανεβάσαμε το επίπεδο του πολιτισμού από καταβολής κόσμου....

Και κάτι άλλο: Μέσα σ' αυτή τη μάχη πρέπει να συλλογιστούμε και να κατανοήσουμε ότι η ειρήνη δεν είναι μόνο απουσία πολέμου.Μέσα απ' αυτή τη μάχη να αναδείξουμε την ειρήνη ως συνώνυμη ενός αδιάκοπου αγώνα για τη διατήρηση της οικολογικής ισορροπίας, την προστασία του περιβάλλοντος, ενός αδιάκοπου αγώνα ενάντια στην αδικία, το ρατσισμό, την πατριδοκαπηλία, ως μια διαρκή διεκδίκηση αξιών όπως είναι η δικαιοσύνη και η ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Μια μάχη για την ισοτιμία, όχι μόνο των δύο φύλων, αλλά για όλους, με τον αντιπολεμικό μας λόγο, σε μια ανθρωπιστική παρακαταθήκη για το μέλλον, για τη νέα γενιά.

Επιμέλεια: Αλίκη ΞΕΝΟΥ - ΒΕΝΑΡΔΟΥ

Ογδόντα χρόνια φέτος από τη "γέννηση" του ΚΚΕ και η συμβολή της γυναίκας στον αγώνα πολυσήμαντη, ουσιαστική, όμως - φευ! - άγνωστη στους πολλούς και μάλιστα στη νέα γενιά! Η συμμετοχή των Ελληνίδων κομμουνιστριών, αλλά και γενικότερα των Ελληνίδων στο αριστερό προοδευτικό κίνημα υπήρξε από τις πιο δυναμικές και πολυαίμακτες σ' όλο τον κόσμο, ιδιαίτερα στην εποχή της Αντίστασης και του Εμφυλίου: Θυσίες που αποσιωπήθηκαν από το επίσημο κράτος, με στόχο να θαφτεί μια για πάντα η αληθινή ιστορία του λαού μας. Ας διαβάσουμε, λοιπόν, και κυρίως ας χαρίσουμε στους αγαπημένους μας, συντρόφους, παιδιά, φίλους κάποια από τα παρακάτω βιβλία, που ρίχνουν φως στην εποποιία των γυναικών. Τίτλοι βιβλίων, που δεν εξαντλούν τη πλούσια βιβλιογραφία που υπάρχει...

• "Κομμουνιστική Επιθεώρηση" 1997, τεύχος 6: Αφιέρωμα: "Το ΚΚΕ για την ισοτιμία της γυναίκας".
• "Το ΚΚΕ και το γυναικείο ζήτημα", Χρύσας Χατζηβασιλείου (Αθήνα 1946).
• "Το όραμα της ισοτιμίας της γυναίκας", Πέπη Δαράκη (εκδόσεις "Καστανιώτη").
• "Εκείνο το πρωί" - Πειραιάς 1892. Η πρώτη απεργία εργατριών στην Ελλάδα. Ιρις Αυδή - Καλκάνη (εκδόσεις "Νέοι Καιροί"). Της ίδιας: "Μια αντάρτισσα της Πόλης στην ταραγμένη Αθήνα" - Αθηνά Γαϊτάνου - Γιαννιού (1880 - 1952), εκδόσεις "Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο".
• "Που λες... στον Πειραιά" - ντοκουμέντα και αναμνήσεις. Δημήτρης Σέρβος.
• "Βασιλική Δρυς", το χρονικό της εκπαίδευσης. Ελλη Αλεξίου (εκδόσεις "Καστανιώτη").
• "Για την απελευθέρωση της γυναίκας", Αλέκα Παπαρήγα (εκδόσεις "Σύγχρονη Εποχή").
• "Η γυναίκα στον 20ό αιώνα", Θόδωρου Καρζή (εκδόσεις "Φιλιππότη").
• "Αναμνήσεις από τη ζωή της ΟΚΝΕ", Αύρα Παρτσαλίδου (εκδόσεις "Σύγχρονη Εποχή").
• "Εκλεκτές σελίδες" - "Γυναικείος Ανθρωπισμός", Δημήτρης Γληνός (εκδόσεις "Στοχαστής").
• "Πώς πρέπει να δουλεύει η γυναίκα στο ΕΑΜ", (έκδοση ΚΕ του ΕΑΜ), Φλεβάρης 1943.
• "Η γυναίκα της Αντίστασης - Η είσοδος των γυναικών στην πολιτική", Τασούλα Βερβενιώτη (εκδόσεις "Οδυσσέας).
• "Γυναίκες στην Αντίσταση - μαρτυρίες" (Κίνηση η "Γυναίκα στην Αντίσταση").
• "Μαρία Λιουδάκι" (Η ιέρεια της Παιδείας), Μανώλη Μιλτ. Παπαδάκη (έκδοση Μορφωτικής Στέγης Ιεράπετρας).
• "Μαρία Δημάδη, ηρωίδα της Εθνικής Αντίστασης", Φίλιππας Γελαδόπουλος (εκδόσεις "Νέστορας").
• Χρονικά, Γ τόμος, "Οι Ελληνίδες φρουροί της Ελλάδας", Μέλπω Αξιώτη (εκδόσεις "Κέδρος").
• "Στρατόπεδα Γυναικών", Βικτώριας Θεοδώρου.
• "Γυναίκες απ' όλη την Ελλάδα", Κατερίνα Χαριάτη - Σισμάνη (σκίτσα εξόριστων γυναικών).
• "Εξόριστες: Χίος, Τρίκκερι, Μακρονήσι", Μαριγούλα Μαστρολέων - Ζέρβα (εκδόσεις "Σύγχρονη Εποχή").
• "Γυναίκες εξόριστες στα στρατόπεδα του Εμφυλίου" (Χίος, Τρίκκερι, Μακρόνησος, Αϊ - Στράτης) 1948 - '54. Σύλλογος Πολιτικών Εξορίστων Γυναικών (εκδόσεις "Καστανιώτης").
• "Η γυναίκα της Ελλάδας στον αγώνα", εκδ. του 1975.
• "Ηλέκτρα Αποστόλου", Βασ. Μπαρτζιώτας.
• "Ηλέκτρα Αποστόλου", Κ. Μπίρκας.
• "Για να θριαμβεύσει η ζωή" (έκδοση "Ριζοσπάστης").
• "Στο δρόμο του χρέους", Ολγα Μάστορα - Ψαρογιάννη (εκδόσεις "Σύγχρονη Εποχή").
• "Δε δουλώνω, δεν απογράφω", Ναταλία Αποστολοπούλου (εκδόσεις "Σύγχρονη Εποχή"). Της ίδιας: "Περήφανες και αδούλωτες" (εκδόσεις "Εντός").
• "Βαγγελίτσα Κουσιάντζα - Μια ηρωίδα του λαού", Βασίλης Φυτσιλής (εκδόσεις "Σύγχρονη Εποχή").
• "Η δίκη της Πρίντζου και οι εκτελεσμένοι των Ιωαννίνων", Σπύρος Εργολάβος (εκδ. "Σοκολή").
• "Κεντρικές γυναικείες φυλακές Αβέρωφ", Ολυμπία Παπαδούκα.
• "Πού είν' η μάνα σου μωρή;", Δήμητρα Πέτρουλα (εκδόσεις "Κέδρος").
• "Γυναικείες φυλακές Αβέρωφ - Αθήνα, 12 - 13 Απριλίου 1949", Δήμητρα Μαρά - Μιχαλακέα (εκδ. "Αγρα").
• "Η ζωή μου", Βάσος Γεωργίου.
• "Πρόσωπα από την Αντίσταση", Γιοχάνα Βέμπερ (εκδ. "Αγρα").
• "Εμείς οι απ' έξω", Μαρία Καρά.
• "Κρατούμενες στα Γιούρα 1967", Μαριγούλα Μαστρολέων - Ζέρβα (εκδόσεις "Καπόπουλος").

(σ.σ. Μια ολοκληρωμένη βιβλιογραφία υπάρχει στο Κέντρο Μελέτης Ιστορίας Εθνικής Αντίστασης, Λυκούργου 10).