Ενα πολύ ενδιαφέρον, από πολλές απόψεις, σεμινάριο Αμερικανικών Σπουδών πραγματοποιήθηκε στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας τη Δευτέρα, Τρίτη και Τετάρτη 6 - 8 Απρίλη, κάτω από τον γενικό τίτλο "Νέες κατευθύνσεις στην παγκόσμια σκέψη: μετανάστευση ανθρώπων, κεφαλαίου και πολιτισμού".

Αξιοσημείωτο είναι ότι το σεμινάριο οργανώθηκε από το Πανεπιστήμιο Μακεδονίας σε συνεργασία με το αμερικάνικο προξενείο Θεσσαλονίκης και όλες οι εργασίες του ήταν στην αγγλική. Η σοβαρότητα των θεμάτων που αποτέλεσαν το αντικείμενο του σεμινάριου σε σχέση με την ενεργό ανάμειξη στην οργάνωσή του του προξενείου των ΗΠΑ, υπογραμμίζει δυο βασικά πράγματα που δεν πρέπει να μας διαφύγουν την προσοχή.

Πρώτο ότι τα ελληνικά πανεπιστήμια προσαρμόζονται και συμβάλουν στην προώθηση των ιδεολογικοπολιτικών κατευθύνσεων της γεωπολιτικής στρατηγικής που εκπορεύεται από τις ΗΠΑ και δεύτερο ότι οι διπλωματικές αποστολές των Ηνωμένων Πολιτειών στην Ελλάδα επιχειρούν απροκάλυπτη ιδεολογικοπολιτική παρέμβαση στον ελλαδικό χώρο για να έχουν τη δυνατότητα να επηρεάζουν άμεσα την πολιτική σκέψη αξιοποιώντας και τα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα.

Μια άλλη εξίσου σημαντική γενική διαπίστωση από τις εργασίες του σεμινάριου είναι ότι την κατεύθυνση της νέας σκέψης και τη σοβαρή επιχειρηματολογία για τις αιτίες που την επιβάλλουν, αλλά και τις προθέσεις των διεθνών ιμπεριαλιστικών κέντρων, δεν τα έδωσαν τόσο και μόνο οι Αμερικανοί, αλλά οι Ελληνες πανεπιστημιακοί.

Πράγματι τόσο ο Γενικός Πρόξενος των ΗΠΑ στη Θεσσαλονίκη, κ. Paul D. Stephenson, όσο κυρίως ο καθηγητής αμερικανικού πολιτισμού στο πανεπιστήμιο BRANDEIS, Stephen Whitfield δεν προσπάθησαν, ή δε θέλησαν να παρουσιάσουν ολοκληρωμένα και τεκμηριωμένα, άποψη για το συγκεκριμένο θέμα, παρεμβαίνοντας κυρίως περιγραφικά και απλοϊκά.

Ο Whitfield και στις τρεις διαλέξεις του δεν προσπάθησε να αναλύσει σε βάθος τα θέματα που διαπραγματεύτηκε. Τα θέματα των τριών διαλέξεων του Αμερικανού καθηγητή ήταν: Η άνοδος της Αμερικής σε παγκόσμια Δύναμη τον 20ό αιώνα, Η άνοδος και εξαγωγή της Κοινωνίας της ευημερίας και "Μετανάστευση και Εσωτερική Μετανάστευση στην Αμερική του 20ού αιώνα".

Στον καθηγητή Whitfield υποβλήθηκαν πολλές ερωτήσεις από φοιτητές και πανεπιστημιακούς δασκάλους, αλλά οι απαντήσεις του κυμάνθηκαν στην ίδια κατεύθυνση με τις εισηγήσεις του.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα των ερωτήσεων και παρεμβάσεων από το ακροατήριο ήταν η υπόδειξη που έγινε στον καθηγητή ότι η ρήξη των ατομικών βομβών στη Χιροσίμα και Ναγκασάκι από τις ΗΠΑ δεν ήταν αποτέλεσμα στρατιωτικής επιλογής, όπως είχε ισχυριστεί, αλλά ήταν καθαρά πολιτική απόφαση που εξυπηρετούσε τις πολιτικές σκοπιμότητες του κατεστημένου των ΗΠΑ.

Σε επίμονες εξάλλου ερωτήσεις από το ακροατήριο σε σχέση με το υποτιθέμενο δόγμα των ΗΠΑ για μη ανάμειξη στις εσωτερικές υποθέσεις άλλων κρατών όπως και το δόγμα της αναχαίτισης του κομμουνισμού με οικονομικό και τεχνολογικό ανταγωνισμό των δύο συστημάτων, γιατί υπήρξαν και υπάρχουν οι στρατιωτικές επεμβάσεις των ΗΠΑ σε μια σειρά χώρες και ιδιαίτερα της Λατινικής Αμερικής, το μόνο που βρήκε να απαντήσει ο κύριος καθηγητής ήταν ότι οι επεμβάσεις αυτές "αποτελούν εξαίρεση του κανόνα"!

Το στίγμα των εργασιών του σεμιναρίου στο θέμα "Η σημερινή κρίση: Η Αμερική προσβλέπει Δυτικά, η Ευρώπη προσβλέπει Ανατολικά", δόθηκε από τους Ελληνες πανεπιστημιακούς Ηλία Κουσκουβέλη και Παναγιώτη Λιαργκόβα, του Πανεπιστημίου Μακεδονίας ο πρώτος, Πανεπιστημίου Αθηνών ο δεύτερος. Εκαναν και οι δύο μια σοβαρή προσπάθεια να εξηγήσουν τους αντικειμενικούς και άλλους λόγους που επιβάλλουν αυτή τη στάση των δύο ιμπεριαλιστικών κέντρων ανεξάρτητα αν διαφωνεί ή συμφωνεί κανείς με τις γενικότερες διαπιστώσεις τους.

Από την ανάλυσή τους επί του θέματος προέκυψε ότι οι μεν ΗΠΑ έχουν στραμμένη την προσοχή τους δυτικά, στην περιοχή κυρίως του Ειρηνικού, απ' όπου προσδοκούν να αντλήσουν τα μεγαλύτερα οικονομικά και στρατηγικά οφέλη. Χαρακτηριστική είναι η διαπίστωση των ομιλητών ότι για τις ΗΠΑ η Ευρώπη αποτελεί ένα σύνολο "ώριμων οικονομιών" που δεν προσφέρουν τις επενδυτικές δυνατότητες της μέγιστης δυνατής κερδοφορίας.

Ενώ αντίθετα η περιοχή Ασίας - Ειρηνικού προσφέρει απεριόριστες επενδυτικές δυνατότητες.

Αυτό που δεν ειπώθηκε βέβαια ήταν ότι τα οφέλη αυτά οι κυρίαρχοι κύκλοι των ΗΠΑ προσδοκούν να τα καρπωθούν με τη ληστρική εκμετάλλευση των τεράστιων πλουτοπαραγωγικών πηγών και του έμψυχου εργατικού δυναμικού της περιοχής του Ειρηνικού και της Ασίας, μια περιοχή που συγκεντρώνει το μεγαλύτερο πληθυσμό του πλανήτη και προσφέρει τις πολυανθρωπότερες αγορές, με τεράστιες προοπτικές. Εκείνο που επίσης δεν ειπώθηκε είναι ότι η επικέντρωση της προσοχής των ΗΠΑ προς την περιοχή του Ειρηνικού δεν είναι νέο φαινόμενο της δεκαετίας του '90. Εκδηλώθηκε στις αρχές της δεκαετίας του '80 με τη διατύπωση της θεωρίας της στρατηγικής για την περιοχή του Ειρηνικού (Pacific Rim Strategy) που αποτέλεσε τον πρόδρομο και προετοίμασε το έδαφος για τη δημιουργία της Οικονομικής Συνεργασίας Ασίας - Ειρηνικού (APEC).

Αναλύθηκαν επίσης 11 λόγοι για τους οποίους η Ευρώπη (δηλαδή η ΕΕ) έχει στραμμένη την προσοχή της στην Ανατολή δηλαδή την περιοχή κυρίως που κάλυπτε η πρώην Σοβιετική Ενωση και οι άλλες σοσιαλιστικές χώρες.

Η κατεύθυνση βέβαια της προσοχής της ΕΕ ανατολικά στηρίζεται στην προσδοκία των κυρίαρχων οικονομικών κύκλων της Ευρώπης να ωφεληθούν σημαντικά από το εμπόριο και τις επενδύσεις σ' αυτή την περιοχή, αλλά όχι μόνο. Εκτός από την προσδοκούμενη αύξηση του ΑΕΠ των χωρών της ΕΕ, σαν αποτέλεσμα της ιμπεριαλιστικής διείσδυσης ανατολικά, αναμένεται ότι θα προκύψουν σημαντικά οφέλη με τη βελτίωση "της παγκόσμιας ανταγωνιστικής θέσης της ΕΕ", από την αξιοποίηση της "βιομηχανικής βάσης των ανατολικών χωρών" και τη σημαντική επίδραση στην ανάπτυξη της τεχνολογίας και της έρευνας με την αξιοποίηση "του υψηλής ειδίκευσης επιστημονικού προσωπικού" των χωρών της Ανατολής.

Σαν αποτέλεσμα των αξιολογήσεων αυτών από την πλευρά της ΕΕ και των τεράστιων δυνατοτήτων για πραγματοποίηση υπερκερδών που προσφέρει η οικονομική εκμετάλλευση των ανατολικών χωρών και πέρα από τα Ουράλια, μέχρι τη Ρωσική Απω Ανατολή, έχει ανοίξει ο δρόμος και ήδη καθορίζεται η διαδικασία για τη μετεξέλιξη της ΕΕ σε Ευρωασιατική Ενωση.

Το κατά πόσο ο δυτικός προσανατολισμός των ΗΠΑ και ο ανατολικός της ΕΕ συγκρούονται ή είναι ανταγωνιστικός ο ένας προς τον άλλον οι ομιλητές, συμπεριλαμβανομένου και του Αμερικανού Προξένου, προσπάθησαν να το ξεπεράσουν με τα επιχειρήματα ότι οι δύο τάσεις δεν είναι ανταγωνιστικές αλλά συμπληρωματικές.

Πουθενά δεν αναφέρθηκε, γιατί βέβαια δεν ήταν στην πρόθεση των οργανωτών να φωτίσουν τέτοια θέματα, ότι τόσο ο "δυτικός" όσο και ο "ανατολικός" προσανατολισμός των δύο ιμπεριαλιστικών κέντρων έχουν στόχαστρο την Ασία κατά κύριο λόγο και βασική επιδίωξη την εκμετάλλευση των τεράστιων πλουτοπαραγωγικών πηγών και των γιγαντιαίων αγορών της Ασίας. Πρόκειται δηλαδή στην ουσία για την ίδια επιδίωξη ελέγχου των αγορών που στο παιχνίδι του ξαναμοιράσματος το κάθε ένα από τα ιμπεριαλιστικά κέντρα προσπαθεί να εξασφαλίσει τα "δικά του" χωράφια επιδιώκοντας τα μεγαλύτερα δυνατά οφέλη σε βάρος φυσικά των λαών και της ανάπτυξης της περιοχής.

Η εξήγηση ότι οι κατευθύνσεις των ΗΠΑ και της ΕΕ δεν είναι ανταγωνιστικές αλλά συμπληρωματικές, προκαλεί εντύπωση.

Η θέση αυτή μάλλον θέλει να συγκαλύψει το γεγονός ότι οι ιμπεριαλιστικές δυνάμεις μπορεί να "συμπληρώνουν" η μία την άλλη στη γενικότερη προσπάθεια καθυπόταξης των λαών και στην εκμετάλλευση των πλουτοπαραγωγικών πηγών και της εργατικής δύναμης του πλανήτη, ταυτόχρονα όμως βρίσκονται σε έντονο ανταγωνισμό μεταξύ τους, που πολλές φορές καταλήγει και σε σύγκρουση, για την εξασφάλιση όσο γίνεται μεγαλύτερου μέρους των αγορών και της λείας.

Το σεμινάριο ασχολήθηκε με θέματα όπως "Μετανάστευση και εσωτερική μετανάστευση στην Αμερική του 20ού αιώνα" και "Μετακίνηση πληθυσμών σε περίοδο ειρήνης και πολέμου στην Ευρώπη του 20ού αιώνα".

Στο πλαίσιο αυτών των θεμάτων, από την άποψη διαμόρφωσης ή ανάλυσης των κατευθύνσεων, διατυπώθηκαν σ' ένα πάνελ τεσσάρων ομιλητών με τον γενικό τίτλο "Η σημερινή κρίση: Μετανάστευση κεφαλαίων και κινητικότητα της εργασίας".

Η πρώτη παρατήρηση που πρέπει να γίνει σ' αυτό το σωματείο είναι ότι ο τίτλος είναι παραπλανητικός και δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα. Κι αυτό γιατί δεν πρόκειται για "μετανάστευση" αλλά για εξαγωγή και επένδυση κεφαλαίου που διαθέτει και όλη την "κινητικότητα". Ενώ αντίθετα η εργατική δύναμη είναι αυτή που μεταναστεύει.

Στο μέρος αυτό του σεμιναρίου ηγέρθηκαν δύο σοβαρά θέματα.

Το πρώτο είναι το θέμα της "Κινητικότητας της εργασίας" που το παρουσίασε η καθηγήτρια Μαρίνα Παπαναστασίου του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών.

Το δεύτερο έχει σχέση με τις προθέσεις των ιμπεριαλιστικών κέντρων για την κατεδάφιση των εργασιακών σχέσεων, τη συμπίεση των μισθών και την κατάργηση των κοινωνικών παροχών που ήταν διάχυτο στην ομιλία του Γερμανού Πρόξενου στη Θεσσαλονίκη κ. Mark - Ulrich Von Sehweinitg.

Ο τρόπος που παρουσιάστηκε το θέμα της "κινητικότητας της εργασίας" άφησε να εννοηθεί ότι αποτελεί ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά γνωρίσματα που προσδιορίζουν τη σημερινή κατάσταση της εργατικής τάξης.

Στην ουσία όμως αφορά ένα πολύ μικρό αριθμό της επιστημονικής και διευθυντικής ελίτ.

Αναφέρθηκε π.χ. ότι σήμερα παρατηρείται αυξημένη μετακίνηση υψηλόβαθμου διευθυντικού και επιστημονικού προσωπικού των πολυεθνικών όχι μόνο από τη μητρόπολη προς τις περιφέρειες (τις χώρες όπου λειτουργούν θυγατρικές εταιρίες των πολυεθνικών), αλλά και από τις περιφέρειες προς τη μητρόπολη αλλά και από τη μία περιφέρεια προς την άλλη.

Το φαινόμενο αυτό βέβαια έχει σχέση με την αποτελεσματικότερη λειτουργία και τον καλύτερο προγραμματισμό της διεθνούς επιχειρηματικής δραστηριότητας των πολυεθνικών σε καμία περίπτωση όμως δεν αποτελεί φαινόμενο που αγκαλιάζει το σύνολο των εργαζομένων σε διεθνή κλίμακα.

Στην ουσία οι απλοί εργαζόμενοι δεν έχουν καμία δυνατότητα "κινητικότητας" αυτού του είδους. Οταν λοιπόν λέμε "κινητικότητα εργασίας" πρέπει να προσδιορίζεται για ποιους και για ποιο σκοπό.

Για να μη δημιουργηθεί δηλαδή η εντύπωση στους φτωχούς εργάτες της Ελλάδας ή Πορτογαλίας ή άλλων χωρών ότι έχουν τώρα τη δυνατότητα της ελεύθερης μετακίνησής τους σε άλλες αγορές εργασίας με εξασφαλισμένη δουλιά και υψηλότερους μισθούς.

Αποκαλυπτικότατος για τις προθέσεις των ιμπεριαλιστών ήταν στην ομιλία του ο Γερμανός πρόξενος.

Αναφερόμενος στο ύψος των γερμανικών επενδύσεων στο εξωτερικό προσδιόρισε ότι το 1995 οι γερμανικές επενδύσεις σε χώρες του εξωτερικού ανέρχονταν σε 52 δισεκατομμύρια μάρκα. Το παράπονό του όμως είναι ότι την ίδια στιγμή το ύψος των ξένων επενδύσεων στη Γερμανία ήταν μόνο 18 δισεκατομμύρια μάρκα, που όμως τον περασμένο χρόνο μειώθηκε σε 1 δισεκατομμύριο ενώ οι γερμανικές επενδύσεις στο εξωτερικό μειώθηκαν από 52 σε 38 δισεκατομμύρια μάρκα.

Αιτία για τις χαμηλές ξένες επενδύσεις στη Γερμανία κατά τον ομιλητή δεν είναι άλλη από το υψηλό κόστος εργασίας στη Γερμανία και το κόστος της κοινωνικής ασφάλισης και άλλων παροχών.

"Πληρώνουμε πολύ υψηλούς μισθούς στη Γερμανία και έχουμε πάρα πολλές κοινωνικές παροχές" ισχυρίστηκε ο ομιλητής και κατέληξε ότι "πρέπει να κάνουμε κάτι γι' αυτό".

Είναι φανερό ότι αυτό που σχεδιάζει η άρχουσα τάξη της Γερμανίας και των άλλων χωρών του ιμπεριαλιστικού μπλοκ είναι η δραστική περικοπή των μισθών και άλλων εργατικών κατακτήσεων και το βύθισμα των λαών στην εξαθλίωση για να εξασφαλιστούν οι προϋποθέσεις της απρόσκοπτης "κινητικότητας" και κερδοφορίας του κεφαλαίου.

Προς αυτή τη γενική κατεύθυνση σπρώχνουν τον κόσμο τα γεράκια του ιμπεριαλισμού για την εξυπηρέτηση των συμφερόντων τους. Οι λαοί όμως έχουν κάθε λόγο να εντείνουν τον αγώνα τους για τη ματαίωση αυτών των σχεδίων, που κάτω από το προκάλυμμα των σύγχρονων πρακτικών της παγκοσμιοποίησης, μας πάνε πίσω στον μεσαίωνα.

Στράτος ΜΑΥΡΑΝΤΩΝΗΣ

Τόσο ο "δυτικός" όσο και ο "ανατολικός" προσανατολισμός των δύο ιμπεριαλιστικών κέντρων έχουν στόχαστρο την Ασία κατά κύριο λόγο και βασική επιδίωξη την εκμετάλλευση των τεράστιων πλουτοπαραγωγικών πηγών και των γιγαντιαίων αγορών της Ασίας. Πρόκειται δηλαδή στην ουσία για την ίδια επιδίωξη ελέγχου των αγορών που στο παιχνίδι του ξαναμοιράσματος το κάθε ένα από τα ιμπεριαλιστικά κέντρα προσπαθεί να εξασφαλίσει τα "δικά του" χωράφια επιδιώκοντας τα μεγαλύτερα δυνατά οφέλη σε βάρος φυσικά των λαών και της ανάπτυξης της περιοχής