Συνειδητή μπορεί να χαρακτηριστεί η υποβάθμιση των Επιθεωρήσεων Εργασίας και των ΚΕΠΕΚ (Τεχνικών Επιθεωρήσεων),οι οποίες έχουν αποδιοργανωθεί πλήρως και δεν επιτελούν στο ελάχιστο το έργο τους, παρά τις προσπάθειες αυτών που εργάζονται σ' αυτές. Η κατάσταση αυτή επιδεινώθηκε από τη στιγμή που οι Επιθεωρήσεις πέρασαν στην αρμοδιότητα της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης,όμως και πριν, όταν υπάγονταν στο υπουργείο Εργασίας, είχαν προβλήματα από έλλειψη προσωπικού και έλλειψη μέσων για τη διεξαγωγή των απαραίτητων ελέγχων.

Η τραγωδία στο εργοστάσιο της Χαρτοποιίας Θράκης ΑΕ DIANA,όπου από την έκρηξη του ατμολέβητα σκοτώθηκαν δυο εργαζόμενοι και τραυματίστηκαν τέσσερις, καθώς και τα αλλεπάλληλα ατυχήματα στη ΛΑΡΚΟ - με πιο πρόσφατο την έκρηξη του τμήματος Χαλυβουργίας, που σαν από θαύμα δε στέρησαν τη ζωή κάποιου εργαζόμενου το τελευταίο διάστημα, έφεραν ξανά στην επικαιρότητα το σοβαρό πρόβλημα έλλειψης ελέγχου των συνθηκών εργασίας και των μέτρων υγιεινής και ασφάλειας. Δυστυχήματα και ατυχήματα έγιναν βεβαίως πολλά ακόμα τον προηγούμενο χρόνο, όμως οι υπηρεσίες παραμένουν στην ίδια κατάσταση. Είναι χαρακτηριστικό ότι, σύμφωνα με έκθεση του Εργατικού Κέντρου Θεσσαλονίκης, τα εργατικά ατυχήματα στην πόλη τριπλασιάστηκαν το 1997 σε σχέση με το 1996.

Ενδεικτικό είναι επίσης ότι στο Νομό Ξάνθης δε λειτουργεί Νομαρχιακή Επιτροπή Υγιεινής και Ασφάλειας, μέσα στο ίδιο το εργοστάσιο δε λειτουργεί Επιτροπή Υγιεινής και Ασφάλειας, ενώ στην Επιθεώρηση Εργασίας είναι καλυμμένες μονάχα οι δυο από τις 8 οργανικές θέσεις! Αγνωστο είναι αν υπήρξε προληπτικός έλεγχος των εγκαταστάσεων και γραπτή εκτίμηση του επαγγελματικού κινδύνου σύμφωνα με το Προεδρικό Διάταγμα 17/96.

Πριν τη μεταφορά των Επιθεωρήσεων στις νομαρχίες σύμφωνα με το ν.2218/94, η κυβέρνηση και ειδικότερα το υπουργείο Εργασίας έκαναν μια γενικόλογη αναφορά στις ελλείψεις σε προσωπικό και μέσα ελέγχου, ήταν όμως κοινό μυστικό ότι τα προβλήματα ήταν πολύ σοβαρότερα και ότι δεν υπήρχε πολιτική βούληση να διορθωθούν. Αμέσως μετά τη μεταφορά, αναγνώρισαν το χάλι των Επιθεωρήσεων και υποκριτικά άρχισαν να εξετάζουν τρόπους για την αναδιοργάνωσή τους, χωρίς να γίνεται τίποτα.

Σύμφωνα με καταγγελίες εργαζομένων, στις υπηρεσίες αυτές δεν υπάρχει πια σύστημα Επιθεώρησης Εργασίας, αλλά 54 υπηρεσίες, όσες και οι νομαρχίες, ξεχωριστή η κάθε μια, χωρίς παράλληλη και κάθετη σύνδεση μεταξύ τους, με αποτέλεσμα να μην έχει το υπουργείο Εργασίας μηχανισμό ελέγχου.Αυτό το τελευταίο είχε σαν συνέπεια να μη συλλέγονται καν τα συγκεντρωτικά στοιχεία για το πόσοι έλεγχοι έγιναν, για ποιες περιπτώσεις, πόσοι εργοδότες οδηγήθηκαν στα δικαστήρια, ποιοι και γιατί. Τα στοιχεία αυτά, που δημοσίευε κάθε χρόνο το υπουργείο Εργασίας, έδιναν τη δυνατότητα να ελεγχθεί κατά κάποιο τρόπο και η δραστηριότητα των Επιθεωρήσεων Εργασίας, αλλά και να υπάρχει εικόνα για την έκταση και την ποιότητα των παραβιάσεων από την πλευρά των εργοδοτών.

Πρόσφατα η Ευρωπαϊκή Ενωση, με αφορμή προσφυγή των εργαζομένων στο υπουργείο Εργασίας, οι οποίοι ζήτησαν τη μεταφορά των Επιθεωρήσεων ξανά στον έλεγχο του υπουργείου, υποχρεώθηκε να αναγνωρίσει, σε απόφασή της, ότι η λειτουργία των Επιθεωρήσεων έχει φτάσει στο χειρότερο επίπεδο και συμφωνούσε ότι πρέπει να υπαχθούν στον έλεγχο μιας κεντρικής αρχής. Η ΓΣΕΕ, από την πλευρά της, πρότεινε στο υπουργείο Εργασίας τη σύσταση ενός φορέα ελέγχου των Επιθεωρήσεων, στον οποίο θα εκπροσωπούνται και οι εργαζόμενοι. Η προοπτική αυτή βρίσκεται υπό εξέταση από το υπουργείο, όμως κανείς δε βιάζεται να προχωρήσει σε αλλαγές, η κατάσταση χειροτερεύει, οι παραβιάσεις της νομοθεσίας από τους εργοδότες πληθαίνουν και το επόμενο δυστύχημα καραδοκεί...

Τα δυο πρόσφατα ατυχήματα στη χαρτοποιία DIANA και στη ΛΑΡΚΟ,που είχαν σαν αποτέλεσμα στο μεν πρώτο το θάνατο δυο εργαζομένων και τον τραυματισμό άλλων τεσσάρων και στο δεύτερο το σοβαρό τραυματισμό ενός εργαζόμενου, φέρνουν στο φως της δημοσιότητας, με τον πιο δραματικό τρόπο, το πρόβλημα με τη συνεχιζόμενη αύξηση των εργατικών ατυχημάτων. Για την κατάσταση που επικρατεί, τις αιτίες και τους υπεύθυνους, συζητήσαμε με τον Χ. Χατζή, γιατρό Εργασίας.

Ο Χ. Χατζής θα επισημάνει πως "πράγματι υπάρχουν γεγονότα που επαναλαμβάνονται με επικίνδυνη μονοτονία τα τελευταία χρόνια. Εχουμε πολύ σοβαρά ατυχήματα, όχι μόνο σε μικρές ή μεμονωμένες επιχειρήσεις, αλλά ακόμη και σε μεγάλους, υποτίθεται οργανωμένους, εργασιακούς χώρους. Αυτό είναι ιδιαίτερα ανησυχητικό και αναδεικνύει ορισμένα ζητήματα που μας παραπέμπουν στην καρδιά του προβλήματος. Στο ποια, δηλαδή, είναι η θέση και η αξία της ζωής και της σωματικής ακεραιότητας του εργαζόμενου ανθρώπου και ειδικότερα του εργάτη στην κατά τα άλλα "εκσυγχρονιζόμενη" και "απασχολήσιμη" κοινωνία".

Για τον Χ. Χατζή, το κυρίαρχο ερώτημα, είναι αν σε τέτοιους "οργανωμένους" εργασιακούς χώρους υπάρχει ίχνος εφαρμογής του βασικού νομοθετικού πλαισίου περί υγιεινής και ασφάλειας. "Με αφορμή - θα πει - το συγκεκριμένο δυστύχημα στην DIANA διερωτώμαι: Υπήρχε τεχνικός ασφάλειας; Αν υπήρχε, τι γραπτώς είχε επισημάνει, όπως είχε υποχρέωση, για το συγκεκριμένο θέμα; Υπήρχε υπηρεσία Ιατρικής της Εργασίας και γιατρός Εργασίας στο συγκεκριμένο εργοστάσιο και για τις ανάγκες πρώτων βοηθειών; Υπήρχε εκλεγμένη Επιτροπή Υγιεινής και Ασφάλειας και τακτική τριμηνιαία και υποχρεωτική (με βάση το ν.1568/'85) διαβούλευση με τον εργοδότη; Υπήρχε γραπτή εκτίμηση των επαγγελματικών κινδύνων για τη συγκεκριμένη δραστηριότητα, όπως σαφώς προβλέπεται στο προεδρικό διάταγμα 17/'96; Υπάρχει ή είχε ξεκινήσει διαδικασία σύστασης Κανονισμού Υγιεινής και Ασφάλειας (ΠΔ 17/'96);

Ενα δεύτερο σημαντικό ζήτημα είναι για τον Χ. Χατζή η κατάσταση των Επιθεωρήσεων Εργασίας και ο τρόπος λειτουργίας τους. "Κατά τη γνώμη μου - θα σημειώσει - το πρόβλημα αν οι Επιθεωρήσεις Εργασίας είναι στο υπουργείο Εργασίας ή στις περιφέρειες είναι παραπλανητικό. Το πρόβλημα για μας τίθεται: Οι Επιθεωρήσεις θα είναι ένα ανεξάρτητο ελεγκτικό σώμα, θωρακισμένο με τις απαραίτητες εξουσίες και την αυτοτέλεια από την εκάστοτε πολιτική ηγεσία - υπουργείου ή περιφέρειας - ώστε να παίξει τον πραγματικό του ρόλο; Για να γίνει κατανοητή η κατάσταση που επικρατεί, θα αναφέρω μόνο ότι πριν λίγες μέρες δεν επετράπη στους τεχνικούς επιθεωρητές (δεν ήταν της περιφέρειας, αλλά στάλθηκαν απ' την κεντρική διοίκηση) να μπουν μαζί με συνδικαλιστές στο εργοστάσιο της DIANA για να πραγματοποιήσουν έλεγχο σχετικά με το δυστύχημα".

Ο ρόλος της Δικαιοσύνης είναι για τον Χ. Χατζή το τρίτο βασικό ζήτημα, καθώς θα επισημάνει: "Σε όλο τον κόσμο, οι ελεγκτικοί μηχανισμοί δεν επαφίονται γενικώς και αορίστως στη λειτουργία κάποιων υπηρεσιών. Τον έλεγχο για την εφαρμογή της νομοθεσίας τον ασκεί και η Δικαιοσύνη. Και πάλι αναφορικά με το παραπάνω δυστύχημα, διερωτώμαι υπάρχει κάποιος δικαστικός, που να έχει θέσει τα ερωτήματα που έθεσα πριν και να τα διερευνά αρμοδίως; Με δεδομένο ότι στην Ελλάδα φτάσαμε να έχουμε ειδικό σώμα δικαστών για το ποδόσφαιρο, όχι όμως και για τα προβλήματα αυτά".

Επίσης καθοριστικό ρόλο στα θέματα Υγιεινής και Ασφάλειας της Εργασίας, παίζει σε όλο τον υπόλοιπο κόσμο και η εμπλοκή του ασφαλιστικού συστήματος, μέσα από την υποχρεωτική ασφάλιση κάθε εργαζόμενου για επαγγελματικό κίνδυνο. "Πρόκειται - θα πει - για πολύ ουσιαστικό ζήτημα, γιατί αποτελεί ρυθμιστικό μηχανισμό ανάμεσα στο κόστος λήψης μέτρων απ' τον εργοδότη για τη βελτίωση των συνθηκών υγιεινής και ασφάλειας και τήρησης της σχετικής νομοθεσίας και της ασφαλιστικής επιβάρυνσης που συνεπάγεται για τον εργοδότη η απουσία λήψης τέτοιων μέτρων".

Οπως θα τονίσει ο Χ. Χατζής, "τα δυο συγκεκριμένα ατυχήματα απ' τη φύση τους δεσπόζουν και δεν μπορούν να αγνοηθούν απ' την επικαιρότητα. Υπάρχει όμως και η αόρατη πλευρά της "σελήνης", που είναι οι επαγγελματικές ασθένειες.Με βάση τα επίσημα στατιστικά στοιχεία από άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης και μόνο σε ό,τι αφορά την οικονομική αποτίμηση των συνεπειών, η αναλογία κόστους ανάμεσα σε εργατικά ατυχήματα και επαγγελματικές ασθένειες είναι 1 προς 7.Με δεδομένη αυτή την αναλογία και με βάση πρόσφατη δήλωση του διοικητή του ΙΚΑ ότι μόνο στο Ταμείο αυτό το ετήσιο κόστος εργατικών ατυχημάτων ξεπερνά τα 50 δισ. δραχμές, τότε το κόστος μόνο στο ΙΚΑ απ' τις επαγγελματικές ασθένειες ξεπερνά τα 350 δισ. δραχμές. Αυτά τα μεγέθη ποιος κ. Σπράος θα τα μελετήσει;".

Καταλήγοντας ο Χ. Χατζής θα υπογραμμίσει: "Δεν μπορούμε να έχουμε ήσυχη τη συνείδησή μας, αν δεν αναδείξουμε το ρόλο του υποκειμένου σ' αυτήν την υπόθεση, που είναι οι ίδιοι οι εργαζόμενοι και το οργανωμένο συνδικαλιστικό κίνημα. Και εδώ και οι ευθύνες και οι καθυστερήσεις είναι σημαντικές, χωρίς να αγνοεί κανένας τις δυσκολίες και τον εκβιασμό που θέτει μια "συγκυρία", στην οποία κυρίαρχο στοιχείο είναι η ανεργία ή, ακόμα χειρότερα, η απειλή για ανεργία".

Ντίνα ΝΤΑΒΟΥ

Ευτυχώς, δεν υπήρξε νεκρός στο ατύχημα στη ΛΑΡΚΟ

Ο ατμολέβητας της DIANA, που η καταστροφή του στοίχισε τη ζωή σε δυο εργαζόμενους