Ζούμε σε μια χώρα που το 70% σχεδόν της έκτασής της είναι χαρακτηρισμένο ως δασικές εκτάσεις. Απ' αυτό το 20% είναι δάση, ενώ το υπόλοιπο 50% περίπου χαρακτηρίζεται σαν μερικώς δασοσκεπείς εκτάσεις, βοσκότοποι, θαμνότοποι, άγονες εκτάσεις κ. ά. Παλιότερα το ποσοστό δασοκάλυψης της χώρας ήταν σαφώς μεγαλύτερο, όπως συμπεραίνουμε από ιστορικές κυρίως πηγές, σήμερα όμως λόγω κοινωνικών, πολιτικών αιτίων (και λιγότερο λόγω φυσικών φαινομένων) το ποσοστό δασοκάλυψης μειώθηκε στα παραπάνω επίπεδα. Οι κίνδυνοι που απορρέουν απ' τη μείωση έγιναν κάποια στιγμή αντιληπτοί και οδήγησαν παγκόσμια στην ανάγκη για λήψη κατάλληλων μέτρων (οικονομικών, νομοθετικών, κ. ά.). Αυτό το πνεύμα μεταφέρθηκε και στην Ελλάδα, αλλά ως συνήθως στρεβλωμένο και πήρε κύρια τη μορφή απαγορευτικών νομοθετικών και εισπρακτικών διατάξεων, χωρίς να συνοδεύεται (επειδή θα είχε κόστος) από τα απαραίτητα κοινωνικά, οικονομικά κλπ. μέτρα που θα οδηγούσαν στην ολοκληρωμένη προστασία και ανάπτυξη του δασικού τομέα, στη δημιουργία προϋποθέσεων για την κάλυψη των αναγκών της χώρας σε δασικά προϊόντα, στη βελτίωση των συνθηκών ζωής του ορεινού και παραδασόβιου πληθυσμού.

Μέσα απ' αυτή τη διαδρομή δεν είναι να απορεί κανείς πώς η δασοκάλυψη της χώρας μειώθηκε, αφού παράλληλα το κυνήγι του άμεσου κέρδους ποτέ δεν έπαψε, η αστυφιλία δημιούργησε ανάγκες για επέκταση των οικισμών στις παρακείμενες γεωργικές, δασικές εκτάσεις, η πάση θυσία και χωρίς όρους ανάπτυξη του τουρισμού άσκησε ιδιαίτερη πίεση στις δασικές εκτάσεις κλπ. Κάτω από την πίεση αυτών των καταστάσεων και τη συνεχή υποβάθμιση του φυσικού περιβάλλοντος έρχεται - και σωστά - ο νομοθέτης, μέσω του Συντάγματος του 1975, και θέτει σαφή περιοριστικό όρο ότι "... τα δάση και οι δασικές εκτάσεις δεν αλλάζουν χαρακτήρα". Αυτό σημαίνει ότι εκτάσεις που στο παρελθόν είχαν οιασδήποτε μορφής δασοκάλυψη, αποκλείεται στο μέλλον να αποδοθούν για άλλη χρήση.

****

Αυτό φυσικά δε σημαίνει ότι η καταστροφή του δασικού πλούτου και η μείωση των δασικών εκτάσεων έχει κοπάσει. Αντίθετα η καταστροφή των δασικών εκτάσεων συνεχίζεται αμείωτη, τόσο από φυσικά καταστρεπτικά φαινόμενα, όπως οι δασικές πυρκαγιές (εμπρησμοί στην πλειοψηφία τους), όσο και από τη συνειδητή ανυπαρξία λήψης μέτρων από την κυβέρνηση.

****

• Εξαγγέλθηκε και προχωρά η σύνταξη του Εθνικού Κτηματολογίου. Σημαντικό μέρος του όλου έργου καταλαμβάνει η σύνταξη του Δασικού Κτηματολογίου. Πέρα από τα επιμέρους ζητήματα, όπως η ανάθεση της υλοποίησης του έργου σε ιδιώτες (αγνοώντας προκλητικά την υποδομή και την εμπειρία της Δασικής Υπηρεσίας στο θέμα), ένα μείζον ζήτημα τίθεται με την κατάργηση του "τεκμηρίου υπέρ του Δημοσίου". Ενώ δηλαδή μέχρι τώρα όποιος ισχυρίζεται ότι κάποια δασική έκταση του ανήκει πρέπει να αποδείξει με στοιχεία πως είναι έτσι, διαφορετικά η έκταση αυτή είναι δημόσια, τώρα όταν ο ιδιώτης ισχυρίζεται ότι κάποια δασική έκταση του ανήκει, πρέπει το Δημόσιο - εφόσον το αμφισβητεί - να αποδείξει ότι δεν ανήκει στον ιδιώτη, αλλά είναι δημόσιο. Βρίσκεται δηλαδή αυτόματα σε μειονεκτική θέση, ακόμη και εάν έγκαιρα αντιληφθεί το πρόβλημα και κινηθεί (μέσα σε συγκεκριμένη προθεσμία) να το αντιμετωπίσει.
• Με Νομοσχέδιο του υπουργείου Γεωργίας, που έχει δει το φως της δημοσιότητας, νομιμοποιούνται και παραχωρούνται όλες οι δασικές εκτάσεις που άλλαξαν χρήση μέχρι το 1975 (πριν δηλαδή την εφαρμογή του σημερινού Συντάγματος) στους φορείς που σήμερα τη χρησιμοποιούν, έναντι κάποιου τιμήματος, αν πρόκειται για δημόσιες (άρα καταπατημένες) εκτάσεις, ανέξοδα αν πρόκειται για ιδιωτικές. Στις εξαγγελίες της μάλιστα η κυβέρνηση υπόσχεται ότι θα φέρει στο μέλλον και άλλο αντίστοιχο νομοσχέδιο για να καλύψει και όσους καταπάτησαν και κατέστρεψαν δασικές εκτάσεις και μετά το 1975 (χρειάζεται αναθεώρηση του Συντάγματος για να το κάνει αυτό). Πέρα από το θέμα της συνταγματικότητας του νομοσχεδίου, έρχεται κατά τον πλέον επίσημο και κυνικό τρόπο η κυβέρνηση και λέει: Οσοι στο απώτερο παρελθόν καταστρέψατε το φυσικό περιβάλλον σας δικαιώνω (άρα ψηφίστε με). Οσοι το καταστρέψατε, αλλά και καταπατήσατε ταυτόχρονα δημόσια περιουσία, πάλι σας δικαιώνω, αλλά σας επιβάλλω και κάποιο πρόστιμο, αρκετά μικρότερο πάντως της αξίας της περιουσίας που αποκτήσατε (άρα ψηφίστε με και σεις, έχετε κέρδος). Οσοι κάνατε το ίδιο μετά το 1975, πάλι θα σας δικαιώσω, αλλά στο μέλλον (άρα πρέπει να με ψηφίσετε, θα έχετε κέρδος). Οσοι δεν προλάβατε ακόμη να κάνετε το ίδιο, αλλά αν κινηθείτε γρήγορα προλαβαίνετε, πάλι θα δικαιωθείτε (άρα κλέψτε, κάψτε, καταπατήστε και ψηφίστε με!). Ολα αυτά μάλιστα χωρίς να θέτει (η κυβέρνηση) σαν προϋπόθεση την ύπαρξη δασικών χαρτών, οπότε ο κάθε καταστρέψας ή καταπατήσας μπορεί να επικαλεστεί ότι εδώ δεν ήταν καν δασική έκταση, άρα δεν υπάρχει καν παράπτωμα!
• Επειδή το παραπάνω νομοσχέδιο μπορεί να πάρει κάποιο εύλογο χρονικό διάστημα μέχρι να ψηφιστεί (αν ποτέ ψηφιστεί), ο κ. Τζουμάκας δε χάνει το χρόνο και με πρόσφατη υπουργική απόφαση δίνει οδηγίες στις Δασικές Υπηρεσίες να εκμεταλλευτούν κάθε "παράθυρο" που αφήνει το ισχύον νομοθετικό πλαίσιο, ώστε να ενταθεί ο αποχαρακτηρισμός των δασικών εκτάσεων. Τι κι αν στο συγκεκριμένο θέμα (Ν. 998/79) έχουν γίνει επανειλημμένες παρεμβάσεις για την αναθεώρηση της νομοθεσίας (παλαιότερα και από το ίδιο το ΠΑΣΟΚ); Το αυτί τους δεν ιδρώνει και αφού η "εκσυγχρονιστική" λογική το επιβάλλει, προχωρούν με κάθε τρόπο στην καταστροφή (μας).
• Με πρόσφατο νομοσχέδιο του υπουργείου Ανάπτυξης, που ψηφίστηκε στη Βουλή, στο όνομα της ανάγκης δημιουργίας Βιομηχανικών Περιοχών, τα δασικά οικοσυστήματα δέχονται ένα ακόμη ισχυρό χτύπημα. Για τη δημιουργία Βιομηχανικών Περιοχών παραχωρούνται (αντισυνταγματικά και πάλι) δασικές εκτάσεις, χωρίς καμιά χωροθέτηση των δραστηριοτήτων της βιομηχανίας και έναν ολοκληρωμένο χωροταξικό σχεδιασμό. Μάλλον δημόσια οικόπεδα πάνε να παραχωρήσουν στους βιομήχανους (με φως, νερό, τηλέφωνο!) και τα χαρακτηρίζουν βιομηχανικά πάρκα. Καταργούνται μάλιστα στη συγκεκριμένη περίπτωση όλες οι σχετικές προδιαγραφές μελετών περιβαλλοντικών επιπτώσεων και θα συνταχθούν - λέει - νέες!
• Συζητείται έντονα εδώ και καιρό η μεταφορά της ΓΓ Δασών από το υπουργείο Γεωργίας στη ΓΓ Περιβάλλοντος του ΥΠΕΧΩΔΕ. Το σοβαρότερο επιχείρημα υπέρ αυτής της αλλαγής είναι ότι έτσι θα μπορεί να ασκηθεί καλύτερα μια ενιαία πολιτική για το περιβάλλον. Εδώ όμως δεν έχουμε απλά να κάνουμε με μια υπηρεσία που απλά νομοθετεί και εποπτεύει τη σωστή εφαρμογή των σχετικών διατάξεων. Εχουμε μια υπηρεσία που (με τα όποια προβλήματά της - και δεν είναι λίγα αυτά) πέρα από τα παραπάνω έχει βασική αποστολή την αναβάθμιση και όχι τον κατατεμαχισμό των δασικών οικοσυστημάτων και τη βελτίωση της παραγωγής από αυτά. Εξυπηρετεί δηλαδή άμεσα τον πρωτογενή τομέα της παραγωγής, αλλά και το δευτερογενή (δασικές βιομηχανίες), που έχει να κάνει κατά κανόνα με την άσκηση κοινωνικής και οικονομικής πολιτικής στις μειονεκτικές (ορεινές) περιοχές της χώρας. Ο πολλαπλός αυτός σκοπός λοιπόν πού εξυπηρετείται καλύτερα; Μέσω της ΓΓ Περιβάλλοντος του ΥΠΕΧΩΔΕ ή μέσω του υπουργείου Γεωργίας; Η ίσως θα μπορούσε να εξυπηρετηθεί καλύτερα και από ένα αυτόνομο υπουργείο ή υφυπουργείο; Μήπως, επομένως, στόχος είναι η πλήρης αποδυνάμωση του όποιου έργου της Δασικής Υπηρεσίας; Μήπως επιδιώκεται η εξαφάνιση του όποιου περιορισμού από το υπάρχον νομοθετικό πλαίσιο του υπουργείου Γεωργίας;
• Λόγω της κατάστασης και των πολύ σοβαρών κινδύνων που αντιμετωπίζουν τα δασικά οικοσυστήματα (ειδικά με τις δασικές πυρκαγιές), σχετικά πρόσφατα (1993) η Βουλή των Ελλήνων ασχολήθηκε με το θέμα και η διακομματική επιτροπή που συστάθηκε για το σκοπό αυτό εξέδωσε ομόφωνο πόρισμα, στο οποίο προτείνει και συγκεκριμένα μέτρα για την προστασία των δασών. Φυσικά, μέχρι τώρα κανένα απ' αυτά δεν έχει υλοποιηθεί, είναι μάλιστα χαρακτηριστικό ότι παίρνονται και μέτρα στην αντίθετη κατεύθυνση! Συγκεκριμένα, στο πόρισμα μεταξύ άλλων υπάρχει και πρόταση που προβλέπει τη σύσταση Ενιαίου Φορέα Δασοπροστασίας (ΕΦΔ), δηλαδή μιας ειδικής υπηρεσίας που θα έχει ως αντικείμενο την ολοκληρωμένη πρόληψη και αντιμετώπιση κάθε κινδύνου στα δασικά οικοσυστήματα (ασθένειες, διαβρώσεις εδαφών, καταπατήσεις, πυρκαγιές κλπ.), γιατί εκτιμήθηκε (μετά από τις προτάσεις των αντίστοιχων φορέων) ότι αυτός ο τρόπος θα είναι αποτελεσματικότερος. Ερχεται λοιπόν σήμερα ο υπουργός Γεωργίας και - απαντώντας στο αίτημα των δασικών υπαλλήλων για συγκρότηση επιτέλους του ΕΦΔ - εξαγγέλλει τη μεταφορά της ευθύνης της δασοπυρόσβεσης στην Πυροσβεστική Υπηρεσία. Αν πρόκειται απλά για ένα οργανωτικής φύσης μέτρο, που θα εξυπηρετούσε καλύτερα το σκοπό για τον οποίο γίνεται, δε θα είχε κανείς αντίρρηση (αν και διεθνώς σχεδόν πουθενά δε γίνεται αυτό). Ομως ο τρόπος και η μεθόδευση που υπάρχει εκ μέρους της κυβέρνησης δεν είναι η ενίσχυση και προστασία των δασικών οικοσυστημάτων, αλλά αντίθετα η (σε συνδυασμό και με τα προηγούμενα) συρρίκνωση της Δασικής Υπηρεσίας, οι αλλαγές των εργασιακών σχέσεων στην Πυροσβεστική Υπηρεσία και - γιατί όχι - η χρησιμοποίησή της όχι για το σβήσιμο πυρκαγιών, αλλά για το "σβήσιμο" κοινωνικών εκρήξεων που γεννά η αντιλαϊκή πολιτική της κυβέρνησης.

****

Εχουμε το δικαίωμα να παρακολουθούμε απαθείς την υποθήκευση της ίδιας της ζωής των παιδιών μας;

Τα περιθώρια στενεύουν γύρω μας και ο καθείς πρέπει να σταθμίσει τις ευθύνες του.

Μιχάλης ΣΚΑΡΒΕΛΗΣ

Δρ. Δασολόγος