ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ

ΚΕΝΗ

ΑΕΙ (+ισΑΕ)

Του Γ. Χ. ΧΟΥΡΜΟΥΖΙΑΔΗ

|εα1|1491 Ουδέν γαρ ανθρώπισιν οίον άργυρος

Κακόν νόμισμα έβλαστεν.

Σοφοκλής|εα0|1490

Είναι αλήθεια πως κάποιες λέξεις λειτουργούν πολύ συχνά σαν τα αρχαιοελληνικά εκείνα αγγεία, γνωστά, με το ρομαντικό όνομα "Δακρυδόχα" (δηλαδή: δοχεία δακρύων). Οι λέξεις αυτές, λοιπόν, μαζεύουν τον πόνο και την οργή των ανθρώπων της εποχής. Βαραίνουν και αγριεύουν. Ετσι, σιγά σιγά, παύουν να είναι λέξεις, γίνονται αθροίσματα συναισθημάτων, υπαινιγμοί ιδεολογίας και πολιτικής! Γίνονται, ακόμα, και κώδωνες που ηχούν κινδύνους, υπενθυμίζουν πτώσεις και καταποντισμούς. Γι' αυτό ακριβώς το λόγο, αφού, δηλαδή, οι λέξεις αυτές παύουν να είναι λέξεις, άρα δε λένε, αλλά θορυβούν και εκφοβίζουν, δεν ασχολείται μαζί τους ούτε η γλωσσολογία, ούτε η γραμματική, ούτε καν οι μοναχικοί γραμματοδιδάσκαλοι. Εγκαταλείπονται, λοιπόν, στη λεξιβόρα, πλην όμως αγαθή, διάθεση των απανταχού λεξιλάγνων σχολιαστών, οι οποίοι, κατά κανόνα, δεν μπορούν να αξιοποιήσουν τις λέξεις, οποιεσδήποτε λέξεις, πόσο μάλλον αυτές τις άγριες λέξεις της εποχής. Εξάλλου δεν τις χρειάζονται τις λέξεις για να μιλήσουν μ' αυτές. Απλώς τις καταναλώνουν, με άλλα λόγια, τις τρώνε. Ετσι, εκείνο που προκύπτει από όλο αυτό το εφιαλτικό φαγοπότι των λέξεων στα μαγευτικά self service της μαζικής ενημέρωσης, είναι η απέραντη ερημιά ενός γλωσσικού, πολιτικού και ιδεολογικοπολιτικού σκουπιδότοπου. Ενός σύγχρονου οικολογικού τοπίου, όπου οι οσμές και τα σχήματα δεν αντιστοιχούν με τις αρχέτυπες σημασίες ενός στοιχειώδους διϋποκειμενικού λόγου, απαραίτητου για μια εξίσου στοιχειώδη συνεννόηση. Ετσι, όπως θα έλεγε και εκείνος ο ανώνυμος, σοφός προλετάριος, "άλλα λέει η θεια μ' κι άλλ' ακούν τ' αυτιά μ'...".

Φυσικά, η πρόθεσή μου δεν είναι να αναλύσω γλωσσικά τις ελληνικές λέξεις που κυκλοφορούν ασύδοτες μεταξύ "ανθρωπιστικής βοηθείας" και "νέας τάξης πραγμάτων", θα ασχοληθώ μόνο με μια, την "Ιδιωτικοποίηση" και μάλιστα, όπως αυτή προκύπτει ως έννοια τον τελευταίο καιρό μέσα από τις συζητήσεις, που αφορούν τις χρηματοδοτήσεις των πανεπιστημίων. Θα ασχοληθώ, δηλαδή, πολύ συνοπτικά, με τις συζητήσεις του ποδαριού, ή, ακόμα πιο καλύτερα, με τις πανεπιστημιακές συνελεύσεις του ποδαριού, όπου "μπαίνει" το θέμα και διατυπώνονται καυτά τα ερωτήματα. Σ' αυτές λοιπόν τις συζητήσεις εύκολα μπορεί να υποπτευθεί κανείς ότι πολλοί, αδιόρθωτα αφελείς και εφιαλτικά απληροφόρητοι, πιστεύουν πως το "ιδιωτικοποιημένο" πανεπιστήμιο φαίνεται από έξω, γιατί αποκτάει άλλη μορφή, λειτουργεί με έναν ιδιαίτερο τρόπο, όπως συμβαίνει με τις κοινές ιδιωτικές επιχειρήσεις, μ' ένα κοινό ιδιωτικό super market, να πούμε. Εχει δικό του trade mark και δικό του όνομα, με το οποίο συναλλάσσεται, διαφημίζεται, γίνεται γνωστό από τους πελάτες του. Και κάτι τέτοιο δεν έχει συμβεί στα δικά μας πανεπιστήμια, άρα παραμένουν δημόσια, όπως και πριν. Ισχυρίζονται οι αφελείς. Εδώ είναι το λάθος όμως. Και πάνω σ' αυτό θεμελιώνονται όλες οι σιωπηρές διαδικασίες της ιδιωτικοποίησης. Πάνω στο λάθος και την αδυναμία να αντιληφθούν οι άνθρωποι του πανεπιστημίου την ουσία της ιδιωτικοποίησης, όπου θεμελιώνονται οι αλλαγές, που μετατρέπουν σιγά σιγά και αθόρυβα το πανεπιστήμιο από έναν πολυδύναμο μηχανισμό παραγωγής γνώσης, συνάρτηση ενός κεντρικού εκπαιδευτικού προγράμματος και μοχλική στήριξη μιας εθνικής στρατηγικής, σε μια απέραντη κερδοσκοπική, επιστημονική βιοτεχνία, σε ένα πολυδομικό κέντρο παραγωγής δυνατοτήτων, που πολύ λίγη σχέση μπορεί να έχουν με την εκπαίδευση, και άλλο τόσο λιγότερη στήριξη μπορεί να προσφέρουν στην εθνική στρατηγική.

Θέλω, λοιπόν, να υποστηρίξω πως, μέσα από μια τέτοια μετατροπή, αυτή τη στιγμή το πανεπιστήμιο τεμαχίζεται ραγδαία και αμετάκλητα σε τόσα κομμάτια, όσα είναι τα προγράμματα που χρηματοδοτούν ερευνητικές δραστηριότητες και που ανακουφίζουν, όσο να πεις, μισθολογικά τους πανεπιστημιακούς ερευνητές. Το ερώτημα όμως δεν είναι, αν καλά κάνουν αυτά τα προγράμματα και ποτίζουν τις στερεμένες πηγές του πανεπιστημίου. Πολύ καλά κάνουν! Το ερώτημα είναι, αν όλα αυτά τα προγράμματα, τα consortia, και οι partners, οι special actions και τα multimedia, τα esprit, τα erasmus και τα commet, τα delor και τα τέτοια, αν όλες αυτές οι πονηρές ακροστιχίδες, τα πρωτότυπα θέματα, οι πηγαινοερχόμενοι ερευνητές, οι ημερίδες και τα διήμερα, οι δεξιώσεις και τα προγεύματα εργασίας, τα "brunch" και τα "Iunch", τα σεμινάρια και οι διαλέξεις προωθούν και αναβαθμίζουν τις εκπαιδευτικές σχέσεις στα πλαίσια της τριτοβάθμιας εκπαίδευσής μας. Αν όλα αυτά αναβαθμίζουν και εκσυγχρονίζουν την παραγόμενη γνώση. Αν δουλεύουν, σε τελική ανάλυση, θετικά προς την κατεύθυνση της κοινωνικής μας ανάπτυξης, όχι απλώς στο επίπεδο μιας αμφισβητούμενης και εύθραυστης οικονομικής ανάκαμψης, αλλά στο επίπεδο της ανάκαμψης του εθνικού μας ήθους. Στο επίπεδο, δηλαδή, όπως ορίζεται από τις δυνατότητες που έχουμε ή που μπορούμε να αποκτήσουμε, για να παίξουμε ρόλους ισότιμους με εκείνους που παίζουν αυτή τη στιγμή οι Δυτικοευρωπαίοι καθοδηγητές μας. Φοβούμαι πως όχι.

Και δε φοβούμαι γιατί με τον ένα ή τον άλλο τρόπο γεμίζουν τα πανεπιστημιακά ταμεία ECU και ως έτυχε.Φοβούμαι, γιατί όλες αυτές οι διαδικασίες, νόμιμες και, ως κάποιο σημείο, διαφανείς, μέσα από τις οποίες οι πανεπιστημιακοί ερευνητές διεκδικούν μια θέση κάτω από τον ήλιο των προγραμμάτων, παράγουν, ως αναπόφευκτο προϊόν, μια νέα αντίληψη "κερδοσκοπίας". Γιατί, στο κάτω κάτω, η έγκριση ενός προγράμματος, οι αμοιβές που απορρέουν από αυτό, οι ερευνητικές δυνατότητες, οι προϋπολογισμοί, οι "τρίτοι", οι εξοπλισμοί και οι ισολογισμοί συνιστούν, έτσι και αλλιώς, τη γνωστή ορολογία, με την οποία αναλύεται η δραστηριότητα μιας ιδιωτικής επιχείρησης, που σκοπός της είναι το κέρδος. Αρα και οι ανταγωνισμοί, που αναπτύσσονται στα πλαίσια της εκσυγχρονισμένης πανεπιστημιακής δραστηριότητας, είναι ανταγωνισμοί κερδοσκοπικοί. Είναι ανταγωνισμοί που επιδιώκουν την προώθηση ενός έργου σε βάρος ενός άλλου. Ανταγωνισμοί που εμπλέκονται με ανταγωνισμούς της αγοράς, με νοοτροπίες της εμπορευματοποίησης. Ανταγωνισμοί, που, ανάλογα με τα αποτελέσματά τους, αναδείχνουν τους πρώτους δέκα ή τους εκατό ισχυρότερους, όπως ακριβώς γίνεται στο χώρο της βιομηχανίας. Σήμερα υπάρχουν ερευνητές, μέλη του ΔΕΠ, που δεν έχουν κανένα πρόγραμμα και άλλοι που έχουν τρία ή πέντε. Υπάρχουν προγράμματα που έχουν budget 1.000.000.000 ή και 2.000.000.000 και άλλα 500.000, κι αυτά με το ζόρι. Υπάρχουν προγράμματα που διαφημίζονται, που αναγράφονται σε πανό και αναρτώνται, και άλλα που δεν τα γνωρίζει κανείς.

Και οι φοιτητές; Θα μπορούσε να ρωτήσει κανείς ξαφνικά. Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα; Τα μεταπτυχιακά; Η γνώση, γενικώς; Η επιστήμη, ο πολιτισμός και το νέο επιστημονικό ήθος; Μα όλα προσδιορίζονται, ως προοπτική, από τα παντοδύναμα προγράμματα και τη νοοτροπία αυτής της νέας κερδοσκοπίας. Δε χρειάζεται, λοιπόν, να αναρτηθεί κάτω από τη γνωστή και, όσο να πεις, ρομαντική προτροπή του ΑΠΘ, π.χ., "Μούσαις χάρισι θύε" μια άλλη επιγραφή που να λέει "Πανεπιστήμιον, αι ωραίαι μούσαι", ή "Πανεπιστήμιο, τα ωραία προγράμματα", για να αναγγέλλεται και επισήμως η ιδιωτικοποίησή του. Αυτή έχει συντελεστεί ήδη de facto. Γι' αυτό, ό,τι γίνεται ποια μέσα στο ελληνικό πανεπιστήμιο, έχει τη μορφή και την ουσία μιας εμπορικής πράξης, με πρόσχημα την επιστημονική έρευνα!

Και δε φοβούμαι γιατί, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, γεμίζουν τα πανεπιστημιακά ταμεία ECU και ως έτυχε. Φοβούμαι, γιατί όλες αυτές οι διαδικασίες, νόμιμες και, ως κάποιο σημείο, διαφανείς, μέσα από τις οποίες οι πανεπιστημιακοί ερευνητές διεκδικούν μια θέση κάτω από τον ήλιο των προγραμμάτων, παράγουν, ως αναπόφευκτο προϊόν, μια νέα αντίληψη "κερδοσκοπίας"

Η ΑΛΛΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ

Πόντιοι Πιλάτοι

Του Νίκου ΑΝΤΩΝΑΚΟΥ

Σε μερικούς ανθρώπους, η ιστορία επιφυλάσσει μεγάλη τιμωρία. Τους βγάζει στις "βιτρίνες" της, στην "κοινή θέα" και την κοινή καταισχύνη. Και παρ' ότι τα χρόνια περνούν, δεν τους μετριάζει την ντροπή, όπως γίνεται με τις ποινές και τους εγκληματίες, αλλά τους πολλαπλασιάζει την "έκθεση". Τους κρατάει, εκεί, στην πρώτη γραμμή, να τους "βλέπουμε" και να τους αποφεύγουμε!

Και μη φανταστεί κανείς, πως ετούτα τα άτομα, ήταν τίποτα "ανεπανάληπτες προσωπικότητες", για να τους γίνει τέτοια "τιμή". Οχι, ανθρωπάκια μικρά, ήταν, που φοβήθηκαν ή που ήθελαν να κρατήσουνε τις καρέκλες τους και έπλυναν τα χέρια τους για να αποφύγουν τις ευθύνες. Μικροί οργανισμοί, ήταν, που δεν είχαν το κουράγιο να πάρουν αποφάσεις, όπως όφειλαν. Παράδειγμα, προς αποφυγή, ήταν!

Οι Πόντιοι Πιλάτοι ήταν, που γνώριζαν την αλήθεια και της γύρισαν την πλάτη. Που ήξεραν, ποιος φταίει και δεν τον κατονόμασαν. Που ήξεραν τον αθώο και δεν τον έσωσαν, παρ' ότι θα μπορούσαν να βοηθούσαν στη σωτηρία του. Μεροκαματιάρηδες της εξουσίας ήταν. Κάτι σαν τον υφυπουργό Υγείας και Πρόνοιας ήταν, που βγαίνει Μεγαλοβδόμαδα και μας ξεκουφαίνει στην υποκρισία. Που πλένει τα χέρια του - για να αποφύγει τις ευθύνες του - για τα γερόντια, που σαπίζουν στα κάθε λογής ιδρύματα της "ιδιωτικής πρωτοβουλίας". Και μαζί με τον Σκουλά πλένει τα χέρια της και ολόκληρη η κυβέρνηση και "ο σοσιαλιστικός της περίγυρος". Ολόκληρο το "Κράτος Πρόνοιας". Και από κοντά, όλες οι "κυρίες" και οι "κύριοι" της "φιλευσπλαχνίας". Οι "εθνικοί ευεργέτες" και τα ιδρύματά τους.

Κύριε υφυπουργέ, δε γνωρίζεις πως ετούτοι οι άνθρωποι, που φτιάξανε τους οίκους ευγηρίας, είδαν "ψωμί" - και το κενό, που αφήνει σκόπιμα το κράτος - και πέσανε με τα μούτρα; Δεν ξέρεις, μικρέ Πόντιε Πιλάτε, πως ετούτοι οι"ιδιώτες" μετράνε κεφάλια και κέρδη; Πως βλέπουν τα άσπρα μαλλιά σαν μηχάνημα που κόβει μονέδα; Δεν ξέρεις πως το κέρδος - για να 'χει κέρδος - δεν έχει αισθήματα; Δεν ξέρεις, τέλος πάντων, πως ο "επιχειρηματίας" δεν είναι"υποχρεωμένος" να σέβεται τον απόμαχο, γιατί άλλη είναι η "λογική" του και άλλη η "φιλοσοφία" του; Ποιον κοροϊδεύεις!

Γιατί βγαίνεις - υποκριτικά - και κάνεις τον "αγανακτισμένο" πολίτη φωνάζοντας συνθήματα - και "κατάρες" - ενάντια σε αυτούς, που εκμεταλλεύονται τα γερόντια; Ποιος θα έπρεπε να είχε αναλάβει την απόδοση σεβασμού σε αυτούς που έφεραν τη ζωή μέχρι τις μέρες μας και μας την παραδώσανε να την πάμε παραπέρα; Ο κύριος Κονόμας; Ο κύριος Απάτης; Ο κύριος "Κουλοχέρης"; Ο κύριος, που τον στηρίζεις και σε στηρίζει; Η άλλη όψη του συστήματος που υπηρετείς; Ο συνεταίρος σου;

Κύριε υφυπουργέ, περάσατε και σεις και η κυβέρνησή σας - δικαιωματικά - στο "πάνθεο" των Ποντίων Πιλάτων. Θα είστε και σεις - στο παρόν και στο μέλλον - παραδείγματα "προς αποφυγήν". Θα "κοσμείτε" τις βιτρίνες της ιστορίας, σαν άτομα που δεν αναλάβατε τις ευθύνες. Δε βοηθήσατε να σωθούνε αθώοι!

Και η τιμωρία σας θα είναι αιώνια. Θα σας "βλέπει" το μέλλον και θα σας αποστρέφεται ο κόσμος. Γίνατε "παραδείγματα" υποκρισίας και ανευθυνότητας. Παραποιήσατε την αλήθεια. Κάνατε τη νύχτα - μέρα. Παραδώσατε, όλα ετούτα τα κουρασμένα, από τους αγώνες και τη δουλιά ιερά κόκαλα, στα "νύχια των λεόντων". Δε σεβαστήκατε τη "μητέρα και τον πατέρα". Παραδώσατε τις "ρυτίδες", στους πονηρούς, για να τις κάνουν αυλάκια, που θα κυλάνε - ασταμάτητα - ματωμένα χιλιάρικα. Χάσατε την έννοια της ευθύνης και της ντροπής!