Το νομοσχέδιο υποτίθεται πως καταρτίστηκε εσπευσμένα και προωθείται - πάντα υποτίθεται - ταχύτατα προς τη Βουλή, με στόχο να ξεπεραστεί γρήγορα το πρόβλημα με τους περιφερειακούς διευθυντές, πρόβλημα υπαρκτό, που, όμως, αντιμετωπίζεται τελικά με βάση τις ανάγκες της εσωκομματικής αντιπαράθεσης στο κυβερνητικό κόμμα. Στις 5 Απρίλη, ο υπουργός Εσωτερικών παρουσίασε το νομοσχέδιο και το προηγούμενο βράδυ ο πρωθυπουργός κατέθετε στη Βουλή τροπολογία σε άσχετο νομοσχέδιο του υπουργείου Οικονομικών, με την οποία καταργούσε τους περιφερειακούς διευθυντές. Το γεγονός καταγράφηκε στους τίτλους των εφημερίδων με ποδοσφαιρικούς όρους (Σημίτης - Ακης σημειώσατε 1). Από τις πρώτες τοποθετήσεις επί του νομοσχεδίου που έγιναν στο συνέδριο της ΕΝΑΕ, έγινε καθαρό ότι σύρεται η Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση σε μια συζήτηση προς ενίσχυση της μίας ή της άλλης πλευράς του κυβερνητικού κόμματος, ενόψει του συνεδρίου του, την ίδια ώρα που και οι μεν και οι δε αποδέχονται την ουσία του νομοσχεδίου, η οποία δε σημαίνει τίποτα άλλο παρά μία ακόμα επιβεβαίωση της όλο και πιο συντηρητικής στροφής του ΠΑΣΟΚ και στα ζητήματα που αφορούν την πλήρη εναρμόνιση της κρατικής μηχανής με ό,τι επιτάσσει η Ευρωπαϊκή Ενωση.

Το ίδιο το κείμενο του νομοσχεδίου πετάει στο καλάθι τις διακηρύξεις περί "επαναστατικών αλλαγών", καθώς διαπιστώνεται με μια απλή αντιπαραβολή ότι επαναλαμβάνονται σ' αυτό αυτούσιες διατάξεις του 1622/86, του 2218/94 και του σχεδίου ΠΔ για τον Κώδικα Περιφερειακής Διοίκησης. Αυτό που δεν περιέχεται ούτε καν σαν παραπομπή στο νομοσχέδιο είναι ό,τι αφορά στο Περιφερειακό Ταμείο. Η αποσιώπηση δεν είναι τυχαία, καθώς το Ταμείο (Νομικό Πρόσωπο Ιδιωτικού Δικαίου, λειτουργεί, δηλαδή, με ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια) είναι το όργανο εφαρμογής της πολιτικής στο χώρο της περιφέρειας. Μέσα από τις διατάξεις που αφορούν τη συγκρότηση και λειτουργία του (άρθρα 53, 54, 55 του ν.2218), η Περιφέρεια περιγράφεται ευθέως ως μια επιχείρηση που λειτουργεί με βάση το κέρδος σε άμεση συνύφανση με το μεγάλο κεφάλαιο και με αυστηρό συγκεντρωτισμό.

Ταυτόχρονα με το "σφιχτό" Περιφερειακό Ταμείο, που είναι ουσιαστικό όργανο άσκησης πολιτικής, το Περιφερειακό Συμβούλιο αναδεικνύεται σε ένα όργανο - άλλοθι στην αντιλαϊκή πολιτική. Χωρίς καμία αρμοδιότητα, χωρίς κανένα δικαίωμα άσκησης διοίκησης, συγκροτείται ακριβώς με βάση το πρότυπο της Οικονομικής Κοινωνικής Επιτροπής, ένα όργανο καλλιέργειας κλίματος συναίνεσης, όπου οι μετέχοντες φορείς θα μπορούν να εκφέρουν γενικώς γνώμη, την οποία ο μοναδικός άρχων της Περιφέρειας, ο διορισμένος από την κυβέρνηση γενικός γραμματέας, θα μπορεί να χρησιμοποιεί ως απόδειξη ότι προηγήθηκε διάλογος του όποιου αντιλαϊκού μέτρου. Η διαφορετική τύχη που επιφυλάσσει η κυβέρνηση στα δύο όργανα (Ταμείο, Συμβούλιο) δεν είναι άσχετη με τα χαρακτηριστικά που αποκτά όλο και πιο καθαρά η περίφημη αστική δημοκρατία στον καιρό της επιταχυνόμενης καπιταλιστικής ολοκλήρωσης. Ενα σχήμα με δικτατορικά χαρακτηριστικά σε ό,τι αφορά τα κέντρα λήψης των αποφάσεων και δημοκρατικές επιφάσεις για τη συγκάλυψη της εξουσίας των μονοπωλίων. Αυτήν την κατεύθυνση υπηρετεί πιστά και αυτό το νομοσχέδιο, με το οποίο δίνεται συγκεκριμένη οργανωτική υπόσταση στην προβλεπόμενη ήδη από τον 1622/86 Περιφέρεια, έτσι ώστε αυτή να λειτουργήσει πλέον απεξαρτημένη από το όποιο εθνικό κέντρο ελέγχου, σε άμεση σχέση εξάρτησης από το υπερεθνικό κέντρο των Βρυξελλών.

Ορισμένες ακόμα επισημάνσεις:

Την ώρα που η συζήτηση για τον περιφερειακό διευθυντή που καταργείται δίνει τη θέση της στη συζήτηση για τον αναπληρωτή γενικό διευθυντή της Υπηρεσίας Περιφερειακής Διοίκησης Νομού, την ίδια ακριβώς ώρα, με τις άλλες διατάξεις του νομοσχεδίου, περιορίζεται συνολικά το πεδίο δράσης της ΤΑ και της ΝΑ, καθώς ο σχεδιασμός, η αξιολόγηση όλων των προγραμμάτων, η εξειδίκευση πολιτικών θα γίνεται στην Περιφέρεια.

Τα πράγματα γίνονται ακόμα χειρότερα από το γεγονός ότι με το νομοσχέδιο φτιάχνεται ένα οργανωτικό σχήμα χωρίς επακριβώς προσδιορισμένες αρμοδιότητες, οι οποίες - αναφέρει - θα οριστούν αργότερα με ΠΔ,

Αξίζει, επίσης, υπενθύμισης το γεγονός ότι το ΠΑΣΟΚ το 1991 μιλούσε για Περιφέρειες ως τρίτο βαθμό Αυτοδιοίκησης, με εκλεγμένα περιφερειακά συμβούλια, με απλή αναλογική, με έμμεση εκλογή του περιφερειάρχη από το συμβούλιο. Αντί γι' αυτό, σήμερα δημιουργεί περιφερειακές μονάδες της κεντρικής εξουσίας.

Γίνεται φανερό πως όποια οργανωτική μορφή και αν επιλεχθεί δεν αλλάζει το περιεχόμενο της εφαρμοζόμενης πολιτικής που είναι υποταγμένη στις επιταγές της ΕΕ και η οποία θέλει: Τις όποιες τοπικές αρχές, εκλεγμένες ή όχι, επιχειρήσεις, που δρουν με βάση το κέρδος σε συνύφανση με το μεγάλο κεφάλαιο, σε άμεση επαφή με το υπερεθνικό κέντρο για την εξυπηρέτηση της πολιτικής της.

Το νομοσχέδιο έρχεται να ικανοποιήσει ακριβώς τις οδηγίες της ΕΕ. Η νέα οργάνωση που προωθεί αποτελεί έναν κυβερνητικό μηχανισμό συγκεντρωτικής εξουσίας προς τα κάτω, που περιορίζει το πεδίο δράσης και συμμετοχής της Πρωτοβάθμιας και της κολοβής Δευτεροβάθμιας Αυτοδιοίκησης, μεγαλώνει την κρατική παρέμβαση για την εφαρμογή του αντιλαϊκού πλαισίου δράσης που έχει θεσμοθετηθεί γι' αυτούς τους δύο βαθμούς Αυτοδιοίκησης (ανταποδοτικότητα, πρόσθετη φορολόγηση, ιδιωτικοποιήσεις).

Τέλος, αξίζει να παρθεί υπόψη στη συζήτηση η εκτίμηση που έκανε τον Απρίλη του 1994 το ΚΚΕ (περίοδος συζήτησης του 2218), σχετικά με την έγκριση από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο του Σχεδίου Εκθεσης της "Επιτροπής Περιφερειακής Πολιτικής, Χωροταξίας και σχέσεων με τις περιφερειακές και τοπικές αρχές". "Οι περιφέρειες, σημείωνε το ΚΚΕ, αποτελούν μια διαδικασία διοικητικής αποκέντρωσης της Ευρωπαϊκής Ενωσης, με σκοπό την προώθηση των οικονομικών, πολιτικών στόχων της, που δεν είναι άλλοι από τη δημιουργία ευνοϊκότερων προϋποθέσεων για τον ανταγωνισμό και την ελεύθερη αγορά". "Παραγκωνίζεται πλήρως και τυπικά το εθνικό Κοινοβούλιο, το οποίο ήδη έχει δεχτεί σοβαρό πλήγμα από τη Συνθήκη του Μάαστριχτ". "Ο εθνικός σχεδιασμός για την πραγματική ανάπτυξη γίνεται σχεδόν αδύνατος, αφού οι πόροι του κρατικού προϋπολογισμού δεσμεύονται μέσω των περιφερειών στις πολιτικές που η Κοινότητα χρηματοδοτεί".

Αυτήν την "αποκέντρωση στην περιφέρεια" προωθεί το νομοσχέδιο και ο καθείς ας αναλάβει τις ευθύνες του.

Θανάσης ΛΕΚΑΤΗΣ

Ισχυρίζεται η κυβέρνηση ότι η σημερινή κρίση θα ξεπεραστεί με το "αποκεντρωμένο" οργανωτικό σχήμα που προωθεί. Ομως το πρόβλημα της δημοκρατικής αποκέντρωσης, σημείωνε το 1994 το ΚΚΕ στην ειδική έκδοσή του "για μια Τοπική Αυτοδιοίκηση μαχητική και διεκδικητική", είναι συνυφασμένο και με τον γενικότερο εκδημοκρατισμό του κράτους, της δημόσιας ζωής και τις ριζοσπαστικές αλλαγές στο κοινωνικό και οικονομικό επίπεδο. Αλλαγές, που θα προωθούν μιαν άλλη ανάπτυξη και όχι τον εκσυγχρονισμό για τη σταθεροποίηση του συστήματος, εφόσον όμως: Προωθούν την εθνική ανεξαρτησία. Περιορίζουν και στη συνέχεια προωθούν την εξάλειψη της κυριαρχίας των μονοπωλίων. Προωθούν βαθιές αλλαγές στον κρατικό μηχανισμό με τον εκδημοκρατισμό του και την αποκέντρωσή του, με την ενίσχυση του ρόλου των αντιπροσωπευτικών θεσμών. Εφαρμόζονται συνολικά σαν μια ολοκληρωμένη δέσμη μετασχηματισμού, ώστε να δρουν αποτελεσματικά και να μην απορροφώνται από το σύστημα. Στηρίζονται στη δραστική παρέμβαση των εργαζομένων και των οργανώσεών τους. Στα πλαίσια αυτά, σημείωνε το ΚΚΕ, όλοι οι βαθμοί της ΤΑ πρέπει: Να αποτελούν βαθμίδα αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας και επομένως να είναι φορείς δημόσιας εξουσίας, μέσα από μία ορθολογικά ιεραρχημένη κατανομή αρμοδιοτήτων. Να έχουν ουσιαστικές αποκλειστικές αρμοδιότητες με άμεση εκτελεστότητα των πράξεών τους. Να απολαμβάνουν πλήρους διοικητικής αυτοτέλειας και ανεξαρτησίας. Να διαθέτουν επάρκεια οικονομικών πόρων για την άσκηση των αρμοδιοτήτων τους. Να εξασφαλίζεται η δημοκρατική διασύνδεση και συνεργασία ανάμεσα σε όλους τους βαθμούς της με το συνδικαλιστικό κίνημα, άλλους φορείς του μαζικού κινήματος, τη Βουλή. Τα αντιπροσωπευτικά τους όργανα να εκλέγονται με άμεση καθολική και μυστική ψηφοφορία από το λαό, με το εκλογικό σύστημα της απλής αναλογικής.

Σε ευθεία αντίθεση με τα παραπάνω, αυτό που προωθείται σήμερα είναι μόνο ένας εκσυγχρονισμός του αστικού κράτους, που συγκαλύπτεται με την προβολή ψευτοδιλημμάτων γύρω από την ύπαρξη ή όχι κυβερνητικού ελεγκτή. Ψευτοδιλήμματα, που, όπως σημείωσε στο συνέδριο των νομαρχών εκ μέρους του ΚΚΕ ο Σπ. Χαλβατζής, "θα ανακυκλώνονται, όσο δεν ολοκληρώνεται ο θεσμός της ΤΑ σε όλες τις βαθμίδες, όσο η ΤΑ δεν αποκτά τον ουσιαστικό της ρόλο και περιεχόμενο, ως τοπική δημόσια εξουσία και βασικός συμμέτοχος σε μια ανάπτυξη που έχει ανάγκη η χώρα".

Αρχισαν τη βδομάδα που πέρασε και συνεχίζονται τις επόμενες μέρες οι συνεδριάσεις σε αρκετά Νομαρχιακά Συμβούλια με αντικείμενο το υπό κατάθεση νομοσχέδιο της κυβέρνησης με τίτλο "οργάνωση, στελέχωση, διοίκηση της περιφέρειας και άλλες διατάξεις". Στις 27 Απρίλη, σύμφωνα με την απόφαση του πρόσφατου συνεδρίου της Ενωσης Νομαρχών, θα αποφασιστεί μέσα από νέο έκτακτο συνέδριο η θέση της ΕΝΑΕ για το νομοσχέδιο. Τόσο το ασφυκτικό χρονοδιάγραμμα όσο και η στιγμή που επέλεξε η κυβέρνηση να παρουσιάσει το νομοσχέδιο - όταν άρχιζε το συνέδριο των νομαρχών στις 5 Απρίλη - είναι χαρακτηριστικά μιας καθ' έξην υποκρισίας καθώς το ίδιο έχει συμβεί ξανά και ξανά στο παρελθόν. Το νομοσχέδιο για τη Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση (ο νόμος 2218) παρουσιάστηκε από τον υπουργό στους ΟΤΑ την ημέρα που άρχιζε το συνέδριο της ΚΕΔΚΕ. Και τότε τέθηκαν ασφυκτικά όρια για μια εικονική επί της ουσίας συζήτηση, στη διάρκεια της οποίας κυκλοφόρησαν τέσσερα σχέδια νόμου κι όταν ο νόμος ψηφίστηκε ήρθε η ίδια η κυβέρνηση να φέρει νέο συμπληρωματικό νόμο, τον 2240, με τον οποίο έστρεψε σε συντηρητικότερες ακόμα θέσεις τον προηγούμενο και λίγο μετά πάλι άλλο συμπληρωματικό νόμο, τον 2307, για να συμμαζέψει τα ασυμμάζευτα.