Μέσα στο πρώτο εξάμηνο του 1997, αν επαληθευτεί το σημερινό χρονοδιάγραμμα, θα πρέπει να έχει προωθηθεί για ψήφιση το νομοσχέδιο για την ανεξαρτησία της Τράπεζας της Ελλάδας. Οπως ανέφερε προ ημερών ο διοικητής της τράπεζας, Λ. Παπαδήμος,θα υπάρξει μία μικρή καθυστέρηση στην κατάθεση του νομοσχεδίου, εν αναμονή των πορισμάτων της νομοπαρασκευαστικής επιτροπής ειδικών στη Φρανκφούρτη, που επεξεργάζεται σχέδιο, βάσει του οποίου οι χώρες - μέλη θα πρέπει να προσαρμόσουν τις δικές τους νομοθετικές αλλαγές. Αλλαγές και - κύρια - κατευθύνσεις που θα είναι δηλαδή συμβατές με τις γενικές αρχές του Ευρωπαϊκού Νομισματικού Ινστιτούτου (ΕΝΙ).

Οπως και άλλα σοβαρά ζητήματα "προσαρμογών" της χώρας σε θεσμούς και επιλογές που εκπονούνται στα επιτελεία της Ευρωπαϊκής Ενωσης, έτσι και το θέμα της λεγόμενης θέσπισης της ανεξαρτησίας της Τράπεζας της Ελλάδας επιμελώς διατηρείται στην αφάνεια. Κι αυτό, παρά τη σημαντικότητά του, μια και αφορά κρίσιμα θέματα δημοκρατίας και οικονομικής πολιτικής. Στα πλαίσια των προβλεπόμενων αυτών αλλαγών, ένας παραδοσιακός μηχανισμός άσκησης της οικονομικής πολιτικής από την πλευρά του αστικού κράτους, η νομισματική πολιτική, "ανεξαρτητοποιείται" από το επίπεδο εθνικού κράτους και θα ασκείται πλέον από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, ένα όργανο ανεξάρτητο και ανεξέλεγκτο από κάθε θεσμικό έλεγχο, όχι μόνο σε επίπεδο εθνικών κρατών, αλλά και σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ενωσης. Η λεγόμενη δηλαδή ανεξαρτησία των κεντρικών τραπεζών, και άρα της Τράπεζας της Ελλάδας, ταυτίζεται κατ' αρχήν, τουλάχιστον, με την αφαίρεση κάθε δικαιώματος - ακόμα και στα πλαίσια της αστικής δημοκρατίας - άσκησης επιρροής, ελέγχου και εξουσίας των εκλεγμένων κοινοβουλευτικών σωμάτων των χωρών - μελών επί των κεντρικών τραπεζών. Με δυο λόγια, τα ιδρύματα αυτά θα δηλώνουν πίστη και υποταγή σε ένα άλλο ανεξέλεγκτο, από κοινοβουλευτικά εθνικά όργανα, υπερεθνικό κέντρο, την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα.

Η ανεξαρτησία της Τράπεζας της Ελλάδας, όπως και των υπολοίπων κεντρικών τραπεζών της Ευρωπαϊκής Ενωσης, προβλέπεται από τη Συνθήκη του Μάαστριχτ. Το οριστικό σχήμα - σύμφωνα με τη Συνθήκη - η δημιουργία δηλαδή της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, προβλέπεται να γίνει στο τρίτο και τελευταίο στάδιο της Οικονομικής και Νομισματικής Ενωσης, το οποίο χρονικά προσδιορίζεται ν' αρχίσει το 1999. Μαζί με την Κεντρική Τράπεζα πρόκειται να τεθεί σε κυκλοφορία και το νέο ευρωνόμισμα, το ΕΥΡΩ, το οποίο προβλέπεται να αντικαταστήσει σταδιακά τα εθνικά νομίσματα και να χρησιμοποιηθεί ως συναλλαγματικό μέσο, τόσο σε ευρωπαϊκό, όσο και σε διηπειρωτικό επίπεδο.

Ολα αυτά, βέβαια, μπορεί στους ανυποψίαστους να φαντάζουν ενδεχόμενα και όμορφα. Κάτι, που σε καμιά περίπτωση δεν ισχύει στα πλαίσια της αγριότητας που κυριαρχεί στην "ευρωπαϊκή οικογένεια", η οποία κόβεται και ράβεται στα μέτρα του ευρωπαϊκού κεφαλαίου, καλείται να υπηρετήσει τυφλά τα συμφέροντά του, προορίζεται να αποτελέσει τη βάση για ακόμα πιο αστρονομικά καπιταλιστικά κέρδη σε βάρος πάντα των λαών της ηπείρου. Αν όμως η εμφάνιση του χρήματος, ως μέτρου προσδιορισμού των αξιών και μέσου συναλλαγής, σηματοδότησε τη δημιουργία των ταξικών κοινωνιών και της εμπορευματικής παραγωγής, η δημιουργία του ΕΥΡΩ - εφόσον γίνει - θα σηματοδοτήσει σίγουρα το πέρασμα σε μια νέα εποχή, με απροσχημάτιστα αντιδημοκρατικά χαρακτηριστικά σε επίπεδο πολιτικής πρακτικής, ενώ στη σφαίρα της οικονομίας και της κοινωνίας οι ανισότητες θα διευρυνθούν, τόσο ανάμεσα στα έθνη, όσο και ανάμεσα στις κοινωνικές ομάδες των ξεχωριστών κρατών - μελών.

Τα αστικά Συντάγματα δομήθηκαν πάνω στην αρχή ότι όλες οι εξουσίες πηγάζουν από το λαό και υπηρετούν το λαό. Σήμερα, βέβαια, μετά από δύο και πλέον αιώνες αστικής εξουσίας, είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε ότι η αρχή αυτή ποτέ δεν εφαρμόστηκε, ότι με διάφορους τρόπους νοθεύτηκε και ότι δίπλα σε θεσμοθετημένα όργανα εξουσίας, υπήρχαν πάντα τα ουσιαστικά, τα πραγματικά κέντρα χάραξης, προσδιορισμού και ελέγχου εφαρμογής της οικονομικής και πολιτικής εξέλιξης. Αυτός, άλλωστε, ήταν και ο λόγος για τον οποίο οι κομμουνιστές θεωρούν την αστική δημοκρατία κάλπικη, επιφανειακή και παραπλανητική. Το πόσο ρηχή είναι η αστική δημοκρατία αποδείχτηκε περίτρανα στις μέρες μας, οπότε η κυριαρχία των πολυεθνικών μονοπωλίων, η επιρροή τους σε ολόκληρα τμήματα του πλανήτη έχει υποβαθμίσει το ρόλο των αστικών Κοινοβουλίων (των ναών της δημοκρατίας κατά τους αστούς απολογητές) καθώς οι κρίσιμες εθνικές και οικονομικές αποφάσεις δε λαμβάνονται πλέον στα εθνικά Κοινοβούλια, αλλά στα παρασκήνια. Η σύμφυση του κράτους με τα μονοπώλια έχει από δεκαετίες δρομολογήσει τη συστηματική υποβάθμιση κοινοβουλευτικών διαδικασιών και των αστών πολιτικών παραγόντων, που με τον πλέον απροσχημάτιστο τρόπο μετατρέπονται σε υπαλλήλους μεγάλων πολυεθνικών συγκροτημάτων. Στη διαπάλη των πολυεθνικών να ελέγξουν πολιτικούς και κόμματα για την εξυπηρέτηση ιδιοτελών σκοπών, οφείλεται σε μεγάλο βαθμό η αποκάλυψη των σκανδάλων που βλέπουν κατά καιρούς το φως της δημοσιότητας. Στην Ιαπωνία, π.χ., όλοι σχεδόν οι πρωθυπουργοί αποκαλύφτηκε ότι είχαν εξαγοραστεί από πολυεθνικές εταιρίες, ο πρώην γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ, Β. Κλάιν, παραιτήθηκε μετά την αποκάλυψη του σκανδάλου των ελικοπτέρων "Αουγκούστα", ενώ για να αναφερθούμε στα καθ' ημάς, τις μέρες αυτές διαβάζουμε στον Τύπο ότι το καζίνο του Φλοίσβου και τα δισεκατομμύριά του, "παίχτηκαν" σε συνάντηση που έλαβε χώρα μεταξύ υπουργού της κυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ - του Λιβανού - του ιδιοκτήτη του ΣΚΑΪ (ο οποίος το παζάρευε μαζί με το σταθμό του!!!) και του επιχειρηματία Χιόνη με μεσολαβητή τον κύριο Κακαουνάκη...

Είναι πλέον εμφανές ότι η πολύπλευρη κρίση που μαστίζει τον καπιταλιστικό κόσμο, η συνεχής περιθωριοποίηση και η αναποτελεσματικότητα - από τη σκοπιά της υπηρέτησης των συμφερόντων του μεγάλου κεφαλαίου - των κλασικών μορφών άσκησης της αστικής δημοκρατίας, οδηγεί την άρχουσα τάξη και τις πολυεθνικές, σε επίπεδο Ευρώπης, σε επιλογές που ουσιαστικά μεταλλάσσουν τώρα ακόμα και το θεσμικό πλαίσιο λειτουργίας της αστικής δημοκρατίας.

Τέτοια σχέδια εξυπηρετεί η Συνθήκη του Μάαστριχτ και η καπιταλιστική ενοποίηση, σ' αυτά τα πλαίσια κινείται και η προσπάθεια αυτονόμησης των εθνικών κεντρικών τραπεζών και της εκκολαπτόμενης Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας. Και είναι η πρώτη φορά στην Ευρώπη, που εκλεγμένες κυβερνήσεις συμφώνησαν από κοινού να αποποιηθούν τα κυριαρχικά τους δικαιώματα στην άσκηση νομισματοπιστωτικής συναλλαγματικής πολιτικής, εκχωρώντας τα σ' ένα υπερεθνικό νομισματοπιστωτικό ίδρυμα, πάνω στο οποίο δε θα έχουν καμία επιρροή. Συμφώνησαν, δηλαδή, να δημιουργήσουν ένα μηχανισμό ανεξέλεγκτο από τα εθνικά Κοινοβούλια, αλλά και από το υπερεθνικό Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το οποίο όλο και περισσότερο χρησιμοποιείται σε ρόλο μαϊντανού.

Πίσω όμως από την ανάγκη δημιουργίας του εξωθεσμικού - αντιδημοκρατικού αυτού οργάνου, βρίσκονται οι ανάγκες και επιδιώξεις του μονοπωλιακού κεφαλαίου, ιδιαίτερα του τραπεζικού και χρηματιστηριακού, να συνεχιστεί η πολιτική λιτότητας στο διηνεκές, σε μία προσπάθεια ξεπεράσματος της οικονομικής ύφεσης, οι ρίζες της οποίας βρίσκονται στην οικονομική κρίση του 1974.

Από τις αρχές τις δεκαετίας του '80 και με την επικράτηση των νεοφιλελεύθερων κυβερνήσεων σε ΗΠΑ και Αγγλία, ξεκινά μία ολομέτωπη επίθεση κατά του εργατικού κινήματος, με στόχο όχι επιμέρους παραχωρήσεις από την πλευρά του, αλλά την ολοκληρωτική του ήττα. Στα πλαίσια αυτά προωθείται η μείωση των φορολογικών επιβαρύνσεων των επιχειρήσεων, ενώ σε αντιστάθμισμα των απωλειών αυτών αυξάνονται οι έμμεσοι φόροι. Περιορίζονται επίσης δραστικά οι δημόσιες δαπάνες κοινωνικού χαρακτήρα, προωθούνται αλλαγές στα ασφαλιστικά συστήματα, στην κατεύθυνση της επιμήκυνσης του χρόνου συνταξιοδότησης και της μείωσης των χορηγούμενων συντάξεων, ενώ στην αγορά εργασίας εισάγονται οι λεγόμενες "ευέλικτες" μορφές, οι οποίες στην πράξη σημαίνουν όσο χρειάζομαι τον εργάτη τον κρατώ και μετά τον πετώ...

Για τα θέματα της απασχόλησης, της ανεργίας, της κοινωνικής προστασίας και της καπιταλιστικής ανάπτυξης, το κράτος παραχωρεί τη ρυθμιστική του θέση στις δυνάμεις της αγοράς... Αποτέλεσμα, η κατακόρυφη άνοδος των επιχειρηματικών και τραπεζικών κερδών, παράλληλα με την εκτίναξη της ανεργίας στα επίπεδα του μεσοπολέμου. Ο "ήρεμος" κεϋνσιανισμός, των προηγούμενων δεκαετιών, παραχωρεί τη θέση του στον "άγριο" νεοφιλελεύθερο καπιταλισμό.

Η βίαιη συσσώρευση κεφαλαίου, που πραγματοποιήθηκε στο προηγούμενο διάστημα, χρειάζεται και νέο μηχανισμό, νέα όπλα, που θα διασφαλίσουν τη διαιώνισή του. Αυτό το ρόλο επιχειρούν να διασφαλίσουν τα τέσσερα κριτήρια "σύγκλισης" της Συνθήκης του Μάαστριχτ, καθώς η δραστική μείωση των επιτοκίων, του πληθωρισμού, των ελλειμμάτων και του δημόσιου χρέους, απαιτούν η δημοσιονομική λιτότητα και η μετάλλαξη της αγοράς εργασίας "να αποτελέσουν μόνιμη άσκηση των ευρωπαϊκών κρατών". Η φράση αυτή ανήκει στον "σοσιαλιστή" υπουργό Οικονομικών της κυβέρνησης Γκονζάλες της Ισπανίας.

Αν όμως η "συνεπής" αντιπληθωριστική πολιτική και η "σταθερότητα" των νομισμάτων είναι οι δύο θεοί, στους οποίους ορκίζεται σήμερα ο σύγχρονος καπιταλισμός, πού θα έβρισκαν καλύτερους θεματοφύλακες εκτός από τις κεντρικές τράπεζες, που από το ρόλο τους είναι συντηρητικές και προσδεμένες με τα ισχυρά οικονομικά συμφέροντα;

Για να είναι όμως σίγουροι ότι οι κεντρικές τράπεζες "δε θα υποκύψουν στην πολιτική επιρροή", στα εκλεγμένα δηλαδή Κοινοβούλια των κρατών - μελών, φρόντισαν να τις αποσπάσουν από οποιαδήποτε επιρροή. Οι ηγέτιδες δυνάμεις του κεφαλαίου βλέπουν σήμερα με καχυποψία κάθε θεσμό, στον οποίο υπάρχει λαϊκή συμμετοχή, ακόμα και αν οι θεσμοί αυτοί είναι πλήρως χειραγωγημένοι και ακίνδυνοι.

Αυτή είναι η ουσία της ανεξαρτησίας των κεντρικών τραπεζών, όσο και της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, για την οποία επιφυλάσσουν το ρόλο δυνάστη των ευρωπαϊκών λαών.

Θανάσης ΚΑΝΙΑΡΗΣ

Για να είναι όμως σίγουροι ότι οι κεντρικές τράπεζες "δε θα υποκύψουν στην πολιτική επιρροή", στα εκλεγμένα δηλαδή Κοινοβούλια των κρατών - μελών φρόντισαν να τις αποσπάσουν από οποιαδήποτε επιρροή. Οι ηγέτιδες δυνάμεις του κεφαλαίου βλέπουν σήμερα με καχυποψία κάθε θεσμό, στον οποίο υπάρχει λαϊκή συμμετοχή, ακόμα και αν οι θεσμοί αυτοί είναι πλήρως χειραγωγημένοι και ακίνδυνοι