Το εξώφυλλο του βιβλίου |
στρατιώτης, υποστηρικτής, σ' ανάπηρες στιγμές...
...Ποθώ αλήθεια και τολμώ/ την μοίρα σαν πιστό σκυλί,/
να μην ακολουθώ...
Εφη Φιλίππου
Μια σπουδαία δουλιά, πολύτιμη για το γυναικείο κίνημα και τους διεκδικητικούς αγώνες των Ελληνίδων παρουσιάστηκε πριν λίγες μέρες στην Καρδίτσα από τους Συλλόγους της Ομοσπονδίας Γυναικών Ελλάδας. Πρόκειται για το βιβλίο με τίτλο «Η εικόνα της άνεργης γυναίκας στα αστικά κέντρα της Θεσσαλίας» και περιεχόμενο τα συμπεράσματα της μεγάλης έρευνας που έγινε στις πόλεις της Θεσσαλίας πριν δυο χρόνια. Μιας έρευνας, που, όπως είναι γνωστό, ήταν καρπός συλλογικής προσπάθειας των συλλόγων της ΟΓΕ σε Λάρισα, Βόλο, Καρδίτσα, Τρίκαλα και Λιτόχωρο Πιερίας.
Μια εικόνα που πρέπει ν' αλλάξει...
Ακούγοντας σήμερα κάποιος τις εκπροσώπους των συλλόγων, στην αίθουσα της Λαϊκής Βιβλιοθήκης Καρδίτσας, όπου έγινε η παρουσίαση, να μιλάνε για την ανεργία που έχει υπερδιπλασιάσει δυο χρόνια μετά το τέλος της έρευνας, δεν μπορεί παρά να κάνει τη σύγκριση:
Πόσο απέχει αυτή η εικόνα της πραγματικής Ελληνίδας από αυτή την εξωραϊσμένη, παραλλαγμένη ή διεστραμμένη που παρουσιάζεται από τη μικρή οθόνη; Σαν τη νύχτα με τη μέρα! Κι όπως επισήμανε η συντονίστρια της συζήτησης, πρόεδρος του Συλλόγου Γυναικών Καρδίτσας Ντίνα Μπαντή, οι γυναίκες της Θεσσαλίας γνωρίζουν. Γνωρίζουν δυστυχώς «από πρώτο χέρι» τη συρρίκνωση της βιομηχανικής παραγωγής, τη συρρίκνωση της αγροτικής παραγωγής, που «συγκλίνει» με την είσοδό μας στην ΟΝΕ, στην αρχή της τρίτης χιλιετίας...
Η Ντίνα Μπατή, συντονίστρια της εκδήλωσης, πρόεδρος του Συλλόγου Γυναικών Καρδίτσας |
Η ψυχολογία, οι απόψεις, οι αντιλήψεις, των ίδιων των ανέργων γυναικών παρουσιάζονται σ' αυτή την επιμελημένη έκδοση, που είναι «κραυγή αγωνίας και διαμαρτυρίας», όπως διαβάζουμε σε εισαγωγικό μήνυμα της ΟΓΕ. Γιατί, όπως τονίζεται: «Η ανεργία έχει ψυχολογικές και κοινωνικές επιπτώσεις - δεν μπορεί να καταγράφεται μόνο σε ποσοστά και λογιστικούς υπολογισμούς».
Αφιερωμένη «σ' όλες τις γυναίκες της πατρίδας μας» και «ιδιαίτερα σ' εκείνες που με τους αγώνες τους μέσα από το μαζικό - εργατικό - αγροτικό - γυναικείο κίνημα παλεύουν για το "όραμα" της ισοτιμίας, της χειραφέτησης και της απελευθέρωσης της γυναίκας» η έκδοση αυτή φιλοδοξεί να γίνει μέσο επικοινωνίας ανάμεσα σε γυναικείους φορείς και συλλόγους, να χρησιμοποιηθεί για επιμέρους θεματικές έρευνες, να γίνει βιβλιογραφική πηγή για κάθε ενδιαφερόμενο.
Συγχρηματοδοτήθηκε από το Κοινοτικό Ταμείο της ΕΕ και τη Γενική Γραμματεία Ισότητας στα πλαίσια του προγράμματος NOW που υλοποιεί με άλλους φορείς το Κέντρο Γυναικών Καρδίτσας.
Η κατάρτιση και επεξεργασία του ερωτηματολογίου έγινε από τη ΔΗΜΕΛ. Την επιμέλεια της έκδοσης είχαν η Αργυρώ Χαλάτση και η Καίτη Βελεσιώτου. Οι φωτογραφίες της έκδοσης ήταν επιλογή της Καίτης Βελεσιώτου, από το βιβλίο του Πλάτωνα Ριβέλλη «Σκέψεις για τη φωτογραφία, μια προσωπική ανάγνωση της ιστορίας της» και από τη συλλογή του Καρδιτσιώτη ερασιτέχνη φωτογράφου Θεόφιλου Μπρουζιώτη. Συνεργάστηκαν επίσης η Κωνσταντίνα Καραγεώργου και η Ουρανία Μπόλτση.
Καλλιόπη Μπουντούρογλου, πρόεδρος της Ομοσπονδίας Γυναικών Ελλάδας |
Παρέστησαν επίσης τα μέλη του προεδρείου της ΟΓΕ που είχαν έρθει από την Αθήνα: Σοφία Θωμάρεη, οργανωτική γραμματέας και Γεωργία Τσαμούρη, υπεύθυνη του πολιτιστικού τμήματος της ΟΓΕ.
Τη δεδομένη στήριξή του στην προσπάθεια των γυναικών διακήρυξε για μια ακόμα φορά ο δήμαρχος Καρδίτσας Χρήστος Τέγος, που τόνισε ότι τα στοιχεία της έρευνας που εκδόθηκε στο βιβλίο δεν επιτρέπουν αδράνεια και εφησυχασμό. «Ο Δήμος, είπε, είναι δέκτης του οξύτατου προβλήματος και της απόγνωσης των οικογενειών μπροστά στα τεράστια αδιέξοδα που προκαλεί η ανεργία» και κατέληξε με την υπόσχεση ότι τα στοιχεία θα μελετηθούν και θα αξιοποιηθούν.
«Η ανεργία πλήττει όλες τις ομάδες πληθυσμού, εμφανίζεται όμως ιδιαίτερα αυξημένη στις ΓΥΝΑΙΚΕΣ και αυτό είναι ένα πρόβλημα που μας αφορά όλους», τόνισε ο Βασίλης Κωστής, πρόεδρος του ΔΣ το Κέντρου Γυναικών Καρδίτσας. «Το Κέντρο μας, που προχώρησε στην έκδοση του βιβλίου, θεώρησε ότι συμβάλλει με τον τρόπο αυτό στην περαιτέρω δημοσιοποίηση ενός πολύ σημαντικού προβλήματος της σύγχρονης Ελληνίδας: της ανεργίας και των επιπτώσεών της».
Ρούλα Χαλάτση, μέλος του ΔΣ της ΟΓΕ |
Το ήδη υπαρκτό δημογραφικό πρόβλημα της περιοχής μας διογκώνεται, αφού δεν υπάρχει η κρατική προστασία της μητρότητας, κι όχι μόνο. Τα χωριά ερημώνουν, τα σχολεία οδηγούνται στο κλείσιμο ή στην υποβάθμιση. Μεγάλος αριθμός μαθητών εγκατέλειψαν το Λύκειο. Το 30% των μαθητών του Νομού Καρδίτσας απέτυχαν και οι περισσότεροι απ' αυτούς πήραν το δρόμο των ΤΕΕ. Τα ΤΕΕ Καρδίτσας διπλασίασαν φέτος τον αριθμό των μαθητών τους. Η συνεχής υποβάθμιση του βιοτικού επιπέδου εντείνει κοινωνικά και πολιτιστικά αδιέξοδα. Η τηλεόραση, οι λατινοαμερικανικές σαπουνόπερες απορροφούν τον ελεύθερο χρόνο των γυναικών κι υποκαθιστούν πολιτιστικές ανάγκες. Αποτέλεσμα: συντηρητικοποίηση της συμπεριφοράς, αναπαραγωγή προτύπων κ.ά. Παρά όμως όλες αυτές τις αρνητικές επιπτώσεις, πρέπει να πούμε ότι οι γυναίκες έδειξαν μέσα από την έρευνα ένα άλλο πρόσωπο. Οτι δε συμβιβάζονται με την ηττοπάθεια και με την προσαρμογή σ' αυτά τα πρότυπα: Με τη συμμετοχή τους στους μεγάλους αγώνες που αναπτύχθηκαν στην περιοχή μας πρόβαλαν και το άλλο πρόσωπό τους, αυτό που αντιστέκεται στις επιλογές που οδηγούν στο περιθώριο...».
Δήμητρα Παπαστεργίου, πρόεδρος της Ενωσης Γυναικών Λάρισας |
Η χώρα μας είναι η φτωχότερη χώρα της ΕΕ, τόνισε η πρόεδρος:
- Από της 11 φτωχότερες περιοχές της ΕΕ οι επτά βρίσκονται στην Ελλάδα, με πρώτη την Ηπειρο.
- Ενας στους πέντε Ελληνες βρίσκεται κάτω από το όριο της φτώχειας.
- Η μέση αμοιβή του Ελληνα εργαζόμενου είναι 17.200 ΕΥΡΩ, ενώ η μέση αμοιβή του εργαζόμενου στην Ευρώπη είναι 28.900 ΕΥΡΩ, τη στιγμή που οι Ελληνες δουλεύουν 43,1 ώρες την εβδομάδα, δηλαδή περισσότερο από όλους τους άλλους Ευρωπαίους!
- Το 78% των αγροτών από αυτούς που κατέχουν κλήρο έχουν 60 στρέμματα, όταν το όριο βιωσιμότητας κυμαίνεται μεταξύ 70 και 80 στρεμμάτων.
- Ο αγροτικός πληθυσμός της χώρας σε λίγα χρόνια υπολογίζουν ότι δε θα υπερβαίνει το 7-8%, από το 18-20% που είναι σήμερα.
- Η ανεργία είναι η πρώτη και συνεχώς αυξανόμενη κοινωνική πληγή. Ειδικότερα σ' ό,τι αφορά τις γυναίκες:
- Η Ελλάδα είναι από τις πρώτες χώρες που παρουσιάζουν σοβαρά προβλήματα στην αγορά εργασίας μεταξύ των δύο φύλων.
- Η ανεργία των γυναικών διπλάσια από αυτήν των ανδρών και τριπλάσια ή μακράς διαρκείας ανεργία.
- Στο 15% οι διαφορές στις αμοιβές των φύλων.
- Με ποσοστό 65-90% αναγκάζονται να προστρέχουν οι γυναίκες στη μερική απασχόληση, δηλαδή στη λίγη δουλιά με καθόλου εργασιακά δικαιώματα, φτάνοντας τελικά στα γηρατειά χωρίς σύνταξη.
43,4% οι άνεργες γυναίκες στις μεγάλες πόλεις της Θεσσαλίας. Με τις αλλαγές που προωθεί η κυβέρνηση στην εκπαίδευση δίνει το τελειωτικό χτύπημα στην ήδη κουτσουρεμένη δημόσια και δωρεάν παιδεία.
- Ως προς το θέμα της επιμόρφωσης, όλοι ξέρουμε ότι στα διάφορα επιμορφωτικά προγράμματα καταφεύγουν γυναίκες που έτυχε να τις ενημερώσει ο «ημέτερος». Παρακολουθούν το πρόγραμμα με μόνο σκοπό το «χαρτζιλίκι». Η πλειοψηφία των γυναικών ΔΕΝ παίρνει είδηση για τα προγράμματα. Εμείς - τόνισε η Δήμητρα Παπαστεργίου, πρόεδρος της Ενωσης Γυναικών Λάρισας, περιμένουμε και άλλο κύμα μακράς διάρκειας ανέργων γυναικών από τη συρρίκνωση της αγροτικής παραγωγής και το ξεκλήρισμα της αγροτιάς, που θα καταλήξει στα αστικά κέντρα.
Ντίνα Τσούβα, πρόεδρος Συλλόγου Γυναικών Τρικάλων |
- Μεγάλη είναι η κατηγορία των γυναικών που αναφέρουν ότι κλείνονται στον εαυτό τους και νιώθουν υποτίμηση και κοινωνική αποξένωση. Πολλές ωθούνται σε ψυχικό μαρασμό, σε ψυχικές διαταραχές με αποτέλεσμα να οδηγούνται σε φαρμακευτική στήριξη (ψυχοφάρμακα).
- Παραπαίουν ανάμεσα στην επιθυμία τους για καριέρα και το κλασικό πρότυπο γάμου. Θύματα των γυναικείων προτύπων που προβάλλει η τηλεόραση, έχουν πειστεί ότι η εξωτερική τους εμφάνιση παίζει σημαντικό ρόλο για να βρούνε δουλιά. Στη δουλιά τους παρενοχλούνται σεξουαλικά, αλλά δε μιλάνε για να μην απολυθούν.
- Τα 2/3 του δείγματος δε συμφωνούν καθόλου με την άποψη ότι η γυναίκα πρέπει να ασχολείται κυρίως με την οικογένεια και αν της μείνει χρόνος να εργάζεται.
Οι ερωτώμενες πιστεύουν ότι η γυναίκα περνά πιο ευχάριστα το χρόνο με τη δουλιά (69,1%) και ότι η εργασία ολοκληρώνει την προσωπικότητα της γυναίκας (87,2%), 64,4% θεωρεί ως πρώτο στόχο της γυναίκας την επαγγελματική της αποκατάσταση και όχι το γάμο, ενώ το 88,3% προτιμά το διαζύγιο από έναν κακό γάμο.
Συμπερασματικά μπορούμε να πούμε, σημείωσε η Δήμητρα Παπαστεργίου, ότι η γυναίκα απορρίπτει το παραδοσιακό πρότυπο (μητέρα - σύζυγος). Εδώ έχει παίξει σημαντικό ρόλο το γυναικείο κίνημα, που με τους αγώνες του έχει καταδείξει ότι απαραίτητη προϋπόθεση για τη γυναικεία χειραφέτηση είναι η εργασία και η οικονομική ανεξαρτησία.
Κ. Θωμά, πρόεδρος Συλλόγου Γυναικών Δεσκάτης |
«Σύμφωνα με στοιχεία που έδωσε στη δημοσιότητα ο ΟΑΕΔ, στα Τρίκαλα η ανεργία τον περασμένο χρόνο διπλασιάστηκε, είπε η Ντίνα Τσούβα, πρόεδρος του Συλλόγου Γυναικών Τρικάλων, για να παρατηρήσει ότι στην πραγματικότητα οι άνεργοι είναι περισσότεροι.
Οι εργαζόμενες γυναίκες απασχολούνται κυρίως στο δημόσιο τομέα (αρκετές στο χώρο υγείας και παιδείας) στις τράπεζες και ως ιδιωτικοί υπάλληλοι. Υπάρχουν ελάχιστες εργάτριες που εργάζονται σε μικρές βιοτεχνίες παραδοσιακών κλάδων, κυρίως ένδυσης. Ομως ακόμα και αυτές οι βιοτεχνίες κλείνουν, με αποτέλεσμα τα πρώτα και βασικά θύματα αυτής της πορείας να είναι γυναίκες που πετιούνται στο δρόμο. Ηδη στο μακρύ κατάλογο των ανέργων γυναικών προστέθηκαν άλλες 100 γυναίκες που απολύθηκαν πρόσφατα από την κλωστοϋφαντουργία "Κλωτσοτήρας". Οι εργαζόμενες στα σούπερ - μάρκετ στο νομό είναι με στοιχεία του 1999, 217 - από τις οποίες οι 161 εργάζονται με σπαστό ή συνεχές ωράριο και 56 είναι ωρομίσθιες (1.000 δραχμές την ώρα) και υπογράφουν 4ωρες συμβάσεις.
Ειρήνη Σύλλα, αντιπρόεδρος Ενωσης Γυναικών Λάρισας |
Ο γυναικείος πληθυσμός της Δεσκάτης είναι κατ' εξοχήν αγρότισσες. Το 1% του γυναικείου πληθυσμού είναι δημόσιοι υπάλληλοι και ένα 2% ασχολούνται με το εμπόριο - φούρνοι, καταστήματα κλπ.
Η παρουσία της γυναίκας αγρότισσας της Δεσκάτης είναι δυναμική στον εργασιακό χώρο είπε η κ. Θωμά, πρόεδρος του Συλλόγου Γυναικών Δεσκάτης. Μπορούμε να πούμε ότι οι περισσότερες αγροτικές εκμεταλλεύσεις και κυρίως οι εκμεταλλεύσεις καλλιέργειας καπνού στηρίζονται στις γυναίκες. Εν τούτοις, όμως, παρατηρούμε ότι η αγρότισσα δεν είναι η αρχηγός της αγροτικής εκμετάλλευσης και ως εκ τούτου οικονομικά ανεξάρτητη.
Η πλειοψηφία των γυναικών είναι άνεργες. Γι' αυτό η εκμετάλλευσή τους αποδίδει στους εργοδότες. Οι γυναίκες πολλές φορές «προτιμούν» να δουλεύουν ανασφάλιστες, με πάρα πολύ χαμηλές αμοιβές, πολύ συχνά ωρομίσθιες.
Στην περιοχή μας, σύμφωνα με στοιχεία του ΟΑΕΔ η ανεργία είναι για το 1997: 8.500 άνεργοι. Για το 1998: 13.400 άνεργοι. Για το 1999: 19.100 άνεργοι. Απ' αυτούς το μεγαλύτερο ποσοστό είναι γυναίκες και νέοι, σημείωσε η Ειρήνη Σύλλα, αντιπρόεδρος της Ενωσης Γυναικών Λάρισας.
Τα παραπάνω στοιχεία μεταφράζονται σε εκατοντάδες χιλιάδες οικογενειακά δράματα.
Σας αναφέρω χαρακτηριστικά το τεράστιο θέμα της γαλακτοβιομηχανίας «Ολυμπος», η οποία είναι στα πρόθυρα του κλεισίματος και γίνονται τεράστιες προσπάθειες να διατηρηθεί και να μη μείνουν οι εργαζόμενοι στο δρόμο. Επίσης ο κλάδος της κλωστοϋφαντουργίας φθίνει μέρα με τη μέρα στο Νομό της Λάρισας. Βλέπουμε παραγωγικές μονάδες της περιοχής μας να κλείνουν, ενώ πολλές βρίσκονται κάτι λίγο πριν από το κλείσιμο. Βλέπουμε επίσης οι άνεργοι της πόλης μας στην απεγνωσμένη τους προσπάθεια να εξασφαλίσουν κάποια δουλιά, ακόμα και στα εργοστάσια και στα πολυκαταστήματα, να γίνονται αντικείμενο αισχρής εκμετάλλευσης από την κυβέρνηση και από διάφορους επιτήδειους. Αντί για οικονομική ανακούφιση εμπαίζονται, αφού διατηρούνται απαράδεκτα χαμηλά τα επίπεδα των επιδομάτων ανεργίας, η κυβέρνηση αρνείται να δώσει ακόμα και το έκτακτο βοήθημα των 200.000 δρχ. που διεκδικεί το ΕΚ της Λάρισας.
Ρίτσα Ρούση, πρόεδρος Συλλόγου Γυναικών Μαγνησίας |
«Δυο χρόνια πέρασαν από την έρευνά μας και η αποβιομηχάνιση μαζί με την ανεργία στο νομό μας συνεχώς αυξάνονται», υπογράμμισε η Ρίτσα Ρούση, πρόεδρος του Συλλόγου Γυναικών Μαγνησίας. Τον τελευταίο καιρό έκλεισαν κι άλλα εργοστάσια και βιοτεχνίες, αφήνοντας στο δρόμο τους εργαζόμενους σ' αυτά πχ. ΜΕΚΑΒΟ (30-70), βιοτεχνία ιματισμού Εφετζή (50 εργαζόμενοι), πέντε σούπερ μάρκετ ΣΟΜ (80 εργαζόμενοι), βιοτεχνία συσκευασίας ελαίων Σαμαρά (30) και έβαλε τελικά λουκέτο και η ΒΙΟΠΑΛ (130 εργαζόμενοι).
Το ποσοστό της ανεργίας στη Μαγνησία έφτασε το 1999 στο 22%, από το 18% που ήταν το 1998 και το 14% που ήταν το 1997.
Στα σούπερ μάρκετ «Βερόπουλος» το 53% των εργαζομένων σ' αυτά είναι ωρομίσθιοι εκ των οποίων το 81% είναι γυναίκες.
Η όλη επιχείρηση των ΤΣΑ (Τοπικά Σύμφωνα Απασχόλησης) γίνεται κατά κύριο λόγο από τις δημοτικές επιχειρήσεις των δήμων και κυρίως του Δήμου Βόλου, με συντονιστή τη νομαρχιακή επιχείρηση ΑΝΕΜ. Οι δημοτικές επιχειρήσεις ενώ έχουν μόνο 101 εργαζόμενους με σύμβαση αορίστου χρόνου, προσλαμβάνουν καθημερινά εργαζόμενους για τις επτά δράσεις των ΤΣΑ με συμβάσεις έργου ή ορισμένου χρόνου, με διάρκεια 8 μήνες μέχρι και 24 μήνες, με δικαίωμα όμως στις τελευταίες (στις δράσεις) για απόλυση στους 12 μήνες. Κάθε 8, 9, 10, 12 μήνες, ανάλογα με τη σύμβαση, απολύονται και στη θέση τους προσλαμβάνονται άλλοι άνεργοι, ανακυκλώνοντας έτσι το πρόβλημα. Στις δημοτικές αυτές επιχειρήσεις είχαν προσλάβει 122 εργαζόμενους με σύμβαση ορισμένου χρόνου και 45 εργαζόμενους με σύμβαση έργου και όλοι έχουν απολυθεί. 3,5 δισεκατομμύρια έχουν πάρει από την Περιφέρεια, το υπουργείο Εργασίας και από τον ΟΑΕΔ για σεμινάρια και καταρτίσεις. Εχουν «καταρτιστεί» 1.522 άνεργοι εκ των οποίων κανένας δε βρήκε μόνιμη δουλιά. Επίσης οι βιομήχανοι της Μαγνησίας πήραν από τους διάφορους αναπτυξιακούς νομούς 101 δισ. για εκσυγχρονισμό των βιομηχανιών τους και για τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας, αλλά οι στρατιές των ανέργων όλο και μεγαλώνουν.
Ελένη Καπνιά, γραμματέας Συλλόγου Γυναικών Καρδίτσας |
Μιλά η γραμματέας του Συλλόγου Γυναικών Καρδίτσας Ελένη Καπνιά: «Με βάση μελέτη της Αναπτυξιακής Καρδίτσας (ΑΝΚΑ) παρατηρείται μια διαρκής πληθυσμιακή συρρίκνωση, μια εγκατάλειψη της υπαίθρου και ειδικότερα της ορεινής ζώνης. Συνταρακτικά είναι και τα στοιχεία για την ανεργία στο νομό μας. Σύμφωνα με στοιχεία του ΟΑΕΔ (Φεβρουάριος '99) ο αριθμός εγγεγραμμένων ανέργων ανέρχεται στα 5.833 άτομα (2.447 άντρες, 41,05% και 3.386 γυναίκες 58,05%). Παρατηρείται λοιπόν ότι η ανεργία υπερτιπλασιάστηκε σε σχέση με το 1981 φτάνοντας στο πρωτοφανές για την περιοχή ποσοστό 15%. Αξίζει να σημειωθεί ότι επιδοτούνται μόλις 992 άτομα. Η πραγματικότητα όμως είναι πολύ χειρότερη, αφού τα στοιχεία που έχουμε είναι πλασματικά, γιατί η καταγραφή των ανέργων έγινε με βάση τις κάρτες ανεργίας που εκδόθηκαν.
Πρώτα θύματα; Οι γυναίκες. Ενα υλικό εκμεταλλεύσιμο και βολικό, αφού αποφασίζουν γι' αυτές, χωρίς αυτές.
Τις χρησιμοποιούν όποτε τις έχουν ανάγκη και όταν δεν τις χρειάζονται τις ξαναστέλνουν στο σπίτι.
Από τα στοιχεία του ΟΑΕΔ (Οκτώβρης '99) οι άνεργοι από 5.833 έφτασαν τους 7.500 και επιπλέον 3.000 αλλοδαποί, ενώ σύμφωνα με στοιχεία του Εργατικού Κέντρου, το ποσοστό ανεργίας φτάνει στο 30-35% περίπου».