Γρηγοριάδης Κώστας

Στις μέρες μας μάλλον δεν υπάρχει Ελληνας που να μην έχει ακούσει για το «θαύμα» της Ιρλανδίας. Από την προηγούμενη δεκαετία ο Κ. Σημίτης και οι υπουργοί του ΠΑΣΟΚ έκαναν φιλότιμες προσπάθειες να μας εξοικειώσουν με αυτό. Το ίδιο κάνουν και τώρα - πότε χαμηλόφωνα και πότε φωναχτά - στελέχη της ΝΔ και ο ίδιος ο Κ. Καραμανλής. Και οι μεν και οι δε έχουν δημιουργήσει ένα ολόκληρο σκηνικό προβάλλοντας το μύθο της χώρας και του λαού που βρίσκονταν πενήντα χρόνια πίσω και έχουν φύγει είκοσι χρόνια στο μέλλον. Ομως, το κάνουν ποντάροντας σε έναν και μόνο παράγοντα: Στο γεγονός ότι μπορεί να υποστηρίζουν στα λόγια πως ζούμε στον καιρό της πληροφόρησης και της γνώσης, στην πράξη όμως διανύουμε την εποχή της εικονικής πραγματικότητας, της εντελώς ελεγχόμενης πληροφόρησης και της γενικευμένης άγνοιας για όσα οι κρατούντες δεν επιθυμούν να γνωρίζουμε. Γιατί μπορεί η Ιρλανδία να παρουσιάζεται γενικά ως η χώρα με τους χαμηλούς φορολογικούς συντελεστές και την υψηλή εξειδίκευση των εργαζομένων της, όμως τα πράγματα είναι εντελώς διαφορετικά.

Ποιο είναι το «ιρλανδικό θαύμα»; Οι ιδιαίτερα υψηλοί ρυθμοί αύξησης του ΑΕΠ. Η μείωση, σύμφωνα με τις σύγχρονες στατιστικές, της ανεργίας. Η μείωση του εξωτερικού χρέους της χώρας. Οι τεράστιες εισαγωγές ξένων, κύρια αμερικανικών, κεφαλαίων. Η θεαματική βελτίωση του εμπορικού ισοζυγίου. Στη χώρα, από το 1987 και ακόμα πιο έντονα από το 1992, στο φόντο της Συνθήκης του Μάαστριχτ, εφαρμόστηκαν προγράμματα που πήραν διάφορες ονομασίες, με κοινό στόχο τη δημιουργία συνθηκών ιδιαίτερα επικερδούς επιχειρηματικής δράσης. Χιλιάδες ξένες επιχειρήσεις και πολυεθνικές εισέρευσαν σε επιλεγμένους τομείς της οικονομίας, κύρια σε τομείς ηλεκτρονικών υπολογιστών, φαρμάκων, τραπεζικών υπηρεσιών, κατασκευών, κλπ. Σήμερα σχεδόν το 35% από τις 150.000 εγγεγραμμένες επιχειρήσεις της Ιρλανδίας είναι ξένες, οι οποίες πραγματοποιούν και το 55% των εξαγωγών της χώρας.Βεβαίως αυτό δεν έχει καμμιά σημασία για την κατάσταση των εργαζομένων.

Η εξέλιξη διαφόρων οικονομικών δεικτών, σε συνδυασμό με την προσπάθεια προβολής της Ιρλανδίας ως παραδείγματος προς μίμηση, είχε ως αποτέλεσμα η «Ετήσια Εκθεση για την Ανθρώπινη Ανάπτυξη» του ΟΗΕ για το 2005 να «κατατάσσει τους Ιρλανδούς στη δεύτερη θέση των πλουσιότερων ανθρώπων στον κόσμο, με κατά κεφαλή ΑΕΠ 37.738 δολάρια». Οπως όμως σπεύδει να διευκρινίσει ο Πατ Μακ Αρντλ, άλλοτε αντιπρόσωπος της χώρας στον ΟΟΣΑ και στο ΔΝΤ, «παραθέματα αυτού του τύπου δεν αποτελούν πλέον ασυνήθιστο φαινόμενο, αλλά αντανακλούν περισσότερο τη δημοσιογραφική υπερβολή παρά την αντικειμενική αξιολόγηση των γεγονότων», με στόχο να «εντείνουν το ενδιαφέρον για το φαινόμενο του "κελτικού τίγρη" στο εξωτερικό».

Μόνο που οι παραπάνω αναφορές ξεσκεπάζουν το ψέμα που καλλιεργείται για μία από τις πλέον ουσιώδεις πλευρές του ιρλανδικού «θαύματος», αφού πρέπει πάντα να γίνεται διάκριση ανάμεσα στον πλούτο που παράγεται συνολικά και στο λαϊκό εισόδημα. Βεβαίως η αστικοί δείχτες για την οικονομική ανάπτυξη είναι τέτοιοι που να μπορούν να χρησιμοποιούνται ανάλογα το πως βολεύει κάθε φορά την προπαγάνδα τους. Ετσι όπως αναφέρει η «Γιούροστατ», είναι εντελώς διαφορετικό πράγμα το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν, που μετράει την αξία των παραγόμενων αγαθών και υπηρεσιών σε μια οικονομία ανεξάρτητα από την ιδιοκτησία των εμπλεκόμενων συντελεστών της παραγωγής, και άλλο το Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν, που είναι το γνωστό ΑΕΠ, αφού προστεθούν ή αφαιρεθούν οι απαιτήσεις ή οι υποχρεώσεις που έχουν οι οικονομικά δρώντες στη χώρα προς το εξωτερικό και κυρίως ο επαναπατρισμός των κερδών των πολυεθνικών.

Ετσι, η Ιρλανδία πράγματι, σε ό,τι αφορά στο δείκτη του ΑΕΠ, παρουσιάζει σημαντική βελτίωση. Το 1996 το κατά κεφαλή ΑΕΠ της Ιρλανδίας αποτελούσε το 102% και το 2006 εκτιμάται ότι θα φτάσει στο 140%, του κατά κεφαλή ΑΕΠ της ΕΕ. Για να υπάρχει κάποιο μέτρο σύγκρισης, ν' αναφέρουμε ότι οι αντίστοιχοι δείκτες για την Ελλάδα είναι 70% και 85% αντίστοιχα. Και σ' αυτήν και σε κάθε επόμενη περίπτωση κατά την οποία θα γίνει επίκληση αντίστοιχων στατιστικών στοιχείων που αφορούν στην Ελλάδα, γίνεται μόνο και μόνο για να υπάρχει κάποιο μέτρο αριθμητικής και όχι άλλης σύγκρισης.

Ωστόσο, η σημαντική αύξηση του ΑΕΠ, που από τις τελευταίες θέσεις έφερε την Ιρλανδία να είναι δεύτερη, μετά το Λουξεμβούργο, δεν είναι και έτσι όπως την παρουσιάζουν. Τα ίδια πάντα επίσημα στοιχεία δείχνουν ότι το Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν, ο δείκτης δηλαδή που δείχνει τι έμεινε στη χώρα αφού οι πολυεθνικές «σήκωσαν» τα κέρδη τους, το 1996 ήταν στο 81,9% του μέσου όρου της ΕΕ, ενώ το 2006 θα διαμορφωθεί μόλις στο 74%. Και πάλι για να υπάρχει μέτρο σύγκρισης, ώστε να μη φωνασκούν χωρίς απάντηση οι γνωστοί- άγνωστοι, οι αντίστοιχοι δείκτες για την Ελλάδα είναι 94,1% και 90,6%. Βεβαίως οι δείχτες αυτοί δεν δείχνουν την πραγματική κατασταση των εργαζομένων. Γιατί μπορεί το ΑΕΠ να αυξάνεται και η θέση τους να χειροτερεύει. Αυτό γίνεται στην Ιρλανδία είτε μετρήσει κανείς με το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν, είτε με το Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν.

Είναι ολοφάνερο πως η Ιρλανδία όλα αυτά τα χρόνια έχει μεταμορφωθεί σε μια χρυσοφόρα πηγή για τις πολυεθνικές. Ιδιαίτερα τα μεγάλα μονοπώλια των ΗΠΑ, αξιοποιώντας ένα πρωτόγνωρο, για την Ευρώπη, εργασιακό καθεστώς και τα πλεονεκτήματα που προσφέρει μια αγγλόφωνη χώρα ενσωματωμένη στην ΕΕ, βρήκαν μία πολύ αποτελεσματική δίοδο για την παρουσία τους στις αγορές της. Είναι χαρακτηριστικό ότι στην Ιρλανδία διαθέτουν μεγάλα εργοστάσια ή εγκαταστάσεις εταιρίες κατασκευής ηλεκτρονικών υπολογιστών ή εταιρίες λογισμικού, όπως οι Apple, Dell, Compaq, GATE 2000 και AST, Microsoft, Lotus, Claris, ψηφιακός, Oracle, ΙΒΜ και Novell, αλλά και επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στον κλάδο της υγείας και του φαρμάκου, όπως οι Abbott, Schering Plough, Merck, Johnson & Johnson. Αλλωστε, σήμερα πάνω από το 40% όλου του λογισμικού πακέτων ηλεκτρονικών υπολογιστών και το 60% των προγραμμάτων επιχειρησιακών εφαρμογών που πωλούνται στην Ευρώπη παράγονται στην Ιρλανδία.

Ο τομέας των ηλεκτρονικών υπολογιστών αποτελεί τον πυρήνα της «κελτικής τίγρης», όπως αποκαλούν την Ιρλανδία, παραλληλίζοντάς τη με τις «ασιατικές τίγρεις», που, βέβαια, όπως είναι γνωστό, κατέρρευσαν σαν χάρτινος πύργος στα μέσα της προηγούμενης δεκαετίας. Μόνο που, σύμφωνα με τον Ιρλανδό οικονομολόγο Αντριου Φλουντ, «οι συνθήκες εργασίας για εκείνους που πληρώνουν το τίμημα για την "τίγρη" γίνονται χειρότερες όσο κανείς πλησιάζει στην καρδιά του κτήνους», αφού «ο τομέας των υπολογιστών είναι πασίγνωστος ως τομέας ανυπολόγιστων υπερωριών, άθλιου εργασιακού περιβάλλοντος, εντατικοποίησης της παραγωγής».

Οι θιασώτες του ιρλανδικού μοντέλου, ειδικά αυτοί που θέλουν να κρύψουν ό,τι βρίσκεται στην αθέατη πλευρά του «θαύματος», για να εξηγήσουν την επιτυχία που -κατά τη γνώμη τους - διακρίνει την πορεία της χώρας αναφέρουν λόγους, όπως: Η υψηλή επαγγελματική κατάρτιση. Το υψηλό επίπεδο εκπαίδευσης. Το αξιόπιστο θεσμικό πλαίσιο. Η ασφάλεια δικαίου. Η υιοθέτηση τεχνολογικών καινοτομιών. Η ένταξη στην ΕΕ. Τα κονδύλια από τα διάφορα προγράμματα της ΕΕ. Πιο λογικοί, οι ίδιοι οι Ιρλανδοί αστοί, στην πρώτη θέση των επιτευγμάτων τους θέτουν τη λεγόμενη κοινωνική εταιρική σχέση.

Λόγος γίνεται για το «Εθνικό Κέντρο Partnership», για το ...συνεταιρισμό, στο οποίο συμμετέχουν από κοινού πολιτικά κόμματα, εκπρόσωποι της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, συνδικαλιστικές οργανώσεις και ενώσεις εργοδοτών. Βασισμένοι σε μια απίθανη πλύση εγκεφάλου, αλλά και στηριγμένοι στο συντηρητικό χαρακτήρα της ιρλανδικής κοινωνίας, οι εκπρόσωποι της ντόπιας ολιγαρχίας κατάφεραν να αναγάγουν σε εθνικό στόχο τη συναίνεση για τα οικονομικά προγράμματα και τα σχέδια σταθεροποίησης και ανάπτυξης. Την επιδίωξή τους την έφεραν σε πέρας μέσα από την κατασυκοφάντηση του συνδικαλιστικού κινήματος, την αποδυνάμωση των συνδικαλιστικών οργανώσεων (το ποσοστό συμμετοχής των εργαζομένων στα σωματεία από 60% τη δεκαετία του '8Ο έχει πέσει σε ποσοστά κάτω από 40%) και την αποτροπή δημιουργίας σωματείων στις νέες επιχειρήσεις.

Μέσω του «Εθνικού Κέντρου Συνεταιρισμού» επιδιώκεται η σύναψη τοπικών και κλαδικών συμφωνιών για την προώθηση των γνωστών και από τη χώρα μας Προγραμμάτων Σταθεροποίησης και Ανάπτυξης, συμφωνίες που αριθμούν αρκετές εκατοντάδες. Υποτιθέμενος στόχος των συμφωνιών είναι η ...προώθηση της απασχόλησης, αλλά σχεδόν σε όλες τις περιπτώσεις οι συμβάσεις προβλέπουν:

Συγκράτηση μισθών. Μερική απασχόληση. Εισαγωγή νέων μορφών οργάνωσης της εργασίας. Ευελιξία στη σχέση απασχόλησης. Ευελιξία του χρόνου εργασίας. Ετήσια διευθέτηση του χρόνου εργασίας με βάση τις 39 ώρες τη βδομάδα. Ευελιξία στον τρόπο πληρωμής. Καθυστέρηση στη συνταξιοδότηση. Διάλειμμα καριέρας. Εργασία στο σπίτι. Τηλεργασία. Εργασία με περιορισμένο χρόνο σύμβασης.

Αν προσπαθήσει κανείς να αναλύσει μία προς μία τις παραπάνω ρυθμίσεις, θα διαπιστώσει ότι το ιρλανδικό θαύμα είναι ένας εφιάλτης για τη συντριπτική πλειοψηφία των εργαζομένων της χώρας. Για να κατανοηθεί το εύρος και ο αντιλαϊκός χαρακτήρας παρόμοιων μεθοδεύσεων - συμφωνιών, να πούμε ότι η Ιρλανδία είναι μάλλον από τις χώρες εκείνες όπου δεν υπάρχουν κατώτατοι διασφαλισμένοι μισθοί, ενώ οι ονομαστικές αποδοχές των εργαζομένων κινούνται με ρυθμούς χαμηλότερους από τους αντίστοιχους του επίσημου πληθωρισμού. Οι συμβάσεις που υπογράφονται για τους μισθούς είναι συνήθως τριετείς και οι ρυθμοί «αύξησης» γύρω από το 1% το χρόνο, ενώ ο πληθωρισμός είναι από τους υψηλότερους στην ΕΕ, σε ποσοστά πάνω από 3%!

Η πολυπροβαλλόμενη «μερική απασχόληση» είναι μια αρρώστια, που σιγοτρώει τα σωθικά της εργατικής τάξης. Στην πραγματικότητα είναι μια μέθοδος για τη ...στατιστική μείωση της ανεργίας, δημιουργεί όμως μια κοινωνία μισοαπασχολουμένων, ελεεινά αμειβομένων και τις πιο πολλές φορές καθόλου ασφαλισμένων. Ετσι, μπορεί η Ιρλανδία να παρουσιάζει σήμερα υψηλά ποσοστά απασχόλησης, όμως, σύμφωνα πάντα με τη «Γιούροστατ», οι μερικά απασχολούμενοι, που ήταν λιγότεροι από το 8% των απασχολουμένων στις αρχές της δεκαετίας του '80, το 2003 είχαν φτάσει ήδη το 17%. Για τις γυναίκες το ποσοστό είναι 33,1%! Στην Ελλάδα, που κάποιοι θέλουν να την κάνουν Ιρλανδία, τα ποσοστά είναι 4,1% και 7,4% αντίστοιχα. Για να καταλάβουμε τι σημαίνει «μερική απασχόληση» να υπενθυμίσουμε ότι σ' αυτή την κατηγορία απασχολούμενα άτομα είναι εκείνα που, κατά τη διάρκεια της βδομάδας, έκαναν οποιαδήποτε εργασία έναντι αμοιβής ή κέρδους για τουλάχιστον μία ώρα!!! Ενδεικτικά αναφέρεται ότι ο μέσος χρόνος εργασίας των μερικά απασχολουμένων στη χώρα είναι 18,7 ώρες.

Οι νέες μορφές οργάνωσης της εργασίας αφορούν κύρια στο δικαίωμα του εργοδότη να ορίζει ο ίδιος ανά πάσα στιγμή το χώρο και το αντικείμενο της εργασίας του μισθωτού, σε ένα καθεστώς που η εντατικοποίηση δίνει και παίρνει. Ιδού τα μακάβρια στοιχεία που αποδεικνύουν και αυτή την πραγματικότητα. Την περίοδο 1994-1997, περίοδος για την οποία υπάρχουν επίσημα στοιχεία, τα θανατηφόρα εργατικά δυστυχήματα αυξήθηκαν στη χώρα κατά 82%, ενώ κατά 94% αυξήθηκε ο αριθμός των σοβαρών εργατικών ατυχημάτων.

Η «ευελιξία στον τρόπο πληρωμής» είναι ένα παμπάλαιο φρούτο του συστήματος, που το ξαναανακαλύπτουν οι καπιταλίστες στην Ιρλανδία. Ετσι, ανάλογα με τις ανάγκες και τις μεθοδεύσεις των πολυεθνικών, υπάρχουν περιπτώσεις που η αμοιβή των εργαζομένων επιχειρείται να γίνει είτε μέσω της συμμετοχής τους στα κέρδη των επιχειρήσεων, είτε με το μοίρασμα μετοχών.

Το «διάλειμμα καριέρας» είναι ένα ακόμα εύρημα της οικονομικής ολιγαρχίας. Πρόκειται για την υποχρεωτική παύση της απασχόλησης κάποιου εργαζόμενου, με το πρόσχημα της επανεκπαίδευσης και της απόκτησης ικανοτήτων για να συμβάλει στην κινητικότητα της απασχόλησης. Στην ουσία πρόκειται για έναν έμμεσο τρόπο αποπομπής εργαζομένων, που αξιοποιείται από το κεφάλαιο για απασχολούμενους που έχουν διανύσει μια επαγγελματική πορεία και είναι σε θέση να απαιτούν μεγαλύτερους μισθούς και καλύτερες συνθήκες απασχόλησης.

Τα συστήματα συνταξιοδότησης που ισχύουν στην Ιρλανδία χρήζουν ιδιαίτερης μελέτης και γνώσης. Εκείνο όμως που αποτελεί απόλυτη βεβαιότητα είναι τα στοιχεία της «Γιούροστατ». Σε μια ΕΕ που το μέσο κόστος για την πληρωμή των συντάξεων κινείται σε επίπεδα περί το 13% του ΑΕΠ, όπως περίπου και στην Ελλάδα, το μοντέλο που οραματίζονται οι ντόπιοι υπηρέτες του κεφαλαίου διέθετε για συντάξεις το 5,8% του ΑΕΠ το 1993, ενώ το 2003 το σχετικό ποσοστό έπεσε στο 3,9%!!!

Παράλληλα, και ενώ ο μέσος όρος ηλικίας συνταξιοδότησης στην ΕΕ είναι τα 60 χρόνια, στην Ιρλανδία η αντίστοιχη ηλικία ξεπερνά τα 63 χρόνια, ενώ για τις γυναίκες είναι η ηλικία των 63,5 χρόνων. Οι τάσεις επιμήκυνσης του εργάσιμου βίου φαίνονται και από τα ποσοστά των απασχολουμένων ηλικίας άνω των 55 χρόνων. Κατά μέσο όρο στην ΕΕ οι απασχολούμενοι άνω των 55 χρόνων είναι το 41% των απασχολουμένων. Στην Ιρλανδία το σχετικό ποσοστό ήταν 38,5% το 1993, ενώ το 2004 είχε φτάσει το 49,5%. Στην Ελλάδα το σχετικό ποσοστό είναι 39,4%.

Το «διά ταύτα» για όλα αυτά είναι η πολυπόθητη κερδοφορία των εκπροσώπων του κεφαλαίου. Η αλήθεια είναι ότι αναλυτικά στοιχεία για την κερδοφορία των επιχειρήσεων κατά κλάδο και δραστηριότητα δεν έχουμε στη διάθεσή μας. Σύμφωνα όμως και πάλι με τη «Γιούροστατ», τα μεικτά κέρδη των επιχειρήσεων στη δεκαετία 1994-2003 αυξήθηκαν από το 41,1% του ΑΕΠ στο 50% του ΑΕΠ. Ακόμα μια απόδειξη ότι το σημαντικό μέρος της περιβόητης οικονομικής ανάπτυξης αφορά στην ανάπτυξη των υπερκερδών των μονοπωλίων και όχι τα εκατομμύρια των εργαζομένων. Για να υπάρχει και εδώ μέτρο σύγκρισης να αναφέρουμε ότι τα μεικτά κέρδη με βάση τις στατιστικές μεθόδους της ΕΕ, υπολογίζεται ότι την ίδια δεκαετία στην Ιρλανδία αυξήθηκαν κατά 300%, ενώ στην Ελλάδα κατά 93%.

Τα στοιχεία που δείχνουν την άθλια κατάσταση στην οποία έχουν περιέλθει οι εργαζόμενοι στη χώρα του «κέλτικου τίγρη» δεν έχουν τελειωμό. Πολύ χειρότερη από τα στοιχεία θα είναι η ίδια η κατάσταση που βιώνουν οι εργαζόμενοι και τα λαϊκά στρώματα. Οι εκπρόσωποι της ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ, διαγωνιζόμενοι για την εύνοια της οικονομικής ολιγαρχίας, είναι φυσικό να οραματίζονται ότι θα μπορούσαν και αυτοί να ρίξουν τους εργαζόμενους της δικής μας χώρας στον Καιάδα μοντέλων σαν και της Ιρλανδίας. Αυτό πράγματι θα ήταν το θαύμα που αργότερα θα περιέφεραν στα σαλόνια της ΕΕ και θα κοκορεύονταν ότι τα κατάφεραν κι αυτοί εξίσου καλά. Μόνο που, απ' ό,τι δείχνουν τα πράγματα, λογαριάζουν χωρίς τον ξενοδόχο...