«Η γιορτή της Μπάμπως» ή όπως λέγεται αλλιώς «Τα βρεξούδια», γιορτάζεται κάθε χρόνο, χωρίς καμιά διακοπή, στις οχτώ Γενάρη, στη Μονοκλησιά Σερρών, ένα χωριό με εφτακόσιες πενήντα ψυχές.

Από τα χαράματα ξεκινάνε οι γυναίκες το λαϊκό δρώμενο «Τα βρεξούδια». Με φωνές, τραγούδια και χορούς κάνουνε το γύρο του χωριού και γεμίζουνε το σκεπασμένο μ' ένα πολύχρωμο κιλίμι αμάξι, με προμήθειες για το βραδινό τους γλέντι. Οπου ανταμώσουν άντρα τον ρωτάνε τι τάζει, τρόφιμα ή λεφτά. Κι αν τολμήσει να μην τάξει αμέσως, τον καταβρέχουνε με κρύο νερό. Κραδαίνουνε ψηλά ένα κέρατο, κοκόρια και ψωμιά. Γύρω στο λαιμό κρεμάνε «κολιέδες» από λουκάνικα και κόκκινες πιπεριές κι αλυσίδες με κουδούνια. Μόνοι άντρες ανάμεσά τους, ο γκαϊντατζής κι ο νταουλιέρης, ντυμένοι γυναίκες, τις ακολουθάνε ενώ παίζουνε μακρόσυρτους, παθιασμένους σκοπούς της Θράκης, κι αυτές τραγουδάνε:

«Πάρ' τον Ελένη τον Τούρκο άντρα,

θα σε φορτώσει φλουριά και χάντρα.

- Δεν τον θέλω, δεν τον παίρνω,

πουλάκι γίνομαι, στα νέφη φεύγω...».

Μαζεύονται κατόπι στο «Οίκημα Γυναικών», που είναι μια μακρόστενη αίθουσα, τεράστια και σκοτεινή. Σε μια γωνιά στρώνουνε τους σοφράδες, τα πολύ χαμηλά τραπέζια, στολισμένα με γαρίφαλα αληθινά και ψεύτικα. Καταγής, πάνω στους «κουρελάδες», πολλά μαξιλάρια. Στους τοίχους κρέμονται παλιές φορεσιές και φωτογραφίες προγονικές και κεντήματα, θαύματα λαϊκής τέχνης. Κεντήματα μεγάλα, με ξέστηθες γοργόνες και μηνύματα, όπως «Καλωσορίσατε», «Μην απελπίζεσαι».

Σε μια άλλη γωνιά ανάβουνε φωτιά και βράζουνε τις κότες, καλαμπόκι, λουκάνικα και σουσάμι. Φτιάχνουνε «βαρβάρα» και «φούσκες», ψήνουνε καρύδια με σουσάμι και ζάχαρη και φτιάχνουνε γλυκό «ορτό».

Το μεσημέρι μαζεύονται στην αυλή κι αρχίζουνε να χορεύουνε συρτό και χασάπικο, ώσπου να πέσουνε χάμω από την εξάντληση. Χορεύουν όλες, ακόμα και οι χήρες, οι γριούλες, οι σχεδόν αιωνόβιες. Στη μέση η προεδρίνα ενθαρρύνει σειώντας μιαν αγκλίτσα. Δε σταματούνε, παρά όταν σκοτεινιάσει.

Το ολονύχτιο γλέντι αρχίζει. Ενα γλέντι που γίνεται «κεκλεισμένων των θυρών». Μόνοι άντρες παρόντες είναι οι παιχνιδιάτορες, κι αυτοί μόνο για τις πρώτες ώρες. Ντυμένοι φορεσιές γυναικείες, κρυμμένοι πίσω από πυκνό παραπέτασμα, δίνουνε την αρχή για το κέφι, το γλεντοκόπι. Και εκείνες, σιγά σιγά σηκώνονται, ρίχνονται στο χορό, τέλεια απελευθερωμένες, ανέμελες, σχεδόν δαιμονισμένες. Τραγουδάνε κι αρχίζουνε με το πολύ αγαπημένο τους:

«Σπίτι χτίζει η Μαριορή,

στη μητρόπολη καρσί,

κι ο δεσπότης τη βιγλίζει,

από γυαλένιο παραθύρι»

για να φτάσουνε στα τραγούδια με τις απερίγραφτα «ελευθεριάζουσες» εικόνες κι αφηγήσεις, αλλά και εκφράσεις. Πίνουν ασταμάτητα κρασί, καπνίζουνε με μανία, ανεβαίνουνε στην καρέκλα και λένε ιστορίες «τολμηρές», τόσο που οποιοσδήποτε ακούσει κοκκινίζει.

Οι παιχνιδιάτορες μένουν ως τη μια μετά τα μεσάνυχτα. Κατόπι τους διώχνουνε. Γιατί; Δεν ξέρουμε ακριβώς. Ισως, για να μας αφήσουνε με την εντύπωση του «αξεδιάλυτου μυστηρίου», ίσως γιατί τελικά τον έχουνε πάντα ανάγκη το θρύλο, που ισχυρίζεται ότι οι γυναίκες αυτές, έχουν ένα τρομερό μυστικό, που φανερώνεται αργά κι αποτελεί τον πυρήνα της όλης γιορτής. Ενα μυστικό που κανείς δεν πρέπει να το μάθει. Παίρνουν όρκο βαρύ, πως πραγματικά υπάρχει και αόρατος δεσμός τις δένει όλες μεταξύ τους. Σαν τις ιέρειες στ' αρχαία μυστήρια. Με τα τρομερά μυστικά τους, που ποτέ δεν τα έμαθε κανείς. Στα σπίτια τους γυρίζουν αργά τη νύχτα, σχεδόν ξημερώματα. Οι περισσότερες μεθυσμένες, τρικλίζουνε.

Παλιότερα το δρώμενο γινότανε μέσα στο καφενείο. Οι γυναίκες αμπαρώνονταν εκεί για ένα ολόκληρο εικοσιτετράωρο. Τη μέρα παίζανε χαρτιά και τάβλι, ρουφάγανε ναργιλέ και τη νύχτα ξεφαντώνανε. Τώρα γιορτάζουνε στο «Οίκημα», που ανήκει στο Σύλλογο Εγγάμων Γυναικών στη Μονοκλησιά, «Η Λυσιστράτη». Ο σύλλογος ιδρύθηκε το Φλεβάρη 1963, όταν οι γυναίκες στη Μονοκλησιά μαζευτήκανε και κάνανε σωματείο, με επταμελές διοικητικό συμβούλιο και καταστατικό, που προβλέπει πως μέλη γίνονται μόνο οι παντρεμένες και πέρασαν το 18ο χρόνο στην ηλικία. Σκοπό του κύριο ορίζει... «την καλλιέργειαν, προστασίαν και διάδοσιν γνήσιων ελληνικών εθίμων, ιδιαιτέρως δε του θρακικού εθίμου "Γιορτή της Μπάμπως"».

Το δρώμενο της «Γυναικοκρατίας» είναι συνέχεια της γιορτής των Φώτων, γίνεται στις οχτώ Γενάρη, στη Μονοκλησιά και στη Νέα Πέτρα Σερρών και στο Κίτρος Πιερίας. Η «Γυναικοκρατία», στο λαϊκό καλαντάρι «Μέρα της μαμής» με φαλλικά σύμβολα στο γλέντι, είναι τ' αρχαία Θεσμοφόρια κι Αλώα, που φτάσανε ως τις μέρες μας. Τα Θεσμοφόρια γίνονταν στην Αθήνα και σ' άλλους τόπους από παντρεμένες γυναίκες, στην τιμή της Θεσμοφόρου Δήμητρας, στις 9-13 Πυανεψιώνα μήνα, που ήταν τέταρτος στο αττικό ημερολόγιο, κι αντιστοιχεί με το δικό μας χρονικό διάστημα, από 15 Οκτώβρη ως 15 Νοέμβρη.

Στην Αθήνα μάλιστα υπήρχε και «Θεσμοφόριον», ειδικός ναός της Θεσμοφόρου Δήμητρας, όπου μέσα του γιορτάζονταν τα Θεσμοφόρια. Το επίθετο «Θεσμοφόρος» δόθηκε στη θεά Δήμητρα, επειδή έδινε στις γυναίκες θεσμούς, ήταν νομοθέτης.

Σήμερα στη Μονοκλησιά Σερρών, τ' αρχαία Θεσμοφόρια είναι η «Γιορτή της μαμής ή της Μπάμπως» και ο ειδικός ναός το «Θεσμοφόριον» είναι το «Οίκημα Γυναικών».

Γιατί «Γιορτή μαμής»;

Ολες οι γυναίκες που «τεκνώνουν», βρίσκουνται σε ηλικία που μπορούνε να γεννήσουνε. Οι παντρεμένες πάνω από δεκαοχτώ χρόνων, πηγαίνουνε στο σπίτι της μαμής και της προσφέρουνε δώρα, χρήσιμα στο ξεγέννημα, όπως σαπούνι, πετσέτα, αλλά και φαγητά και κρασί. Στην αρχή, της χύνουνε νερό να πλύνει τα χέρια της, σα να πρόκειται να ξεγεννήσει κάποια γυναίκα και, στη συνέχεια, οι γριές που παραστέκονται στη μαμή, προσφέρουνε το «σχήμα», που είναι φαλλός. Η μαμή κάθεται πάνω σ' ένα υπέροχο θρόνο και καμαρώνει, στολισμένη με πλεξίδες, αντί για περιδέραια, από σύκα, χαρούπια, κρεμμύδια, σκόρδα, κόκκινες πιπεριές, λουκάνικα, σουτζούκια κι άλλα. Ακολουθεί γλέντι στο σπίτι της μαμής κι εκεί οι γυναίκες μασκαρεύονται και λένε άσεμνα τραγούδια, βωμολοχίες. Παίρνουνε το φαλλό, τον κλαίνε τάχα και τόνε φιλούνε. Μ' αυτόν κάνουν άσεμνες μιμικές κινήσεις.

Σήμερα το γονικό δρώμενο απλοποιήθηκε και γίνεται στο «Οίκημα» του Συλλόγου Εγγάμων Γυναικών Μονοκλησιάς «Η Λυσιστράτη». Σε πόδι πολέμου βρίσκονται από το πρωί οι γυναίκες στο χωριό. Ολόκληρη τη μέρα ο πατριαρχικός τρόπος ζωής καταργείται και ο γυναικείος πληθυσμός - υπάκουες, σύζυγοι, θυγατέρες, αδερφές τις άλλες μέρες - τα εξουσιάζει όλα, σπίτια, δρόμους, καφενεία, σε συνδυασμό με διονυσιακό γλέντι.