Ας δούμε πώς συνοπτικά και συνεκτικά εμφανίζεται αυτή η θεωρία.

«Στο κατώφλι του 21ου αιώνα, η αμφισβήτηση πρέπει να περάσει από τον πολιτικό και κοινωνικοοικονομικό χώρο, σ' αυτόν της κοινωνίας των πολιτών... Περνάμε με άλλα λόγια από αγώνες για τη διάχυση, εξάπλωση πολιτικών και κοινωνικοοικονομικών δικαιωμάτων σε αγώνες... των δικαιωμάτων του πολίτη. Τα τελευταία συνδέονται με την ανάγκη ενεργοποίησης του πολίτη σ' έναν τρίτο χώρο, που δε λειτουργεί ούτε στη βάση της κομματικοκρατικής λογικής, ούτε σ' αυτήν της αγοράς.... Η κεντροαριστερή στρατηγική της συμμετοχικής δημοκρατίας βασίζεται στη φόρμουλα: λιγότερο κράτος... λιγότερη αγορά... και περισσότερη κοινωνία των πολιτών(θεσμοθετημένη συνεργασία κομμάτων, ΜΚΟ, ανεξάρτητες αρχές ως αντίβαρο στην κομματικοκρατία, την αγοροκρατία κλπ.). Η θεωρία της συμμετοχικής δημοκρατίας δίνει λιγότερη έμφαση στη συχνή εναλλαγή κομμάτων στην εξουσία και περισσότερο σε μια νέα ισορροπία μεταξύ κράτους, αγοράς και κοινωνίας των πολιτών... Μια κατάσταση, όπου, τουλάχιστον μακροχρόνια, ο χώρος της κοινωνίας των πολιτών θα παίζει επιτελικό ρόλο στη ρύθμιση των δυσλειτουργιών και της κρατικής μηχανής και της αγοράς.... Γι' αυτό το λόγο, η Κεντροαριστερά στηρίζει... όχι μόνο τις παγκόσμιες ΜΚΟ (Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις), αλλά και τα νέα κινήματα τύπου Σιάτλ / Γένοβας, που μπορούν, αν ξεπεράσουν τις συχνά ουτοπικές αναρχοσυνδικαλιστικές τους τάσεις, να παίξουν έναν σημαντικό ρόλο στη δημιουργία της παγκόσμιας κοινωνίας πολιτών, καθώς και στο μετασχηματισμό του παγκόσμιου status quo» (Ν. Μουζέλης, εφ. «Το Βήμα, 29/2/2004).

Ο Γάλλος καθηγητής δεν κάνει λόγο για αγώνες. Οι σοσιαλδημοκράτες ή κεντροαριστεροί, όπως αυτοαποκαλούνται, θιασώτες της «κοινωνίας των πολιτών» κάνουν λόγο για αγώνες και ανάγκη διόρθωσης των δυσλειτουργιών και του κράτους και της αγοράς. Ο Γάλλος καθηγητής μιλά για μια μορφή οργάνωσης της κοινωνίας, που θα αντιμετωπίζει δήθεν τις κοινωνικές ανισότητες και ιδιαίτερα τα ζητήματα της λεγόμενης κοινωνικής πολιτικής. Και ως μορφή παραπέμπει ευθέως στον «κοινωνικό εταιρισμό». Ουσιαστικά, δηλαδή, σε ταξική συνεργασία για την εξεύρεση λύσεων (δηλαδή την εφαρμογή πολιτικής), που θα αντιμετωπίζει τη διεύρυνση των κοινωνικών ανισοτήτων. Η θεωρία της «κοινωνίας των πολιτών» κάνει, επίσης, λόγο για κοινωνική οργάνωση, σε διαφόρων μορφών οργανώσεις, που, από κοινού και ανάλογα με το αντικείμενο για το οποίο συγκροτούνται, θα προβάλλουν διεκδικήσεις και λύσεις αντιμετώπισης της διεύρυνσης των κοινωνικών ανισοτήτων (δυσλειτουργίες κράτους και αγοράς τις ονομάζουν), απιδίδοντας σ' αυτές τα τεράστια λαϊκά προβλήματα και τις τεράστιες ταξικές ανισότητες και όχι στην εκμετάλλευση.

Και η μια και η άλλη θεωρία προβάλλουν μια διαφορετική μορφή οργάνωσης των λαϊκών μαζών, αλλά η αφετηρία είναι η ίδια, όπως και οι επιδιώξεις. Δηλαδή, η αντιμετώπιση των προβλημάτων από τη διαχείριση του καπιταλισμού, με επιδίωξη την άμβλυνση των αιτιών που ωθούν στην ταξική πάλη. Σκοπός, η σωτηρία του καπιταλισμού από τους συνειδητούς ταξικούς αγώνες, η παρεμπόδιση της ωρίμανσης της ταξικής συνείδησης της εργατικής τάξης. «Κοινότητα» προτείνει ο κύριος καθηγητής, «κοινωνία των πολιτών» και «συμμετοχική δημοκρατία» η παραλλαγή της ίδιας θεωρίας.

Η θεωρία της «κοινωνίας των πολιτών» προβάλλει την άποψη ότι, με την παρέμβασή της, το κράτος θα διαχειρίζεται τις κοινωνικές υποθέσεις σε όφελος ολόκληρης της κοινωνίας, και όχι των ιδιοκτητών των μέσων παραγωγής και θα δημιουργεί τους κανόνες για την αντιμετώπιση των λαϊκών προβλημάτων, τη διαχείρισή των οποίων αναλαμβάνουν όλοι οι «πολίτες» της κοινωνίας!

Με βάση αυτήν τη λογική, δε χρειάζονται διεκδικητικοί αγώνες, με στόχους που να ικανοποιούν όλες τις λαϊκές ανάγκες, το οποίο σημαίνει και διεκδίκηση πολιτικής, που να ικανοποιεί αυτές τις ανάγκες. Γι' αυτό και θεωρούν οι θιασώτες της «κοινωνίας των πολιτών» ότι το κύριο που πρέπει να απασχολεί τις λαϊκές μάζες δεν είναι η επιλογή πολιτικής, άρα και του κόμματος που την προβάλλει ή την προωθεί και, μάλιστα, η ανάδειξή του στην κυβερνητική εξουσία, για την αντιμετώπιση των λαϊκών προβλημάτων. Αλλά οι ίδιοι οι «πολίτες», οι οποίοι θα διαχειρίζονται τις κοινωνικές υποθέσεις, οργανωμένοι βεβαίως σε ένα άλλης μορφής κίνημα συμμετοχικό, ως μοχλός που ρυθμίζει τη σχέση κράτους και αγοράς σε όφελος ολόκληρης της κοινωνίας! Η αντιδραστικότητα του εγχειρήματος αποκτά τεράστιες διαστάσεις, αφού όλο το εγχείρημα επιδιώκεται να πάρει τη μορφή κινήματος για την εφαρμογή πολιτικής ενίσχυσης του κεφαλαίου. Και εδώ ρόλο έχουν, σύμφωνα με τους θεωρητικούς της «κοινωνίας των πολιτών», τα διάφορα κινήματα κατά της παγκοσμιοποίησης, όπως είναι οργανωμένα στα «φόρουμ», στις διεθνούς δράσης Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις, (για παράδειγμα, «Γιατροί Χωρίς Σύνορα), που αναλαμβάνουν δράσεις διαχείρισης των κοινωνικών προβλημάτων, ως μέρος ή μηχανισμός του κράτους.

Ετσι υποτάσσουν τη μορφή (συμμετοχική δημοκρατία) στο περιεχόμενο (αντιλαϊκή πολιτική), συγκαλύπτοντας, όμως, το περιεχόμενο, δηλαδή, το ποιες ταξικές δυνάμεις υπηρετεί και για ποιο σκοπό.

Συσκοτίζεται, λοιπόν, ο χαρακτήρας της κοινωνίας, αφού μια κοινωνία, ένας κοινωνικοοικονομικός σχηματισμός, καθορίζεται από το ποια κοινωνική δύναμη είναι ιδιοκτήτης των μέσων παραγωγής, από τις σχέσεις παραγωγής. Στη σχέση τους βεβαίως με τις παραγωγικές δυνάμεις, αλλά το θεμελιακό είναι η ιδιοκτησία. Αυτό συγκαλύπτεται. Ετσι μπορεί να επιβληθεί η άποψη περί κοινωνίας, που μπορεί να ικανοποιεί τις ανάγκες όλων των μελών της. Η «κοινωνία των πολιτών» θα ρυθμίζει ανάλογα την παραγωγή, την κατανομή του πλούτου, έτσι που να ωφελούνται όλοι! Και ο καπιταλιστής που τον ιδιοποιείται και ο εργάτης που τον παράγει!

Επιδιώκεται, επίσης, να επιβληθεί στις λαϊκές συνειδήσεις η αντίληψη ότι δεν υπάρχουν διαχωριστικές γραμμές στο πολιτικό επίπεδο με βάση τα ταξικά συμφέροντα, αφού δεν υπάρχουν και στο κοινωνικό. Η κοινωνία δεν είναι διαιρεμένη σε τάξεις με διαφορετικά συμφέροντα, αλλά σε πολίτες με διαφορετική θέση, που όλοι μοχθούν ή πρέπει να μοχθούν για το καλό όλης της κοινωνίας. Και ας καρπώνεται ο καπιταλιστής τον πλούτο που παράγει ο εργάτης ολοένα και πιο διευρυμένα.

Επιδιώκεται, λοιπόν, διαμόρφωση λαϊκών συνειδήσεων, όχι μόνο για αποδοχή του «καλού, ηθικού καπιταλισμού», αλλά και για δράση για τη διαμόρφωσή του. Δεν καλλιεργούνται μόνον αυταπάτες. Καλλιεργούνται συνειδήσεις ενίσχυσης του καπιταλισμού.

Και επειδή ακριβώς, όσο αναπαράγεται πιο διευρυμένα το κεφάλαιο, ο πλούτος, αναπαράγονται πιο διευρυμένα όλα τα συνεπακόλουθα, ανεργία, φτώχεια, εξαθλίωση, τελευταία οι θεμελιωτές θεωριών ανάλογων με αυτήν της «κοινοτικής οργάνωσης» ή της «κοινωνίας των πολιτών» έχουν έτοιμη τη συνταγή διεξόδου, την οποία ονομάζουν «κοινωνική οικονομία» ή «τρίτο τομέα οικονομίας». Αλλά γι' αυτό στο επόμενο.