«Εγώ είμαι 45 χρονών. Δηλαδή σε 10 χρόνια εγώ θα πεθάνω; Εχω οικογένεια, έχω δυο παιδιά. Τι θα γίνουμε κι εγώ και τα παιδιά». Τα λόγια αυτά ανήκουν στον Γιώργο Κάτρη, καπνοπαραγωγό από την Κατούνα της Αιτωλοακαρνανίας. Η περιοχή του είναι γνωστή ως το Ξηρόμερο και ως τόπος ορεινός και άγονος, που παράγει μόνο καπνά. Βασικά παρήγαγε «τσεμπέλια». Τα τρία τελευταία χρόνια τα «τσεμπέλια» σχεδόν εξαφανίστηκαν και οι καπνοπαραγωγοί κλήθηκαν να στραφούν στα «βιρτζίνια». Οι περισσότεροι από αυτούς, αγόρασαν και ποσοστώσεις, μηχανικά μέσα, έφτιαξαν φούρνους κ.ά. για να προσαρμοστούν στην καλλιέργεια των «βιρτζίνια». Ομως το φθινόπωρο που πέρασε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, διαμήνυσε, πως καπνοκαλλιέργεια στοπ. Κι όπως φαίνεται, οι κομισάριοι των Βρυξελλών και οι ντόπιοι κυβερνώντες, λογαριάζουν τους Ελληνες καπνοπαραγωγούς, όσο και τα πεταμένα αποτσίγαρα...

Δύο συντάκτες του «Ρ» πήγαν στο Ξηρόμερο και μίλησαν με καπνοπαραγωγούς στην Κατούνα και τον Παπαδάτο. Ηταν Σάββατο βράδυ και στο καφενείο του Γιώργου Καντούνη, είχε καμία 20αριά άτομα, βασικά όλοι αγρότες και για την ακρίβεια καπνοπαραγωγοί. Η προσοχή τους ήταν στραμμένη στο συνδρομητικό κανάλι και στον αγώνα που έδειχνε. Στα τραπέζια υπήρχαν κάνα δύο ελληνικοί καφέδες, μια πορτοκαλάδα κι ένα μπουκάλι μπίρα... Στην αρχή ήταν διστακτικοί και το μέλος της διοίκησης της ΟΑΣ Ν. Αιτωλοακαρνανίας Νίκος Καραμπάς, τους κάλεσε να πουν τα προβλήματά τους. Αυτά που λένε και συζητάνε κάθε μέρα στο καφενείο. Πλησίασαν σιγά - σιγά στο τραπέζι που καθίσαμε, με πρώτο τον Γιώργο τον Κάτρη. Κι άρχισε η κουβέντα. Στο άλλο καφενείο στο Παπαδάτο, οι πελάτες ήταν λιγοστοί, πιο μικρό χωριό βέβαια, αλλά και εδώ «φτώχεια» στο τραπέζια... Και λόγια τσεκουράτα επίσης...

Το ένα και βασικό πρόβλημα που έβγαινε από όλα τα στόματα όσων μιλήσαμε, ήταν «τι θα κάνουμε» και «πώς θα τα βγάλουμε πέρα». Δεν ήξεραν λεπτομέρειες από τις νέες προτάσεις της Κομισιόν για τα καπνά. Ηξεραν όμως ότι η καπνοκαλλιέργεια θα σταματήσει και θα παίρνουν κάποιες αποσυνδεμένες ενισχύσεις, μέχρι το 2013. Οι περισσότεροι έλεγαν πως «πάει τελειώσαμε», αλλά η έκφρασή τους έδειχνε ότι δεν ήθελαν να το πιστέψουν. Η ελπίδα πάντα πεθαίνει τελευταία... Αλλά, υπάρχει ελπίδα για αυτούς του ανθρώπους; Μας είπαν ακόμα και για τον υπουργό Γεωργίας και ότι τους ενημέρωσε, με λόγια που δεν ήταν πιστευτά... Κάποιοι μας είπαν πως στις 16 του Οκτώβρη πήγαν να πάρουν και το φτηνό αγροτικό πετρέλαιο, που τους έταξε η κυβέρνηση... Φώναζαν για τις εξευτελιστικές τιμές που δίνουν οι καπνέμποροι. Και «ζύγιζαν» το καθετί που τους λέγαμε σχετικά με τις νέες προτάσεις της Κομισιόν για τα καπνά. Γιατί όπως μας είπαν, αλλιώς τα λέει ο Δρυς, αλλιώς τα κόμματα, αλλιώς οι βουλευτές, αλλιώς η Ενωση, αλλιώς η Ομοσπονδία, αλλιώς οι υπάλληλοι στη Νομαρχία...

Αμηχανία αντιληφθήκαμε πάντως και στο ζήτημα τού τι μπορούν και τι θέλουν οι ίδιοι να κάνουν. Γιατί δεν αντιδρούν; Γιατί δε βγαίνουν στους δρόμους, να αντιπαλέψουν αυτά τα από χέρι καταστροφικά μέτρα; Διαπιστώσαμε δυσπιστία, αλλά και απογοήτευση, επίσης. Κι από φως στο τούνελ... «Αμα δουλέψουν καλά τα συνδικάτα κάτι θα γίνει» μας είπε ανάμεσα σε άλλα ένας καπνοπαραγωγός, από τον Παπαδάτο.

Η κουβέντα ξεκίνησε ρωτώντας τον Γιώργο Κάτρη τι έχει ακούσει για τα καινούρια μέτρα της ΕΕ για τα καπνά. «Ηρθε ο Δρυς και μας είπε πως θα σταματήσουμε να καλλιεργούμε και όσοι έχουν μέχρι 3,5 τόνους θα παίρνουν ολόκληρη την επιδότηση μέχρι το 2013» μας απάντησε, για να του θέσουμε το επόμενο εύλογο ερώτημα:

- «Σας ικανοποιεί αυτό;».

- «Τι να με ικανοποιεί. Εγώ είναι 45 χρονών. Δηλαδή σε 10 χρόνια εγώ θα πεθάνω; Εχω οικογένεια, έχω δυο παιδιά, τι θα γίνουμε κι εγώ και τα παιδιά;».

Γύρω από το τραπέζι που καθίσαμε, έχει αρχίζει να μαζεύεται κόσμος και τα πρώτα λόγια τους ήταν ότι «μας έβαλαν να γυρίσουμε τα "τσεμπέλια" σε "βιρτζίνια" και δανειστήκαμε να αγοράσουμε ποσοστώσεις»... «Εσείς δανειστήκατε;», ρωτήσαμε τον Γ. Κάτρη: «Πώς δε δανείστηκα. Στην τράπεζα είμαστε χωμένοι όλοι μέσα. Δανείστηκα για φούρνια, για άδειες. Αγόρασα ποσόστωση από το ίδιο το κράτος. Πέρσι έγιναν αυτά. Πλήρωσα πέρσι, πλήρωσα φέτος, θα πληρώσω και του χρόνου. Και τώρα μου λένε τέρμα η καπνοκαλλιέργεια, καταργείται. Καλά, τι με βάλανε και αγόραζα ποσόστωση και δανείστηκα να φτιάξω ό,τι έφτιαξα; Να μου πούνε μην αγοράζεις, να πας στο διάολο μια ώρα αρχύτερα. Και δεν είμαι μόνο εγώ. Εδώ όλοι όσοι είχαμε τσεμπέλια, τα γυρίσαμε. Ολοι αγόρασαν ποσοστώσεις, από έναν τόνο από δύο τόνους».

- «Βλέπετε να υπάρχει κάποια εναλλακτική λύση», τον ρωτάμε.

- «Τίποτα. Τι να κάνω; Να γίνω κτηνοτρόφος τώρα; Φτάνουν τα χωράφια για κτηνοτροφία; Τι ξέρω εγώ από κτηνοτροφία; Εγώ από καπνά ξέρω. Τι να ξαναδανειστώ και τι φτιάξω;..».

Σε εκείνο το σημείο παίρνει το λόγο ο Λιάκος Σταμούλης και λέει: «Μας έβαλαν πρώτα και αγοράσαμε καπνά και μας λένε τώρα, δε θα τα ξανακαλλιεργήσετε. Τι άλλη δουλιά να κάνουμε; Μπορείς να κάνεις απόσβεση; Του χρόνου τελειώνουμε να πληρώνουμε για τις ποσοστώσεις που αγοράσαμε. Αλλά πότε θα τελειώσουμε από την τράπεζα... Πότε θα ξεμπλέξουμε;».

Η κουβέντα αλλάζει λίγο, αφού στο τραπέζι ακούγεται κάτι για φτηνό πετρέλαιο. «Ας μας πούνε σε ποιο πρατήριο δίνουν φτηνό πετρέλαιο στους αγρότες για να πάω και γω να το πάρω», λέει τότε ο Λιάκος Σταμούλης. Κι εμείς από την πλευρά μας ανταπαντάμε: «Καλά αν σας έδιναν φτηνό πετρέλαιο, θα λυνόταν το πρόβλημα;..». «Οχι μωρέ, τι πρόβλημα να λυνόταν», λέει ξανά ο ίδιος και συνεχίζει: «Το λέω για να δείξω ότι μας κοροϊδεύουν». Κι ο Γιώργος Κάτρης συμπληρώνει: «Αφού έρχεται ο υπουργός εδώ και σε κοροϊδεύει...».

Ο Γιώργος Κάτρης πηγαίνει την κουβέντα στις τιμές που δίνουν οι καπνέμποροι. «Οι τιμές είναι άχρηστες» τονίζει. «Εκατό δραχμές κάτω δίνουν οι έμποροι. Κάτω η τιμή, κάτω η επιδότηση, πάρ' τον κάτω και τον αγρότη», λέει με νόημα. Κι αμέσως το πρόσωπό του σκληραίνει: «Ξέρεις τι είναι να δουλεύεις για 80 λεπτά στα βιρτζίνια ή για 40 φράγκα στα τσεμπέλια, όλη η οικογένεια μέσα στα φάρμακα, μες στις λάσπες και τα λιοπύρια; Είναι δίκαιο; Τι να πάρεις; Μπορείς να ζήσεις με τέτοιες τιμές;». Κι ο Λιάκος Σταμούλης προσθέτει: «Αυτά γίνονται γιατί είναι ασύδοτος ο έμπορας».

Η επόμενη ερώτηση που τους θέσαμε ήταν για το πώς βλέπουν το μέλλον τους και ο Λιάκος Σταμούλης ξαναπαίρνει το λόγο: «Το μέλλον είναι αβέβαιο και βλέπω πως μέσα σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα θα σβήσουμε. Οι νέοι μας φεύγουν γιατί δεν υπάρχει φως στο βάθος της καλλιέργειας. Το χωριό μας έχει γίνει χωριό γερόντων. Ενα ΚΑΠΗ είναι αν το δεις. Τα 7-8 τελευταία χρόνια έχουν φύγει κοντά το 50% των κατοίκων του δημοτικού διαμερίσματος Κατούνας. Η προηγούμενη απογραφή έδειξε πάνω από 3.000 κατοίκους και η τελευταία 1.700.» Ο Χριστόδουλος Νάκος, που κάθε δίπλα του, συμπληρώνει: «Είμαστε πεθαμένοι»!

«Καλά, η ΕΕ και ο επίτροπος Γεωργίας, ο Φίσλερ, λένε πως ό,τι γίνεται, γίνεται για την ανάπτυξη της υπαίθρου και για μια αειφόρο γεωργία», τους λέμε τότε. Ο Λιάκος Σταμούλης ξαναπαίρνει το λόγο: «Ο Φίσλερ ψεύδεται. Είναι για το ξεκλήρισμα της αγροτιάς όλα αυτά. Οχι για την ανάπτυξη της υπαίθρου. Αν ήθελε αυτά, θα μας έδινε μεγαλύτερες επιδοτήσεις, θα έπαιρνε μέτρα για καλύτερες τιμές στα προϊόντα και θα μας έδινε κίνητρα». Ακολουθεί, ο Χριστόδουλος Νάκος, λέγοντας: «Τα νέα μέτρα ίσως να θίγουν όλους τους καπνοπαραγωγούς της Ελλάδος. Αλλά ειδικά για την ορεινή περιοχή του Ξηρομέρου είναι καταστροφή».

Τους ρωτάμε αν μπορούν να βάλουν «μπασμά». Ολοι είπαν δεν κάνει στον τόπο αυτό, δεν έχει απόδοση και κάτι λίγοι που έβαλαν τα παράτησαν. «Δεν υπάρχει καμία άλλη εναλλακτική καλλιέργεια», τονίζει ο Λιάκος Σταμούλης, για να πει κι αυτό: «Αστικά κέντρα με εργοστάσια εδώ κοντά, δεν υπάρχουν». Στο τραπέζι κάθισε και ο πρόεδρος του Αγροτικού Συλλόγου Κατούνας Πάνος Καλογιάννης, που ήταν και ο μοναδικός που έδειχνε αισιόδοξος, μέσα στο καφενείο. «Θα πρέπει η πολιτεία να βρει άλλες λύσεις. Αγροτοτουρισμός και βιολογικά προϊόντα». «Καλά, ρε Πάνο, γίνεται τίποτα σήμερα χωρίς νερό και λίπασμα κι αν γίνεται, τι κέρδος αφήνει;», ακούγεται ένα ερώτημα. Τότε, μας δείχνουν ένα ζωντανό παράδειγμα τσεμπελά καπνοπαραγωγού, που ασχολήθηκε και με βιολογικά πορτοκάλια. Δημήτρης Νικάκης το όνομά του, κι αρχίζει να μας λέει: «Βιολογικά προϊόντα εδώ... Απόδοση μηδέν. Ηρθαν εδώ πριν χρόνια και μου είπαν να κάνω βιολογικά πορτοκάλια. Εκανα, αλλά δε βρίσκω αγορά να τα πουλήσω. Κι έρχεται και η "Βιοελλάς" και ζητάει για πιστοποίηση 54.000 δραχμές τη μία και 154 ευρώ την άλλη... Εγώ τα πορτοκάλια προσπαθώ να τα πουλήσω μόνος μου. Δύσκολο όμως. Ασε που δε μένει τίποτα. Βγάζω 600, πληρώνω τα μισά, κι άντε βγάλ' τα πέρα...».

Με τη σειρά του, ο πρόεδρος του Αγροτικού Συλλόγου αναπτύσσει τα εξής επιχειρήματα: «Να γίνουμε οργανωμένοι, ισχυροί. Να εκμεταλλευτούμε το Γ΄ ΚΠΣ. Να εκμεταλλευτούμε τα πάντα. Να γίνει το φράγμα του Αχελώου, το λιμάνι του Αστακού, ο δρόμος. Να, κι η γέφυρα στο Ρίο γίνεται»... Λόγια που και μεις και οι αγρότες εκεί τα 'χουν ξανακούσει πολλές φορές. Αλλά φτάνουν αυτά τα λόγια και αυτά τα έργα για να μην ερημώσει τελείως το Ξηρόμερο;

Ο Λιάκος Σταμούλης διακόπτει την κουβέντα και τις σκέψεις μας... «Οι αγρότες των 10 στρεμμάτων τελείωσαν. Η Ευρωπαϊκή Ενωση αποφάσισε. Οι μικροπαραγωγοί να βγουν έξω από το παιχνίδι, με τον Α ή με το Β τρόπο. Αυτό είναι ντεφάκτο. Θα μας πει όμως κανένας στα σοβαρά τι θα κάνουν και πώς θα ζήσουν αυτοί οι άνθρωποι; Θα μας πουν τι θα μπορούμε να κάνουμε από δω και πέρα;».

Δεν αντέξαμε και θέσαμε κι αυτό το ερώτημα: «Νομίζετε τελικά ότι σας κοροϊδεύουν;». Κάπου 15 «ου» και «καλά τώρα...» ακούστηκαν ανάμεικτα και ο Λιάκος Σταμούλης είπε δυνατά «1.500%»!

Στο δρόμο από την Κατούνα προς τον Παπαδάτο, συζητήσαμε μέσα στο αυτοκίνητο το γεγονός ότι οι καπνοπαραγωγοί στο καφενείο που ήμασταν απέφυγαν να απαντήσουν γιατί δεν αντιδρούν δυναμικά και γιατί δε βγαίνουν στο δρόμο, με βάση τα όσα γίνονται σε βάρος τους. «Βγήκαμε στο Σαμάρι (διασταύρωση στην Εθνική για Κατούνα) αλλά δεν έγινε τίποτα» ανέφερε ο Γιώργος Κάτρης, ενώ ο Λιάκος Σταμούλης είπε σχετικά πως θα πρέπει να μπει πινακίδα που να λέει απαγορεύεται στους πολιτικούς να έρχονται στην Κατούνα. Από τους υπόλοιπους ξεχωρίσαμε κάτι φράσεις του τύπου, «και τι θα πετύχουμε;», «εδώ δεν κάνουν τίποτα ούτε οι Θεσσαλοί».

Παπαδάτος, γύρω στις 8 βράδυ Σαββάτου. Βλέποντας τα άδεια καφενεία, σκεφτήκαμε την... οικονομική ευρωστία που έχουν οι 300 κάτοχοι αδειών καπνού, όπως μας είπαν. Μπήκαμε σε ένα καφενείο όπου υπήρχαν τέσσερις πελάτες. Στο απέναντι καφενείο, ήταν ο καφετζής κι άλλος ένας. Καθίσαμε. Ρωτήσαμε πού είναι ο κόσμος. «"Τρυπωμένοι" από τη φτώχεια» ήρθε η απάντηση. Εχοντας κατά νου την προηγούμενη συζήτησή μας, ρωτήσαμε γιατί δεν αντιδράνε οι καπνοπαραγωγοί της περιοχής, αφού θα είναι από τους πλέον ζημιωμένους.

Ο Νίκος Ζαρέντης παίρνει αμέσως το λόγο: «Αμα ενδιαφέρονται οι έμποροι για αυτά που γίνονται στον καπνό, δηλαδή να μην αποδεσμευτεί η επιδότηση και οι οργανώσεις οι δικές μας λένε να αποδεσμευτεί η επιδότηση, δεν μπορείς να καταλάβεις τι γίνεται; Τραγέλαφος. Επίσημη ενημέρωση δεν έχουμε. Βγήκε ο υπουργός Γεωργίας στην τηλεόραση και είπε πως οι μικροί παραγωγοί θα απολαύσουν. Τι να απολαύσουν; Αμα αποδεσμευτεί και μειωθεί η επιδότηση, εγώ θα παράγω; Οχι». Κι ακολούθως ο Ν. Ζαρέντης αναρωτιέται: «Εδώ από τη μία καταργεί την καπνοκαλλιέργεια κι από την άλλη επιδοτεί τις καπνοσυλλεκτικές μηχανές, τι γίνεται εδώ; Είναι μυστήρια πράγματα αυτά. Πρόπερσι τον έφτιαξε νέο αγρότη και τώρα του λέει δεν έχεις μέλλον στον καπνό. Αφού νέο αγρότη με καπνό τον έφτιαξε, τι θα γίνει τώρα;».

Ο ίδιος συνεχίζει: «Εδώ ο κόσμος αγόρασε άδειες από το επίσημο το κράτος. Λέει για να μην επιστραφούν πίσω στην ΕΟΚ πάρτην εσύ. Πάω και γω σαν έξυπνος κι αγοράζω. Με 2.000 το κιλό. 2.100 θα μου στοιχίσει. Μια χρονιά πέρσι, μια φέτος και χρωστάω και άλλη μία χρονιά. 3.000.000 δραχμές το χρόνο. Να είμαι βιώσιμος, αυτό έλεγα. Και τώρα τι κάνω; Ενώ μου λένε φύγε, τα λεφτά μου τα κρατάνε κάθε χρόνο. Και τα ρίχνουν όλα στην ΕΕ. Ποια ΕΕ; Μας κοροϊδεύουν!».

Ο λόγος αυτού του ανθρώπου δεν επέτρεπε ερωτήσεις: «Εγώ είμαι 55 χρόνων, ό,τι και αν γίνει θα μείνω εδώ. Ο γιος μου πού θα πάει; Θα φύγει... Κι έρχεται ο Δρυς και λέει εξασφάλισα πόρους...». Κι απευθυνόμενος στον απέναντί του λέει: «Εσύ να τα ακούς αυτό». Αμέσως συνεχίζει τη σκέψη του: «Εδώ ο Δρυς τον Ιούνη που πέρασε πανηγύριζε. Πανηγύριζε ότι είναι μεγάλη επιτυχία αυτό που έγινε στη σύσκεψη των υπουργών. Μετά πανηγύριζε ότι είναι επιτυχία η μισή αποδέσμευση. Τώρα που είναι ολόκληρη η αποδέσμευση για τον καπνό, πάλι πανηγυρίζει;... Ποιο είναι το σωστό δηλαδή; Και τότε πανηγύριζε και τώρα πανηγυρίζει. Τι γίνεται; Ελα εδώ ρε παιδάκι μου, πες και μένα πού 'ναι το καλό, για να πανηγυρίσω περισσότερο».

Τον ρωτήσαμε αν όλα αυτά που λέει τα έχουν αντιληφθεί όλοι οι καπνοπαραγωγοί στο χωριό του. Η απάντηση ήταν θετική. «Τότε γιατί δεν ξεσηκώνεται ο κόσμος», ξαναρωτάμε: «Ο κόσμος ξεσηκώνεται, θέλει όμως... Ποιος να τον ξεσηκώσει όμως, εκεί είναι το πρόβλημα. Αμα δουλέψουν σωστά τα συνδικάτα κάτι θα γίνει. Τα συνδικάτα όμως δεν πάνε καλά... Πόσοι συνδικαλιστές δεν πούλησαν τους εργαζόμενους και τους αγρότες. Κι όλοι φαίνονται τι είναι μόλις έρχονται στην εξουσία...». Καφενείο -θαμώνες και οι παρόντες δημοσιογράφοι, συμφώνησαν απολύτως!