Το μνημείο για τους 11 εκτελεσμένους πατριώτες από το Μικρό και Μεγάλο Χωριό, στη θέση «Λόγγοβες»

Ιδιαίτερα ενδιαφέρουσες οι ομιλίες το απόγευμα της πρώτης μέρας (13 του Δεκέμβρη), προκάλεσαν μεγάλη συγκίνηση όχι μόνο στους επισκέπτες αλλά και στους ντόπιους, που είχαν ζήσει τα γεγονότα και είχαν γνωρίσει τον Αρη Βελουχιώτη και τα παλικάρια του. Παρών και ο πρωτοπρεσβύτερος Κωνσταντίνος Βαστάκης, γιος του παπα-Δημήτρη Βαστάκη, που οι κατακτητές έκαψαν ζωντανό...

Η μάχη και τα γεγονότα πριν από τη μάχη του Μ. Χωριού ήταν το θέμα της ομιλίας του Μένιου Κουτσούκη, καθηγητή του Παντείου Πανεπιστημίου. Στη συνέχεια διαβάστηκε χαιρετισμός της Ναυσικάς Φλέγκα, που είχε γράψει τους στίχους για το τραγούδι του Αρη και είχε οργανώσει στη διάρκεια της Κατοχής τα συσσίτια που έσωσαν χιλιάδες παιδιά στη Ρούμελη. Για την Αντίσταση, τον Αρη και τη διεθνή πολιτική μίλησε ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Μακεδονίας Ηλίας Θερμός, ενώ για τη ζωή στην «Ελεύθερη Ευρυτανία» μίλησε ο αντιστασιακός και λογοτέχνης Μιχάλης Σταφυλάς. Ο εφέτης και δοκιμιογράφος Θανάσης Παπαθανασόπουλος αναφέρθηκε στο Λαϊκό Δίκαιο της Αντίστασης τονίζοντας: «Η Κυβέρνηση του Βουνού ήταν η μόνη εκλεγμένη από το λαό την εποχή εκείνη».

Από την κατάθεση στεφανιών στο μνημείο του 18χρονου ΕΛΑΣίτη Κώστα Μπίρτσα

Πριν από τις ομιλίες, πολυάριθμοι χαιρετισμοί επίσημων και αντιστασιακών οργανώσεων (μεταξύ άλλων, των Γιάννη Γαβρίλη, δημάρχου Ποταμιάς, Θανάση Κεράνη, προέδρου της Αδελφότητας Μικροχωριτών, Θανάση Κουτσούκη, προέδρου του Τοπικού Συμβουλίου). Χαιρετισμό απηύθυνε και ο δήμαρχος Καρπενησίου ενώ από την ΠΕΑΕΑ μίλησε ο Καρπενησιώτης αγωνιστής Πάνος Αρβανίτης, ο οποίος έδωσε έμφαση στις επεμβάσεις των ξένων από την εποχή του Αρη Βελουχιώτη μέχρι σήμερα, στη Γιουγκοσλαβία, στην Κύπρο και στο Ιράκ.

Διαβάστηκε, επίσης, χαιρετισμός από τον Πανελλήνιο Πολιτιστικό Σύλλογο Απογόνων και Φίλων της Εθνικής Αντίστασης και του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας (που εκπροσωπήθηκε από μέλος του ΔΣ) και τονίζει ότι σήμερα, 60 χρόνια από τη μάχη του Μ. Χωριού, η πραγματική ιστορία της Αντίστασης δεν έχει περάσει ακόμα στα σχολικά βιβλία... Ελάχιστοι ξέρουν τα συγκλονιστικά γεγονότα που διαδραματίστηκαν εδώ, και βέβαια αγνοούν το πολιτιστικό κίνημα που αναπτύχθηκε τα χρόνια εκείνα στην Ελεύθερη Ελλάδα. Σήμερα, είναι χρέος πατριωτικό να μην εγκαταλείψουμε στη λησμονιά την ιστορική και πολιτιστική κληρονομιά που μας άφησαν οι αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης...

Αξίζει να σημειωθεί ότι πλούσιο ήταν το πρόγραμμα και τις τρεις μέρες, όπου έγιναν ομιλίες και αναφέρθηκαν διάφορες πλευρές του αντιστασιακού αγώνα. Ανάμεσα στις ομιλίες ήταν και εκείνη του Σπύρου Μπέκιου (καπετάν Λάμπρου), που πήρε ο ίδιος μέρος στη μάχη του Μ. Χωριού, επιστρέφοντας με τους αντάρτες του Αρη μετά την ανατίναξη της Γέφυρας του Γοργοπόταμου.

Την 1 Δεκεμβρίου πέθανε ο Γεώργιος Νεδέλκος, συνταξιούχος γιατρός. Γεννημένος στους κόλπους ευκατάστατης Φλωρινιώτικης οικογένειας το 1916, του Δημητρίου και Φανής Νεδέλκου. Αγωνιστής στα χρόνια της Κατοχής και της Αντίστασης, πλήρωσε την ένταξή του στο αριστερό κίνημα, στα χρόνια του Εμφύλιου (1944-1949) και του μετεμφυλιακού στενόκαρδου και εκδικητικού κράτους. Το φθινόπωρο του 1936 εντάχθηκε στο φοιτητικό Αντιδικτατορικό Μέτωπο. Το 1941 στο ΕΑΜ, το 1943 στον ΕΛΑΣ, το 1946 στο ΔΣΕ από τον οποίο αποστρατεύτηκε με το βαθμό Αντισυνταγματάρχη Υγειονομικού. Για τη συμμετοχή του στην ΕΑ του απονεμήθηκε το ειδικό αναμνηστικό Μετάλλιο Εθνικής Αντίστασης στις 3/3/1987. Μέλος του ΚΚΕ στην πορεία της ζωής του.

Εζησε ως πολιτικός πρόσφυγας πολλά χρόνια στη Ρουμανία μέχρι την επιστροφή του στη Φλώρινα το 1991. Εργάστηκε σε μεγάλη ηλικία ως γιατρός στο ΙΚΑ Φλώρινας, όπου με την ανθρώπινη και τίμια στάση του απέναντι στους ασθενείς, την πειθαρχία με το ωράριο κ.ά. θέλησε να είναι ζωντανό παράδειγμα μιας σοσιαλιστικής ηθικής. Αν και εργάστηκε 60 χρόνια γιατρός, του αναγνωρίστηκαν μόνο 18. Στα Πέτρινα Χρόνια τον είχαν διαγράψει από τον Ιατρικό Σύλλογο, όχι γιατί είχε υποπέσει σε ιατρικό παράπτωμα αλλά καθαρά για πολιτικούς λόγους.

«Ηταν δύσκολα εκείνα τα χρόνια, έλεγε αναφέροντας την Αντίσταση και τον Εμφύλιο. Ομορφα όμως γιατί αγωνιζόμασταν γι' αυτό που πιστεύαμε». Δε χωράει η πλούσια ζωή του σε δύο λόγια. Ποτέ δε μιλούσε για τον εαυτό του. Πράξεις που αναδεικνύουν την ανθρώπινη ποιότητα του, εγώ, η κόρη του, τις έμαθα από άλλους. Ωριμάζοντας με τα χρόνια, συνειδητοποιούσα σιγά σιγά ότι οι συμπεριφορές του, και γενικώς όλη του η στάση απέναντι στη ζωή βασιζόταν σε αρχές όπως η τιμιότητα, η αγάπη προς τους άλλους, προς το πάτριο έδαφος για το οποίο ρίχτηκε στον αγώνα για την ελευθερία του, σε βαθμό να το θέσει πάνω από τη λατρεμένη οικογένειά του, γονείς και αδερφές, και οι οποίοι για αυτό το λόγο δέχτηκαν καταδιώξεις και φυλακές στα χρόνια της Κατοχής.

Μεγαλώσαμε, με τον αδερφό μου, ακούγοντας από παιδάκια μαζεμένοι γύρω του στο φαρδύ κρεβάτι, σαν παραμύθια, με ζωντανή αφήγηση, ιστορίες από το αντάρτικο, για τα κατορθώματα των φίλων και συναγωνιστών του, αλλά ποτέ για τα δικά του.

Ετσι μαθαίναμε, από μακριά, για ήθη και έθιμα για τη Φλώρινα, για την Ελλάδα, μέσω της οικογένειάς του και το περιβάλλον της. Επίσης, για την πατριωτική δράση και στάση της οικογένειάς του και άλλων πατριωτών. Για γεγονότα που έζησε και τα απαθανάτισε στο βιβλίο του «Αναμνήσεις» από την Εθνική Αντίσταση στη Δυτική Μακεδονία.

Από άλλους έμαθα για τη στάση του στα βουνά ως γιατρός -άνθρωπος, που αρνιούνταν να φάει διαφορετικά από τους αρρώστους του, και στους οποίους παραχωρούσε τα δώρα ευγνωμοσύνης, συνήθως τροφές σε καιρούς πείνας, σε σημείο ούτε καν να τα δοκιμάζει, και άλλα πολλά για την προσωπικότητά του.

Με τον επαναπατρισμό του προτίμησε να ξανακάνει το σπιτικό του στην αγαπημένη του Φλώρινα, να ξαναβρεί τους παλιούς του φίλους. Υλοποίησε την επιθυμία του να επαναδιορθώσει το πατρικό σπίτι όπου γεννήθηκε προς τιμήν των γονιών του και το οποίο δυστυχώς χάρηκε λίγους μήνες.

Βγαίνοντας μαζί του στην πόλη, συχνά τον σταματούσαν πρώην ασθενείς του και τον ευχαριστούσαν για τη βοήθεια που τους έδινε ως γιατρός. Γιατρός που πάντα έδινε τη συμβουλή σε όποιους τη ζητούσαν, δεν πήρε ποτέ δραχμή από ασθενή, ο μισθός και μόνο ήταν το εισόδημά του. Γιατρός και άνθρωπος που πάντα στάθηκε περήφανος μέχρι την τελευταία του αναπνοή.