Οι κορυφαίοι Ισπανοί καλλιτέχνες της ευρωπαϊκής πρωτοπορίας, όπως οι: Πικάσο, Νταλί, Μιρό, Χουάν Γκρις, Γκονθάλεθ, Τάπιες, Τσιγίδα, Σάουρα, Αντόνιο Λόπεθ Γκαρσία και πολλοί ακόμη συμπατριώτες τους, 70 συνολικά δημιουργοί, συναντούνται στην Εθνική Πινακοθήκη (Βασ. Κωνσταντίνου 50), στην έκθεση με τίτλο «Ο αιώνας του Πικάσο, Ισπανική Τέχνη του 20ού αιώνα». Πρόκειται για ένα πανόραμα της ισπανικής τέχνης του 20ού αιώνα με 104 έργα καλλιτεχνών - θρύλων της μοντέρνας τέχνης. Επίκεντρο της έκθεσης αποτελεί η αναφορά στον Εμφύλιο Πόλεμο και στην «Γκερνίκα» του Πικάσο. Η μακέτα του κομψού περιπτέρου της Δημοκρατικής Κυβέρνησης της Ισπανίας στη Διεθνή Εκθεση του Παρισιού του 1937, όπου πρωτοεκτέθηκε η «Γκερνίκα», περιβάλλεται από λάδια και σχέδια του Πικάσο, που προετοιμάζουν τον πίνακα - διαμαρτυρία ενάντια σε κάθε πολεμική βαρβαρότητα κατά του ανθρώπου και του πολιτισμού.

Η γνωριμία του ελληνικού κοινού με δημιουργούς, που μπορεί να μην είναι παγκοσμίου φήμης, αλλά που έχουν παίξει το δικό τους ρόλο στη διαμόρφωση της τέχνης της χώρας τους, είναι μέρος της εκθεσιακής πολιτικής της Εθνικής Πινακοθήκης. Σύμφωνα με τη διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης, καθηγήτρια Μαρίνα Λαμπράκη - Πλάκα, ένας από τους βασικούς παιδαγωγικούς στόχους του μουσείου είναι να αποκαλύψει στο φιλότεχνο ελληνικό κοινό τον πλούτο της δημιουργίας άλλων λαών. Οσον αφορά τη γνωριμία με την Ισπανία του 20ού αιώνα, η Πινακοθήκη δε θα μπορούσε να βρει καλύτερο σύμμαχο από το Εθνικό Μουσείο - Κέντρο Τέχνης Ρέινα Σοφία. Το μουσείο ιδρύθηκε μετά την αποκατάσταση της δημοκρατίας στην Ισπανία το 1975 και αποτελεί τη συνέχεια του Μουσείου Πράντο στον 20ό αιώνα.

Η έκθεση «Ο αιώνας του Πικάσο, Ισπανική Τέχνη του 20ού αιώνα» χωρίζεται σε τρία μέρη. Το πρώτο είναι από τις αρχές του 20ού αιώνα έως το 1936 που ξέσπασε ο Εμφύλιος Πόλεμος στην Ισπανία, το δεύτερο είναι η περίοδος της δικτατορίας του Φράνκο και το τρίτο από το 1975 μέχρι σήμερα. Επίκεντρο της έκθεσης αποτελεί η αναφορά στον Εμφύλιο Πόλεμο και στην αντίδραση των καλλιτεχνών στα γεγονότα. Ετσι, στην είσοδο της Πινακοθήκης δεσπόζει η μακέτα του περίπτερου της Δημοκρατικής Κυβέρνησης της Ισπανίας στη Διεθνή Εκθεση του Παρισιού το 1937, όταν πρωτοεκτέθηκε η περίφημη «Γκερνίκα» (σπουδές του Πικάσο για την οποία περιλαμβάνονται στην έκθεση της Αθήνας). Η πραγματικά εντυπωσιακή μακέτα είναι κατασκευασμένη από τους Josep Luis Sert και Luis Lacasa. Ο Πικάσο δούλεψε πολλούς μήνες, αναπτύσσοντας σε ποικίλα προσχέδια όλα όσα αργότερα θα αποτύπωνε στον καμβά. Η «Γκερνίκα» είναι μια κραυγή απελπισίας και αγωνίας, που καθρεφτίζει τα τραγικά γεγονότα που συνέβαιναν εκείνο τον καιρό στην Ισπανία. Απέναντι από τη μακέτα, ένας πίνακας του Πικάσο από το 1910 ήρθε στην Αθήνα λίγο μετά την αγορά του από το ισπανικό μουσείο, και το ελληνικό κοινό θα τον απολαύσει πριν το ισπανικό.

Στο πρώτο μέρος της έκθεσης, ένα τμήμα περιστρέφεται «Γύρω από τον κυβισμό» με έργα των Π. Πικάσο, Χ. Γκρις, Μ. Μπλανσάρ, Π. Γκαργάγιο και Χ. Γκονθάλεθ, καλλιτεχνών που αποτελούν το θεμελιώδη πυρήνα της ανανέωσης της σύγχρονης τέχνης. Ο Χ. Μιρό και ο Σ. Νταλί, που το έργο τους υπήρξε εξίσου θεμελιώδες για την εξέλιξη της τέχνης του 20ού αιώνα, περιλαμβάνονται στον πυρήνα του «Σουρεαλισμού» μαζί με τα έργα των: Ο. Ντομίνγκεθ, Α. Φεράντ, Λ. Κριστόφολ.

Τα έργα των: Ντ. Γκονθάλεθ, Χ. Γκουτιέρεθ Σολάνα, Χ. Τόρες Γκαρθία κ.ά. συνέβαλαν σημαντικά στην εξέλιξη της ισπανικής τέχνης του πρώτου τρίτου του αιώνα και εκτίθενται με τον τίτλο «Από το Novecientos στον Ουλτραϊσμό». Μια άλλη ομάδα αποτελείται από καλλιτέχνες που βρίσκονταν στο περιβάλλον της «Ποιητικής Γενιάς του '27». Πρόκειται για τους Μ. Ανχελες Ορτίθ, Φρ. Μπόρες, Π. Κοσίο και Λ. Φερνάντεθ, οι οποίοι άσκησαν ένα φανταστικό ρεαλισμό, οραματικό και εξαιρετικά ευαίσθητο. Τέλος, το τοπίο αποτελεί σημείο αναφοράς στα έργα των: Α. Σάντσεθ, Μ. Μάγιο, Μ. Παλένθια που παρουσιάζονται στην έκθεση υπό τον τίτλο: «Η Βαγιέκας και το νέο ισπανικό τοπίο».

Η χρονική περίοδος 1940 - 1975 αντιπροσωπεύεται από τρεις μεγάλες και εύκολα αναγνωρίσιμες ομάδες: «Το τοπίο ως πρόσχημα», «Η γενιά της αφαίρεσης» και «Οι παραστατικοί ζωγράφοι της δεκαετίας του '70». Στην πρώτη ομάδα συμπεριλαμβάνονται τα έργα εκείνων των καλλιτεχνών που χρησιμοποίησαν το τοπίο ως βασικό στοιχείο των δημιουργιών τους (Χ. Μανουέλ Ντίαθ Κανέχα, Μ. Νοβίγιο, Α. Ρεδοντέλα). Στη δεύτερη ομάδα εντάσσεται η καλλιτεχνική ομάδα «Ελ Πάσο» με έργα των: Σάουρα, Μιγιάρες, Κανογάρ, Ριβέρα, Τσιρίνο κ.ά., καθώς και έργα της Λυρικής Αφαίρεσης: Μομπό, Β. Εστεβάν. Μαζί με τα έργα αυτών των ζωγράφων παρουσιάζονται και άλλων διακεκριμένων καλλιτεχνών, που δεν εντάσσονται στα παραπάνω κινήματα: Τάπιες, Οτέιθα, Τσιγίδα και των Παλαθουέλο. Η τρίτη ομάδα συμπεριλαμβάνει έργα των ρεαλιστών Α. Λόπεθ, Κ. Λαφόν, Χ. Λόπεθ Ερνάντεθ κ.ά., καθώς και των καλλιτεχνών των νεοπαραστατικών κινημάτων: Κριστίνο ντε Βέρα, Χοσέ Ερνάντεθ, αλλά και ανεξάρτητων δημιουργών: Ε. Αρόγιο, Μ. Βαλντές. Ολοι αυτοί οι καλλιτέχνες συλλαμβάνουν έναν πλουραλιστικό κόσμο, με μια πολύ προσωπική γλώσσα που έχει ως αφετηρία την ανθρώπινη μορφή.

Το 1975, με την αποκατάσταση της δημοκρατίας στην Ισπανία, αρχίζει μια νέα ιστορική περίοδος, κατά την οποία η ισπανική τέχνη απομακρύνεται από τις ρίζες της και γίνεται οικουμενική. Από αυτήν την άποψη, έχει μεγάλη σημασία η πρώτη Διεθνής Εκθεση Σύγχρονης Τέχνης που διοργανώθηκε το 1982. Τότε αναδύθηκαν πολυάριθμα καλλιτεχνικά κινήματα, τα οποία κλείνουν την έκθεση στην Αθήνα υπό τον τίτλο «Τελευταίες γενιές»: Νεοπαραστατικά ρεύματα, ρεαλισμός, νέα αφαίρεση, κονστρουκτιβισμός, φωτογραφία και κυρίως μια νέα γενιά γλυπτών με ξεχωριστή εκφραστική δύναμη (Φρ. Λέιρο, Κρ. Ιγλέσιας, Σ. Αγιλάρ, Σ. Σολάνο). Οι ζωγράφοι που κλείνουν την έκθεση είναι οι: Χουάν Ουσλέ, Χοσέ Μανουέλ Μπρότο, Χοσέ Μαρία Σιθίλια και Μικέλ Μπαρθελό. Εξαιρετικός είναι και ο κατάλογος που συνοδεύει την έκθεση, ο οποίος ετοιμάστηκε εξ ολοκλήρου στην Ισπανία. Η έκθεση θα διαρκέσει έως τις 27 του Γενάρη. Ωράριο λειτουργίας: Δευτέρα και Τετάρτη 9 π.μ.-3 μ.μ. και 6 μ.μ.-9 μ.μ. Πέμπτη, Παρασκευή και Σάββατο 9 π.μ.-3 μ.μ. Κυριακή 10 π.μ.-2 μ.μ. Τρίτη κλειστά. Τιμή εισιτηρίου 6,5 ευρώ, μειωμένο 3 ευρώ.