«Η ταυτότητά μου είναι αδιαπραγμάτευτη. Είμαι Αραβας και Παλαιστίνιος και αισθάνομαι περήφανος γι' αυτό». Καθηγητής της Σύγχρονης Αραβικής Λογοτεχνίας στο αραβικό Πανεπιστήμιο της Χάιφα, ο Χαμπίμπ Μπούλος γεννήθηκε στα κατεχόμενα από το Ισραήλ παλαιστινιακά εδάφη και οι μνήμες του από την κατοχική επέμβαση του 1948 και τη γενοκτονία του λαού του αποτέλεσαν το συστατικό «υλικό» της μετέπειτα πορείας του, όπως φάνηκε από τη συζήτηση μαζί του, στη διάρκεια της πρόσφατης επίσκεψής του στην Αθήνα, με την ευκαιρία της Βδομάδας Παλαιστινιακού Κινηματογράφου. Συζήτηση που έγινε εφικτή με τη μεταφραστική βοήθεια του Μαχμούτ Αμπουσάντ.

«Ηταν πολύ δύσκολη και οδυνηρή η εμπειρία της κατοχής. Μείναμε πίσω 150.000 Παλαιστίνιοι, υποχρεωμένοι διά της βίας να ξεχάσουμε το παρελθόν μας, τη γλώσσα μας, τον πολιτισμό μας. Βρεθήκαμε χωρίς κράτος, χωρίς έδαφος, χωρίς παράδοση στη λογοτεχνία. Εξόριστοι στον ίδιο τον τόπο μας. Η κυβέρνηση του Ισραήλ μεθόδευσε μια πολιτική που στόχο είχε να θάψει για πάντα την παλαιστινιακή μας ταυτότητα. Νέα εκπαιδευτικά προγράμματα τέθηκαν σε εφαρμογή. Στόχος τους, πλέον, ήταν να υπονομεύσουν την παλαιστινιακή συνείδηση. Να ενεργοποιήσουν τη λήθη, καμουφλαρισμένη βέβαια με το προφίλ της δήθεν πολιτιστικής υπεροχής του Ισραήλ. Φανταστείτε το μέγεθος της κατοχής: Επρεπε να ξεχάσουμε ότι είμαστε Παλαιστίνιοι. Να ξεχάσουμε τις μακροχρόνιες σχέσεις μας με τον υπόλοιπο αραβικό κόσμο. Από τη μία το όπλο του δυνάστη και από την άλλη το φρούτο της "εκπαίδευσης"», τονίζει ο Χαμπίμπ Μπούλος.

Ενας λαός που διέρχεται τις «συμπληγάδες πέτρες» της συστηματικής, σταδιακής εξαφάνισής του, καταδικασμένος στην απομόνωση που του όρισε, με τις ευλογίες των ΗΠΑ, η στρατιωτική και πολιτική ηγεσία του Ισραήλ, δε θα μπορούσε να υπερασπιστεί το μέλλον του εάν δεν έβρισκε συμπαραστάτες στον αγώνα του. Ο Χαμπίμπ Μπούλος μάς είπε σχετικά: «Πέρα από τους λαούς όλου του κόσμου που ένιωσαν την τραγωδία του λαού μας, αυτοί που μέσα στο στρατοκρατικό Ισραήλ στάθηκαν στο πλευρό μας ήταν οι κομμουνιστές. Το ΚΚ Ισραήλ, και τα έντυπα που διέθετε, έκανε έναν μεγάλο αγώνα σε πολύ δύσκολες συνθήκες, να στηρίξει την "ταυτότητά" μας. Την ακεραιότητα του πολιτισμού μας. Είναι αλήθεια ότι χωρίς αυτό θα είχαμε χάσει πολλά. Μέσα από αυτόν τον αγώνα βρήκε και η παλαιστινιακή λογοτεχνία χώρο να ανασάνει, να αναπτύξει τη δυναμική της, το λόγο της πέρα από τα κατοχικά σύνορα. Η σύγχρονη λογοτεχνία μας είναι μέρος της μεγάλης αραβικής λογοτεχνικής "οικογένειας". Δεν ξεχωρίζει από τη λογοτεχνία των άλλων αραβικών λαών, ακριβώς γιατί δεν προέρχεται από το χάος. Εχει ρίζες πριν και μετά το 1948».

«Ομως, η κατοχή δρομολόγησε άλλες ευθύνες στους διανοουμένους μας. Αναζητήσαμε το σύγχρονο λόγο της λογοτεχνίας μας. Μιλήσαμε για τον άνθρωπο, τον Παλαιστίνιο, τη γη και τα δικαιώματά του. Μαθητεύσαμε στη λογοτεχνία λαών που είχαν υποστεί μακροχρόνιες ταπεινώσεις από τους κυρίαρχους του κόσμου. Λογοτεχνίες που ανδρώθηκαν με τον αγώνα των λαών τους. Η ελληνική λογοτεχνία και αισθητική, ο Ρίτσος, ο Βάρναλης, ο Τούρκος ποιητής Ναζίμ Χικμέτ στάθηκαν οι κορυφαίοι δάσκαλοί μας, φωτεινά παραδείγματα για το πώς πολεμούν οι λαοί, για το πώς θα κρατήσουμε την "ταυτότητά" μας».

Μέσα σ' αυτό το κλίμα η παλαιστινιακή διανόηση που ζει στο Ισραήλ ισχυροποίησε τον αγώνα των Παλαιστινίων. Εθρεψε την ελπίδα, τραγουδώντας τα βάσανα του λαού της Παλαιστίνης. Ενθουσιώδης μαχητής μιας λογοτεχνίας που αντιστέκεται, οραματιζόμενη ένα αύριο χωρίς δυνάστες, ο Χαμπίμπ Μπούλος λέει:

«Από αυτήν την αντίσταση γεννήθηκαν λογοτέχνες όπως οι Μαχμούτ Νταρουίς, Σαχίμ Αλ Κασέμ, Ταουφίκ Ζαγιάντ και άλλοι, οι οποίοι με το λόγο τους σφυρηλάτησαν τα σύμβολα της παλαιστινιακής λογοτεχνίας, δίνοντας σ' αυτή τη λογοτεχνία μια άλλη, μια διαφορετική "ταυτότητα". Την "ταυτότητα" του αγώνα... Είχε χρέος αυτή η γενιά να κινητοποιήσει την παλαιστινιακή μειονότητα που ζούσε μέσα στο Ισραήλ σε έναν αγώνα για την "ταυτότητα" και τα δικαιώματά της, διαδηλώνοντας, παράλληλα, την προσήλωσή της στα ιδανικά της ειρήνης. Επιπλέον, οι Παλαιστίνιοι διανοούμενοι στο Ισραήλ πρόβαλαν σε όλο τον παλαιστινιακό λαό, εκτός και εντός του Ισραήλ, το αίτημα της δημιουργίας παλαιστινιακού κράτους, με πρωτεύουσα την Ιερουσαλήμ, σε μια ειρηνική συνύπαρξη, φυσικά, με το λαό του Ισραήλ. Στο σύνολό της, η αραβική λογοτεχνία από το 1948 έως τώρα εκεί εστιάζεται».

Η πνευματική υποδούλωση και μιζέρια, που προσπαθεί να επιβάλει στους Παλαιστίνιους των Κατεχόμενων το κράτος του Ισραήλ, αποτελεί ένα ανοιχτό μέτωπο για τους Παλαιστίνιους διανοούμενους. «Δε μας έμεινε τίποτα μετά την κατοχή, παρά μόνον το όπλο της μάθησης», μας λέει ο Χαμπίμπ Μπούλος. «Εχουμε λίγα σχολεία στα Κατεχόμενα. Τόσα όσα μας έχει αναγνωρίσει το υπουργείο του Ισραήλ. Διεκδικούμε, με κάθε τρόπο, κάθε μέσο, την Παιδεία μας. Το πρόβλημα, όμως, είναι μεγαλύτερο στα αυτόνομα παλαιστινιακά εδάφη. Εκεί πρέπει να εντείνουμε τον αγώνα μας. Γι' αυτόν, ακριβώς, το λόγο τα φοιτητικά κινήματα αποτελούν και έναν μεγάλο κίνδυνο για την κυβέρνηση του Ισραήλ, επειδή διεκδικούν Παιδεία για τους Παλαιστίνιους».

«Εγώ διδάσκω στο Ισραήλ. Είμαι πολίτης του, έχω την ταυτότητά του, αλλά αυτή η ελευθερία που μου δόθηκε δε σημαίνει ότι αναιρώ όσα ανέφερα. Είναι δικαίωμά μου να διδάσκω στον τόπο μου. Αυτοί κατέχουν τα εδάφη μας. Θα 'λεγα ότι είμαι τυχερός, γιατί υπάρχουν πολλοί Παλαιστίνιοι που ενώ διαθέτουν πτυχία δεν μπορούν να διδάξουν στα σχολεία».

«Το Ισραήλ θέλει να φαίνεται δημοκρατικό στα μάτια του δυτικού κόσμου. Είναι ένας τρόπος να κερδίζει τις εντυπώσεις αναφορικά με τα ζητήματα της δημοκρατίας. Επειδή οι Ισραηλινοί κυβερνώντες ελέγχουν τα μέσα ενημέρωσης, εμφανίζονται ως δημοκράτες, οι οποίοι έχουν πέσει "θύμα" της παλαιστινιακής "τρομοκρατίας", όπως την αποκαλούν. Θολώνουν με τεχνάσματα τα μάτια του κόσμου, ξεχνώντας πως οι λαοί που πέρασαν κατοχή και ανέπτυξαν επαναστατικά απελευθερωτικά κινήματα θυμούνται, γι' αυτό και υποστηρίζουν τον αγώνα μας».

«Λαοί, όπως ο ελληνικός λαός, αλλά και του Τρίτου Κόσμου γνωρίζουν τι σημαίνει έλλειψη δικαιωμάτων. Αλλά και οι λαοί της Δύσης συμμετέχουν κι αυτοί ενεργά στην υποστήριξη του παλαιστινιακού λαού. Ηθελα εδώ να αναφέρω τη στήριξη που είχαμε από τις σοσιαλιστικές χώρες. Η πτώση τους δεν έφερε δυσκολίες μόνο στο λαό μας αλλά σε όλον τον κόσμο, τόσο οικονομικά όσο και πολιτικά. Γιατί οι λαοί ένιωσαν ότι έχασαν ένα μεγάλο υποστηρικτή τους και τώρα βρέθηκαν κάτω από την ομπρέλα των Αμερικανών. Η πτώση του σοσιαλιστικού κόσμου ισχυροποίησε τον εχθρό των απελευθερωτικών κινημάτων. Ομως, φτάνει η ώρα των λαών. Το μέλλον, όσο κι αν το εμποδίσουν, μας ανήκει».