Η οικονομική ύφεση στις ΗΠΑ, η συνεχιζόμενη οικονομική επιβράδυνση στην Ευρωπαϊκή Ενωση και η στασιμότητα της ιαπωνικής οικονομίας αντανακλάται, μοιραία, και στο παγκόσμιο εμπόριο.

Ετσι, σύμφωνα με την πρόσφατη έκθεση του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου (ΠΟΕ) η συνολική αξία των εμπορευμάτων που διακινήθηκαν το 2001 σ' ολόκληρο τον κόσμο μειώθηκε κατά 4% σε σχέση με το 2000, υποχωρώντας στα 6 δισεκατομμύρια δολάρια. Στην πτώση αυτή συνέτεινε ιδιαίτερα η μεγάλη ενίσχυση του δολαρίου. Με βάση αυτά τα στοιχεία η υποχώρηση του παγκόσμιου εμπορίου είναι η μεγαλύτερη που έχει καταγραφεί από το 1982.

Οσον αφορά στην πορεία του παγκόσμιου εμπορίου το 2002, ο ΠΟΕ εκτιμά ότι θα σημειωθεί μια οριακή αύξηση γύρω στο 1%. Τονίζεται ακόμη ότι η αύξηση θα γίνει αισθητή μετά το τρίτο τρίμηνο της χρονιάς.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν και οι παρατηρήσεις του ΠΟΕ για τους επιμέρους κλάδους της οικονομίας. Υπογραμμίζεται, παραδείγματος χάριν, ότι η αναμενόμενη ανάκαμψη δε θα στηριχτεί αυτή τη φορά στην υψηλή τεχνολογία, οι προοπτικές της οποίας είναι μάλλον δυσοίωνες. Η παρατήρηση αυτή ισοδυναμεί με ομολογία της παταγώδους αποτυχίας της λεγόμενης «νέας οικονομίας», για την οποία αναπέμφθηκαν τόσοι ύμνοι την προηγούμενη τριετία. Χώρες όπως η Ταϊβάν και η Σιγκαπούρη, οι οποίες προβάλλονταν ως πρότυπα ανάπτυξης από τις ΗΠΑ και την Ευρωπαϊκή Ενωση βρίσκονται σήμερα στη χειρότερη θέση, αφού οι οικονομίες τους βασίστηκαν σχεδόν εξ ολοκλήρου στις εξαγωγές του κλάδου της υψηλής τεχνολογίας.

Η δυσπραγία που παρατηρείται στο παγκόσμιο εμπόριο πυροδοτεί σειρά ανταγωνισμών και συγκρούσεων μεταξύ των κυριότερων εμπορικών εταίρων και κυρίως μεταξύ των μεγάλων παραγωγών και εξαγωγέων. Απόδειξη αποτελεί ο «πόλεμος» που ξέσπασε μεταξύ των ΗΠΑ και της Ευρωπαϊκής Ενωσης για το θέμα του χάλυβα, μετά την απόφαση της κυβέρνησης Μπους να επιβάλει εξοντωτικούς δασμούς στα εισαγόμενα χαλυβουργικά προϊόντα από τις χώρες της ΕΕ, αλλά και άλλες χώρες της Ασίας και της Λατινικής Αμερικής. Η απειλή επιβολής αντιποίνων από την πλευρά της ΕΕ και της Ιαπωνίας εις βάρος των εισαγόμενων αμερικανικών προϊόντων είναι ένα δείγμα των ενδοϊμπεριαλιστικών αντιθέσεων και ανταγωνισμών.

Ομως η εμπορική αντιπαράθεση μεταξύ των ΗΠΑ και της ΕΕ διευρύνεται, αφού οι Ευρωπαίοι ζητούν την κατάργηση των επιδοτήσεων που παίρνουν οι αμερικανικές εξαγωγικές επιχειρήσεις από την κυβέρνηση. Η πολιτική των επιδοτήσεων διαρκεί επί μία τριακονταετία μετά την απόφαση της αμερικανικού κογκρέσου να προσφέρει σημαντικό ποσοστό φοροαπαλλαγής για τα κέρδη των αμερικανικών επιχειρήσεων, τα οποία προκύπτουν από εξαγωγές. Διεθνείς εμπορικοί οργανισμοί κατ' επανάληψη έχουν αποφανθεί ότι αυτή η απαλλαγή ισοδυναμεί με επιδότηση, η οποία συνιστά παραβίαση εμπορικών συμφωνιών. Η προοπτική λοιπόν μείωσης, ή κατάργησης, των φορολογικών απαλλαγών προκαλεί τις έντονες αντιδράσεις των πολυεθνικών επιχειρήσεων όπως της «Μπόινγκ», της «Μοτορόλα», της «Μονσάντο», της «Κάμινς», οι οποίες βλέπουν να απειλούνται τα κέρδη τους. Υπολογίζεται ότι οι συγκεκριμένες φοροαπαλλαγές δίνουν το 10% των συνολικών κερδών αυτών των επιχειρήσεων.

Μια ακόμη σημαντική παράμετρος των εμπορικών ανταγωνισμών αφορά και στις εμπορικές σχέσεις των ΗΠΑ με τη Ρωσία. Παρά τη γενική βελτίωση των σχέσεων μεταξύ των δύο χωρών και τις φιλοαμερικανικές θέσεις του Ρώσου Προέδρου Βλ. Πούτιν, η Ουάσινγκτον δε φαίνεται να συγκινείται. Σημειώνεται ότι παρά τη διάλυση της Σοβιετικής Ενωσης, οι ΗΠΑ διατηρούν όλους τους εμπορικούς περιορισμούς εις βάρος της Ρωσίας, τους οποίους είχαν θεσπίσει το 1974, συνδέοντας το εμπορικό καθεστώς της Ρωσίας με την ελευθερία της μετανάστευσης. Ετσι, διατηρούνται ποσοστώσεις και δασμοί για τα εισαγόμενα ρωσικά προϊόντα, που προκαλούν οδυνηρές συνέπειες στη ρωσική οικονομία. Το θέμα αυτό επρόκειτο να συζητηθεί στη συνάντηση Μπους- Πούτιν στις 23 Μάη στη Μόσχα, όμως όπως δήλωσε ο Αμερικανός πρεσβευτής στη ρωσική πρωτεύουσα «το Κογκρέσο δεν πρόκειται να προλάβει να ακυρώσει το νόμο του 1974», παρατείνοντας έτσι το καθεστώς ομηρίας της ρωσικής οικονομίας.