Στις 23 Φλεβάρη, γιορτάζουμε την επέτειο ίδρυσης της ΕΠΟΝ. Λίγοι όμως γνωρίζουν ότι η ΕΠΟΝ, ως Ενιαία Πανελλαδική Οργάνωση, δεν ήταν η πρώτη που ιδρύθηκε. Η πρώτη οργάνωση με ενιαίο πανελλαδικό χαρακτήρα ήταν η «Εθνική Αλληλεγγύη» (ΕΑ), η απελευθερωτική οργάνωση, που πρόσφερε ανεκτίμητες υπηρεσίες στον αγωνιζόμενο λαό (που δικαιολογημένα της έδωσε τον τιμητικό τίτλο της ΜΑΝΑΣ ΤΟΥ ΑΓΩΝΑ). «Μάνα» στην κυριολεξία, αφού από τα τρία εκατομμύρια μέλη της, οι γυναίκες ήταν η μεγάλη πλειοψηφία. Τα 2/3 της Οργάνωσης ήταν γυναίκες

Για την οργάνωση αυτή, που σε συνθήκες εξοντωτικές για τον περισσότερο κόσμο έκανε θαύματα και πάνω της στηρίχτηκε η αντίσταση, συζητάμε με την Καλλιόπη Μεντράκου, μέλος της Επιτροπής Γυναικών της ΠΕΑΕΑ, που πρόσφατα ανέπτυξε αυτό το θέμα στο συνέδριο για τα εξήντα χρόνια του ΕΑΜ:

- Πώς ξεκίνησε η Εθνική Αλληλεγγύη, ποιες ήταν οι σχέσεις της με την ΕΠΟΝ και πού οφείλεται η μεγάλη συμμετοχή των γυναικών στην οργάνωση;

- Η Εθνική Αλληλεγγύη, λέει, ιδρύθηκε αρχικά με σκοπό να σώσει τους κρατούμενους σε στρατόπεδα. Με πυρήνα τις μητέρες, τις αδελφές και τις γυναίκες των εξορίστων, συγκροτούνται τις πρώτες ημέρες της Κατοχής ομάδες βοήθειας και στις 28 Μάη του '41, με πρωτοβουλία των εξορίστων που είχαν αποδράσει από τα νησιά της εξορίας (Φολέγανδρο και Κίμωλο), ιδρύεται η Εθνική Αλληλεγγύη. Ιδρυτές ήταν ο Παντελής Σίμος, ο Σπύρος Αντύπας, ο Κλέων Παπαλοΐζος, ο Γεώργιος Βασιλόπουλος, ο Νίκος Δρέσιος και η Διονυσία Παπαδομιχελάκη. Από τους πρώτους συνεργάτες της ΕΑ που ανακηρύσσεται και σε πρόεδρο, ο Αθαν. Ρουσόπουλος, καθηγητής του Πολυτεχνείου, που συνέβαλε με το κύρος του για τη σωτηρία των φυλακισμένων. Στην ΕΑ άρχισαν να προσχωρούν προσωπικότητες. Παλιά και νέα κόμματα υιοθετούν το έργο της. Το Σεπτέμβρη του '41, συνέρχεται η Γ` Ολομέλεια με συμμετοχή δώδεκα κομμάτων. Ο μητροπολίτης Κοζάνης εκλέγεται επίτιμος πρόεδρος. Η «Εθνική Αλληλεγγύη» κατάφερε να πραγματοποιήσει την ενότητα στο λαό. Ετσι, ξεκινώντας από πέντε πρόσωπα το '41, έγινε η πιο πλατιά και πολυάνθρωπη οργάνωση που γνώρισε ποτέ η Ελλάδα. Απευθύνθηκε σε κάθε Ελληνα, σε κάθε πατριώτη και από τα τρία εκατομμύρια μέλη της τα δύο τρίτα περίπου ήταν γυναίκες.

- Πού οφείλεται αυτό; Η Εθνική Αλληλεγγύη δεν ήταν βέβαια μια φιλανθρωπική οργάνωση, παρόλο που έκανε θαύματα στη μάχη για την επιβίωση του ελληνικού λαού...

Κοριτσάκι η ίδια η Κ. Μεντράκου, όταν ιδρύθηκε η ΕΑ, πήρε ωστόσο μέρος στον αγώνα και οι αναμνήσεις της παραμένουν πάντα ζωντανές:

- Και βέβαια, απαντά, δεν ήταν μια φιλανθρωπική ουδέτερη οργάνωση, ήταν μια αγωνιστική οργάνωση και, μάλιστα, παράνομη για τους κατακτητές. Συνεργάστηκε με προσωπικότητες απ' όλες τις παρατάξεις και με οργανισμούς, όπως ο Ερυθρός Σταυρός στα συσσίτια, λ.χ., αλλά ήταν μια οργάνωση που σύμφωνα και με το Καταστατικό της μαχόταν για την εθνική απελευθέρωση και ιδεολογία της ήταν η ιδεολογία του ΕΑΜ, που ιδρύθηκε στη συνέχεια. Το έργο της είναι έργο της οργανωμένης, συνειδητής δραστηριοποίησης του λαού μας. Το κίνημα της ΕΑ δεν ήταν μια «ομάδα θερμόαιμων», ούτε μια συμμορία τρομοκρατών, όπως έλεγαν οι Γερμανοί. Σ' αυτό το κίνημα πήρε μέρος όλος ο κόσμος, από τον κλήρο και τη διανόηση ως τον τελευταίο εργαζόμενο. Ούτε τα χρόνια στάθηκαν εμπόδιο, ούτε η σωματική αναπηρία, ούτε οι οικογενειακές υποχρεώσεις. Οι γυναίκες στο σύνολο έχουν παντού την πλειοψηφία, βρίσκουν εκείνο που προσαρμόζεται στις συνήθειές τους και ταιριάζει στην ψυχοσύνθεσή τους, ό,τι ανταποκρίνεται στους εθνικούς τους πόθους και δίνει διέξοδο στη ζωτικότητά τους. Νέες γυναίκες και κορίτσια από την «Εθνική Αλληλεγγύη» προσχωρούν στην ΕΠΟΝ και η συνεργασία ανάμεσα στις δυο οργανώσεις συνεχίζεται σ' όλη τη διάρκεια του αγώνα. Ακόμα και κορίτσια δώδεκα χρόνων συμμετέχουν, μεταφέροντας φαγητό σε σπίτια και χρήματα, εκεί που πρέπει. Ολα μαζεύονταν σπυρί - σπυρί, από ένα λαό πεινασμένο, σε καθεστώς άγριας τρομοκρατίας. Το φαγητό έπρεπε, αφού μαγειρευτεί, να δοθεί πιάτο - πιάτο σ' εκείνους που το μετέφεραν στις φυλακές, στο δρόμο, σ' ένα αυστηρά καθορισμένο σημείο και λεπτό. Στις φυλακές Ακροναυπλίας, όπου 600 αγωνιστές κινδυνεύουν να πεθάνουν από πείνα, σώζονται χάρη στην ΕΑ. Αποστολές οργανώνονται σ' όλες τις επαρχίες.

Το χειμώνα του 1941-'42, χιλιάδες βρέφη και νήπια πεθαίνουν από πείνα και αρρώστιες. Κι όχι μόνον παιδιά: Τριακόσιες χιλιάδες ήταν οι νεκροί της πείνας στους πρώτους μήνες της φασιστικής εισβολής. Οι αρρώστιες, η φτώχεια, η έλλειψη κρατικής πρόνοιας είναι τώρα τρομακτική. Οι άνθρωποι πεθαίνουν στο δρόμο, τα παιδιά περιφέρονται σκελετωμένα, ψάχνοντας φαγητό στα σκουπίδια, οι νεκροί μένουν άταφοι, ύστερα τους μαζεύουν με τα κάρα των σκουπιδιών. Δίνοντας τη μάχη για την επιβίωση του ελληνικού λαού, η ΕΑ ξεσηκώνει ένα τεράστιο πανεθνικό κίνημα και το 1944 έχει απλωθεί πια ως την τελευταία γωνιά της Ελλάδας.

- Σε ποιους τομείς δραστηριοποιήθηκε στη συνέχεια η «Εθνική Αλληλεγγύη»;

- Στην Ελεύθερη Ελλάδα, εκτός από συσσίτια, δημιούργησε παιδικούς σταθμούς, φαρμακεία, λαϊκά ιατρεία, νοσοκομεία - όπου γίνονταν χειρουργικές επεμβάσεις, με ελάχιστα μέσα, αλλά με μεγάλη επιτυχία από εξέχοντες γιατρούς. Ενίσχυσε πυροπαθείς, έχτισε σπίτια στεγάζοντας 10.103 οικογένειες (να σκεφτεί κανείς ότι τα καμένα χωριά ήταν 1.700 και τα καμένα σπίτια 165.877). Μόνον η ΕΑ Αθήνας ενίσχυσε 2.500 οικογένειες εκτελεσμένων και 16.000 διωκόμενους. Στην περίοδο της Κατοχής μέχρι τον Αύγουστο του '43, έδωσε 1.161.000 μερίδες φαγητό. Σ' όλη την Ελλάδα φροντίζει τις οικογένειες των ανταρτών. Στα ορεινά χωριά του Σινιάτσικου και της Κοζάνης, συντηρεί 3.000 άτομα, πρόσφυγες από τα χαμηλά χωριά. Στην επαρχία Γρεβενών, 7.000. Φροντίζει παιδιά και άπορους. Αυτά είναι μερικά από τα χιλιάδες δείγματα αλληλεγγύης του λαού μας στα χρόνια της Κατοχής. Οποιος είδε τα καραβάνια με τα φορτωμένα ζώα να σκαρφαλώνουν στα χιόνια, όποιος είδε άντρες και γυναίκες να μεταφέρουν τα τρόφιμα, όποιος τους είδε να κάθονται να ξαποστάσουν και να τραγουδούν, μονάχα εκείνος ένιωσε το μεγαλείο τους...

- Και μετά τον πόλεμο;

- Στα Δεκεμβριανά, η ΕΑ αντιμετωπίζει με θαυμαστό τρόπο το πρόβλημα της περίθαλψης των τραυματιών, του επισιτισμού, των τραυματιοφορέων και του νοσοκομειακού προσωπικού. Νοσηλεύτηκαν 7.500 τραυματίες, το 75% άμαχος πληθυσμός. Μετά το Δεκέμβρη κλείνουν και ανατινάσσουν τα γραφεία της ΕΑ, συλλαμβάνουν και φυλακίζουν τα στελέχη της, καταστρέφουν και λεηλατούν τα ιδρύματα που δημιούργησε. Δε σταματάει, όμως, την προσπάθειά της: Στις 28-30 Μαΐου 1945, συνήλθε η Α` Πανελλαδική Συνέλευση, με γραμματέα τον Στέλιο Παπαδομιχελάκη, που ενέκρινε τη δράση της παλιάς ΚΕ και έβγαλε νέο ΔΣ με πρόεδρο την Μαρία Σβώλου. Το Καταστατικό της εγκρίνεται και λειτουργεί πια σαν σωματείο. Τώρα βοηθάει τα θύματα πολέμου και αναλαμβάνει την ηθική και νομική υποστήριξη των φυλακισμένων αγωνιστών της Εθνικής Αντίστασης. Η ΕΑ αγωνίστηκε να σώσει το πολυτιμότερο εθνικό κεφάλαιο, τον άνθρωπο!

Στα χωριά της Ελεύθερης Ελλάδας, η ΕΑ συγκρότησε Επιτροπές Υγείας. Εστησε 1.255 φαρμακευτικούς σταθμούς, που έδιναν φάρμακα και εκτελούσαν συνταγές δωρεάν. Ιδρυσε λαϊκά ιατρεία και πολλά απ' αυτά έγιναν πρότυπα. Ξανάδωσε ζωή στα υπάρχοντα νοσοκομεία και έφτιαξε καινούρια, όπου δεν υπήρχαν. Λαϊκά ιατρεία 679, αναρρωτήρια 90, νοσοκομεία 73, φαρμακεία 1.253.