Στόχος του κάθε καπιταλιστή είναι ένας και μοναδικός. Να αυξάνει όσο γίνεται περισσότερο τα κέρδη του. Πώς; Με τη συνεχή ένταση της εκμετάλλευσης των εργαζομένων, ώστε να αποσπά όλο και μεγαλύτερη υπεραξία από την εργασία τους. Αυτό όμως σημαίνει ότι πρέπει διαρκώς να αυξάνει το κεφάλαιό του. Ο συγκεκριμένος στόχος, η διαρκής μεγέθυνση του κεφαλαίου, μπορεί να εξασφαλιστεί με δύο τρόπους. Με τη συγκέντρωση και τη συγκεντροποίησή του.

Συγκέντρωση του κεφαλαίου, είναι η μεγέθυνσή του, που γίνεται μέσα από την κεφαλαιοποίηση μέρους της υπεραξίας που κλέβουν οι επιχειρηματίες από τους εργαζόμενους. Μια προσπάθεια, δηλαδή, επανατοποθέτησης κερδών στη διαδικασία της παραγωγής ή κάποιας άλλης οικονομικής δραστηριότητας, που έχει σαν αποτέλεσμα την αύξηση του αρχικού κεφαλαίου του εκάστοτε καπιταλιστή.

Συγκεντροποίηση είναι η μεγέθυνση του κεφαλαίου κάποιου κεφαλαιοκράτη ή μιας ομάδας κεφαλαιοκρατών, μέσα από διαδικασίες εξαγοράς, συγχώνευσης ή απορρόφησης κεφαλαίων, που ανήκουν σε άλλους επιχειρηματίες ή ομάδες επιχειρηματιών.

Στο κοινωνικοπολιτικό σύστημα που ζούμε είναι δεδομένο ότι κριτήριο κάθε παραγωγικής-οικονομικής δραστηριότητας, δεν είναι η ικανοποίηση των αναγκών των ίδιων των παραγωγών ή των άλλων μελών της κοινωνίας, αλλά η εξασφάλιση του κέρδους για τους κεφαλαιοκράτες. Αρα, κάθε οικονομική δραστηριότητα υποτάσσεται σ' αυτό το κριτήριο, κάτι που αυτόματα δημιουργεί περιορισμούς και στις δυνατότητες των καπιταλιστών να αυξάνουν τα κεφάλαιά τους. Ετσι, ενώ το συνολικό κεφάλαιο που έχει στην κατοχή της η οικονομική ολιγαρχία βαίνει συνεχώς αυξανόμενο, δεν είναι δυνατόν να συμβαίνει το ίδιο για κάθε ξεχωριστό καπιταλιστή. Ωστόσο, στο μεμονωμένο καπιταλιστή είναι σχεδόν αδιάφορο το αν και πώς αυξάνεται το μέγεθος του συνολικού κεφαλαίου που διαθέτει η τάξη του, στο βαθμό που το δικό του κεφάλαιο μένει στάσιμο ή μειώνεται. Τότε, ανάλογα με την ισχύ που διαθέτει κάνει και τις σχετικές... διορθωτικές κινήσεις. Αναζητά άλλες πηγές, αύξησης του κεφαλαίου του, πέρα από τη συγκέντρωση που πετυχαίνει με την εκμετάλλευση της εργασίας στη μονάδα που έχει τοποθετημένα τα κεφάλαιά του. Στρέφεται προς άλλα κεφάλαια. Αυτή, η διαφορετική πηγή μεγέθυνσης του κεφαλαίου, είναι ενδεχόμενα και η σημαντικότερη οφθαλμοφανής διαφορά ανάμεσα στις διαδικασίες συγκέντρωσης και συγκεντροποίησης κεφαλαίων. Στην πραγματικότητα, η ουσία παρόμοιων διεργασιών είναι η ίδια η όξυνση των αντιθέσεων του συστήματος, που προβάλλει κάθε φορά αυστηρά όρια στις δυνατότητες αναπαραγωγής του κοινωνικού κεφαλαίου. Τελικά, πρόκειται για διεργασίες που είναι σύμφυτες με το ίδιο το καπιταλιστικό σύστημα, αλλά εμφανίζονται πολύ πιο έντονα στο στάδιο της μονοπωλιακής ανάπτυξης και ακόμα περισσότερο σε συνθήκες κρατικομονοπωλιακού καπιταλισμού. Γι' αυτό ακριβώς το λόγο και οι συνολικότερες ανακατατάξεις στους κόλπους του κεφαλαίου και της οικονομικής ολιγαρχίας στις σύγχρονες συνθήκες είναι αισθητά πιο έντονες από παλαιότερα, έχουν πολύ μεγαλύτερο βάθος, αγγίζουν όλες τις πλευρές της οικονομικής βάσης του συστήματος, αφορούν και θίγουν σε πολλαπλάσιο βαθμό το σύνολο της κοινωνίας.

Η πείρα που αποδεικνύει του λόγου το αληθές και δείχνει τις εντονότατες ανακατατάξεις στους κόλπους της οικονομικής ολιγαρχίας που οδήγησαν σε αλλεπάλληλους κύκλους συγκέντρωσης και συγκεντροποίησης κεφαλαίων, είναι ιδιαίτερα πλούσια. Αφορά το σύνολο των καπιταλιστικών χωρών, μαζί την Ελλάδα. Μην πάμε όμως μακριά. Ας περιοριστούμε στο χώρο των τραπεζών, από όπου προκλήθηκε και η φιλολογία των τελευταίων ημερών. Εδώ που επί δεκαετίες είχαμε μια έντονη συγκέντρωση κεφαλαίων από διάφορους ομίλους και τώρα, όπως φαίνεται, βρισκόμαστε σε μία από τις φάσεις της συγκεντροποίησης, που γίνεται μέσω των εξαγορών και συγχωνεύσεων. Να έχουμε μόνο υπόψη μας ένα πράγμα. Οταν μιλάμε για τράπεζες εννοούμε ολόκληρους, σχηματοποιημένους ομίλους με δεκάδες θυγατρικές εταιρίες στο χώρο των ασφαλειών, των χρηματοοικονομικών υπηρεσιών, των επενδυτικών εταιριών, των εταιριών μελετητικών συμβούλων κ.ο.κ. Παράλληλα, οι τραπεζικοί όμιλοι, πέρα από τα κεφάλαια που διαχειρίζονται έχουν τεράστια ακίνητη περιουσία και συμμετοχές σε εκατοντάδες επιχειρήσεις και εταιρίες ολόκληρου του φάσματος της οικονομίας.