«Νέες Συνθήκες - Νέες Προκλήσεις. Πανεπιστήμια και Ερευνα στην εποχή πολεμικών προετοιμασιών» ήταν το θέμα της διαδικτυακής εκδήλωσης που πραγματοποίησε το Σάββατο η «Δημοκρατική Πανεπιστημονική Κίνηση» (ΔΗΠΑΚ) ΑΕΙ και συγκέντρωσε μεγάλο ενδιαφέρον για τις τοποθετήσεις και την πλούσια εικόνα που μετέφεραν πανεπιστημιακοί από την Ελλάδα και το εξωτερικό.

Ολόκληρη η εκδήλωση είναι διαθέσιμη στο YouTube, στον σύνδεσμο https://www.youtube.com/watch?v=yC4kwXnGMqs

Ο Βασίλης Μπέλλος, μέλος της ΔΕ της ΠΟΣΔΕΠ από το Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης, εξήγησε τι σημαίνει πολεμική οικονομία σήμερα, σε οικονομικό, κοινωνικό και πολιτικό επίπεδο, και στάθηκε στο τι συμβαίνει στα πανεπιστήμια και στα ερευνητικά κέντρα, με ιδιαίτερη έμφαση στο γεγονός ότι η πολεμική οικονομία στην έρευνα δεν σημαίνει μόνο παραγωγή εξελιγμένων οπλικών συστημάτων, αλλά αφορά όλα τα επιστημονικά πεδία, ακόμα και τις ανθρωπιστικές επιστήμες. Μίλησε για το πώς προσλαμβάνει αυτές τις εξελίξεις η μεγάλη μερίδα του ΔΕΠ και των ερευνητών, καταλήγοντας ότι μοναδική διέξοδος για τους επιστήμονες είναι η πάλη για τη μη συμμετοχή της Ελλάδας στον πόλεμο και η εναντίωση στην άρχουσα τάξη, περνώντας από τις «συμπληγάδες πέτρες» των πολεμοκάπηλων και των πασιφιστών.

Ο Γιάννης Δαλέζιος, μέλος της ΔΕ της ΠΟΣΔΕΠ από το Πανεπιστήμιο Κρήτης, μίλησε για την έρευνα για πολεμικούς σκοπούς στα ερευνητικά ιδρύματα και πανεπιστήμια της Κρήτης η οποία έχει ξεκινήσει εδώ και πολλά χρόνια, πριν την επίσημη στροφή της ΕΕ στην πολεμική οικονομία. Κόντρα στα επιχειρήματα ότι η έρευνα αυτή γίνεται για αμυντικούς σκοπούς, παρουσίασε τις ανησυχίες ερευνητών και φοιτητών για την ολοένα και πιο απροκάλυπτη προσπάθεια του ΝΑΤΟ να αλώσει συνειδήσεις, αλλά και τα διλήμματα με τα οποία βρίσκονται αντιμέτωποι. Ωστόσο, επεσήμανε, η ατομική ανησυχία και η άρνηση συμμετοχής στην πολεμική έρευνα, ενώ αποτελούν μια υγιή αντίδραση, παραμένουν λειψές αν δεν πάρουν τη μορφή ενός μαζικού κινήματος, στο οποίο τα μέλη ΔΕΠ θα βρεθούν στην ίδια πλευρά με τα σωματεία και τους φορείς, απαιτώντας χρηματοδότηση της έρευνας για την κάλυψη των κοινωνικών αναγκών και συνθήκες δουλειάς που να ταιριάζουν στον 21ο αιώνα.

Η Ελενα Παπαγιαννάκη, επίκουρη καθηγήτρια Οικονομικών στο Edinburgh Napier University του Ηνωμένου Βασιλείου, ανέλυσε την κρίση των βρετανικών πανεπιστημίων ως αποτέλεσμα δεκαετιών αποκρατικοποίησης, πτώσης δημόσιας χρηματοδότησης και εξάρτησης από διεθνείς φοιτητές. Επεσήμανε ότι η μείωση εγγραφών, τα ελλείμματα και οι 15.000+ ετήσιες απολύσεις εντείνουν την εμπορευματοποίηση της γνώσης και την επισφάλεια των εργαζομένων. Παράλληλα, το κράτος ανακατευθύνει πόρους προς μια μόνιμα μιλιταρισμένη οικονομία, αυξάνοντας τις στρατιωτικές δαπάνες σε βάρος της Εκπαίδευσης, και η κοινωνική αναπαραγωγή (Παιδεία, Υγεία, Πρόνοια) υποβαθμίζεται, ενώ η πολεμική βιομηχανία ενισχύεται.

Ο Νίκος Παπαλεξίου, μέλος της ΔΕ της ΠΟΣΔΕΠ από το Πανεπιστήμιο Αιγαίου, μίλησε για τις επιπτώσεις των αντιδραστικών αναδιαρθρώσεων στα περιφερειακά πανεπιστήμια, σημειώνοντας ότι το αναπτυξιακό μοντέλο που προτάσσουν οι αστικές κυβερνήσεις περιλαμβάνει υποστελέχωση, υποχρηματοδότηση, κατηγοριοποίηση των Ιδρυμάτων, αύξηση διδάκτρων, επιδείνωση των εργασιακών σχέσεων, κλιμάκωση της εμπορευματοποίησης, ένταση της καταστολής κ.ά. Μίλησε για διαύλους διασύνδεσης μελών ΔΕΠ των δημόσιων ΑΕΙ με τα αδειοδοτημένα ιδιωτικά πανεπιστήμια, αλλά και για τους δείκτες της ΕΘΑΑΕ για την κατανομή του 30% της χρηματοδότησης, που ποσοτικοποιούν το θέμα της ποιότητας με βάση τις πωλήσεις εκπαιδευτικών προϊόντων των ΑΕΙ (προγράμματα διά βίου μάθησης και άλλα προγράμματα με δίδακτρα). Και απέναντι σ' αυτά μίλησε για την απάντηση που πρέπει να δώσει το ΔΕΠ, απαιτώντας ένα πανεπιστήμιο για τις λαϊκές ανάγκες και όχι για τα κέρδη των μονοπωλίων.

Η Εύη Χρονοπούλου, μέλος της ΔΕ της ΠΟΣΔΕΠ από το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, τόνισε ότι «τα νέα μέλη ΔΕΠ ξεκινάμε την ακαδημαϊκή μας πορεία μέσα σε ένα άκρως ανταγωνιστικό περιβάλλον, με πενιχρή κρατική χρηματοδότηση, παλεύοντας καθημερινά να εξασφαλίσουμε οι ίδιοι πόρους για την έρευνα και τους φοιτητές μας». Σε αυτήν την οικονομική βάση, είπε, ασκείται πίεση σε όλα τα μέλη ΔΕΠ με σκοπό την εντατικοποίηση της εργασίας, την κατηγοριοποίηση των Ιδρυμάτων, την καταπάτηση των δικαιωμάτων διδασκόντων και φοιτητών και την εμπλοκή στους πολεμοκάπηλους κυβερνητικούς σχεδιασμούς. Κάλεσε μέσα από συλλογική δράση οι πανεπιστημιακοί να αντιπαλεύουν τις αδικίες, να διεκδικούν υψηλής ποιότητας έρευνα για τις ανάγκες της κοινωνίας, πετώντας στο καλάθι των αχρήστων αντιλήψεις που υποστηρίζουν ότι όσοι φοιτητές διεκδικούν δεν έχουν δουλειά στον χώρο του πανεπιστημίου.

Η Λουίζα Αυγήτα, από το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, μίλησε για τις συνέπειες στις ανθρωπιστικές σπουδές από τη μειωμένη κρατική χρηματοδότηση, που επιτείνει την πρόσδεση των πανεπιστημίων στην επιχειρηματική δραστηριότητα: Από τη μια έχουμε συρρίκνωση των συναφών γνωστικών αντικειμένων στον ακαδημαϊκό χώρο και, από την άλλη, μετάλλαξη όσων επιζούν ώστε να αποκτήσουν «ανταγωνιστικά» χαρακτηριστικά. Στο πλαίσιο αυτό οι ανθρωπιστικές σπουδές ωθούνται προς δομικές αναθεωρήσεις και μεθοδολογικούς επαναπροσανατολισμούς, με άξονα την καλλιέργεια διεπιστημονικών προσεγγίσεων που αναδεικνύουν την προσαρμοστικότητα των ανθρωπιστικών σπουδών στις εμπορικές και ιδεολογικές απαιτήσεις της αγοράς. Ενδεικτικός της σύνδεσης της διεπιστημονικότητας με την επιχειρηματικότητα και την πολεμική οικονομία, είπε, είναι ο ρόλος που επιφυλάσσεται για τις ανθρωπιστικές σπουδές και τις Τέχνες στο βασικό χρηματοδοτικό πρόγραμμα έρευνας και καινοτομίας της ΕΕ, το Horizon Europe 2025 - 2027, σε σχέση με την «προώθηση ανθεκτικότερων ευρωπαϊκών δημοκρατιών, καλύτερα προετοιμασμένων να αντέχουν τις απειλές, τόσο εξωτερικές όσο και εσωτερικές». «Δική μας ευθύνη είναι η εναντίωση στην εμπορευματοποίηση και στην εργαλειοποίηση των επιστημών μας για πολεμικούς σκοπούς», κατέληξε.

Ο Δημήτρης Προύσαλης, μεταδιδακτορικός ερευνητής στο TU Dresden της Γερμανίας, παρουσίασε αρχικά την κατάσταση των δημόσιων πανεπιστημίων και της έρευνας στη Γερμανία, με έμφαση στη χρηματοδότηση και στις συνθήκες εργασίας. Στη συνέχεια ανέλυσε το πλαίσιο που διαμορφώθηκε κατά την περίοδο ειρήνης και το οποίο αποτέλεσε πρόσφορο έδαφος για τη μετάβαση στη νέα συνθήκη της πολεμικής προετοιμασίας, και φώτισε το πώς η στροφή στην πολεμική οικονομία επηρέασε τη λειτουργία των πανεπιστημίων και των ερευνητικών κέντρων σε όλα τα επίπεδα, μεταβάλλοντας τόσο τις προτεραιότητές τους όσο και τον τρόπο λειτουργίας και χρηματοδότησής τους, καθώς επίσης τις συνθήκες εργασίας.

Ο Γιώργος Μητσιάκος και ο Ηλίας Κονδύλης, μέλος της ΕΓ της ΠΟΣΔΕΠ από το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο, στην κοινή τους παρουσίαση μίλησαν για την πείρα από τα ξενόγλωσσα προπτυχιακά προγράμματα σπουδών (ΠΠΣ) στο Ιδρυμα, σημειώνοντας ότι τα ξενόγλωσσα ΠΠΣ με δίδακτρα, ως μέρος της ευρύτερης «διεθνοποίησης» της Ανώτατης Εκπαίδευσης, αποτελούν στρατηγικό στόχο τόσο της ΕΕ όσο και της κυβέρνησης, φιλοδοξώντας στην προσέλκυση φοιτητών - πελατών από το εξωτερικό για εμπορικούς και γεωπολιτικούς λόγους. Επεσήμαναν ότι τα προγράμματα αυτά δεν προσθέτουν νέους χρηματοδοτικούς πόρους στην υπηρεσία των πραγματικών αναγκών των Τμημάτων που τα λειτουργούν - είναι προγράμματα που λειτουργούν σε καθεστώς αδιαφάνειας και πλήρους θεσμικής απόσπασης από τα Τμήματα και τις Σχολές, βασίζονται σε στρατιές χαμηλά αμειβόμενου και ευέλικτα απασχολούμενου διοικητικού και εκπαιδευτικού προσωπικού, και δεν προσθέτουν νέες εκπαιδευτικές υποδομές, ούτε βελτιώνουν τη μέριμνα των φοιτητών στα ελληνόγλωσσα προγράμματα. Και κατέληξαν ότι ο αγώνας για την κατάργηση των διδάκτρων οριζόντια, σε όλους τους κύκλους σπουδών (προπτυχιακό, μεταπτυχιακό), αποτελεί διαρκές μέτωπο πάλης, οργανικά συνδεδεμένο με τον ευρύτερο αγώνα ενάντια στην υποβάθμιση, στην εμπορευματοποίηση και στον επιχειρηματικό μετασχηματισμό της Ανώτατης Εκπαίδευσης.

Τέλος, ο Αλέξανδρος Βανακάρας, μέλος της ΕΓ της ΠΟΣΔΕΠ από το Πανεπιστήμιο Πατρών, τόνισε ότι ο κλάδος των πανεπιστημιακών καθηγητών βρίσκεται σε κρίσιμο σταυροδρόμι. Το οικονομικό και θεσμικό πλαίσιο διεκδικήσεων και οι θέσεις του απέναντι στο επιχειρηματικό πανεπιστήμιο και στην ακραία εμπορευματοποίηση της Εκπαίδευσης, όπως εκφράζονται από την πλειοψηφία της ΠΟΣΔΕΠ, βρίσκονται σε πλήρη αντίθεση με τα πραγματικά συμφέροντα της μεγάλης πλειοψηφίας του κλάδου. Τον οδηγούν σε οργανωτικό εκφυλισμό, σε κατακερματισμό, στην ενσωμάτωση και την υποταγή. Ομως - συνέχισε - η ΔΗΠΑΚ ΑΕΙ έχει κατοχυρωθεί ως ο αντίπαλος πόλος σε αυτήν την πορεία, με τις θέσεις της, τις δράσεις της σε Συλλόγους και ΠΟΣΔΕΠ αναδεικνύει ότι το πανεπιστημιακό κίνημα θα έχει κατακτήσεις μόνο όταν αναδεικνύει και αντιπαλεύει τον πυρήνα των αιτιών και των πολιτικών που οδηγούν τις εξελίξεις στην Ανώτατη Εκπαίδευση. «Πρέπει και μπορούμε να αλλάξουμε τους συσχετισμούς στο πανεπιστημιακό κίνημα, για να το φέρουμε στο προσκήνιο με διεκδικητικό πλαίσιο αιτημάτων με αγωνιστικό προσανατολισμό, που θα απαντούν και θα ανταποκρίνονται στις σύγχρονες προκλήσεις και στις σύγχρονες ανάγκες μας».

Τον συντονισμό της συζήτησης έκανε ο Βαγγέλης Χριστοφόρου από το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, ενώ σύντομη παρέμβαση στο τέλος της εκδήλωσης έκανε η πανεπιστημιακός και βουλευτής του ΚΚΕ Αφροδίτη Κτενά, τονίζοντας ότι η ΔΗΠΑΚ είναι σημείο αναφοράς, όπως έχει αποδειχθεί πολλές φορές το τελευταίο διάστημα, και κάλεσε σε συσπείρωση στους Συλλόγους για την ανατροπή των συσχετισμών. Επεσήμανε δε ότι το ΚΚΕ όλα αυτά τα ζητήματα τα αναδεικνύει και κοινοβουλευτικά. «Θα τρυπώνουμε από κάθε χαραμάδα που βρίσκουμε, μέχρι αυτές να γίνουν διάπλατα παράθυρα για το μέλλον που μας αξίζει», είπε χαρακτηριστικά.