Αντιμέτωπη με τον άμεσο κίνδυνο της λειψυδρίας, που θα έχει ως αποτέλεσμα την οριστική εγκατάλειψη των αγροτικών καλλιεργειών, βρίσκεται η περιοχή της Θράκης και ειδικότερα ο Εβρος, χωρίς να εξαιρούνται η Ροδόπη και η Ξάνθη.

Οι αγρότες, που χρόνο με το χρόνο βλέπουν το εισόδημά τους να συρρικνώνεται και τα χρέη τους να διογκώνονται, λόγω ποσοστώσεων και χαμηλών τιμών, γενικότερα λόγω της πολιτικής που εφαρμόζουν οι κυβερνήσεις συμφωνώντας με τις κατευθύνσεις της ΕΕ, σήμερα διαπιστώνουν πως σε λίγο διάστημα δε θα μπορούν ούτε να καλλιεργούν. Εξαιτίας του φαινομένου της λειψυδρίας, οι καλλιέργειές τους απειλούνται με καταστροφή. Και γνωρίζουν καλά οι ίδιοι πως το φαινόμενο «λειψυδρία» δεν είναι αποτέλεσμα της ανομβρίας ή της έλλειψης υδάτινων πόρων. Είναι αποτέλεσμα της πολιτικής που ακολουθείται και σ' αυτόν τον τομέα, τουλάχιστον τις τρεις τελευταίες δεκαετίες. Μάλιστα καταγγέλλουν πως «οι κυβερνήσεις αξιοποίησαν το πρόβλημα για να περιορίσουν τις αγροτικές καλλιέργειες και να επιβάλουν δυσβάσταχτες τιμές στο νερό».

Ο Εβρος, κατά βάση αγροτικός νομός, εξασφαλίζει νερό για τις αρδευόμενες εκτάσεις από τα νερά των ποταμών Εβρου, Αρδα και Ερυθροπόταμου, αλλά και από μεγάλο αριθμό γεωτρήσεων. Τα προβλήματα, που εντοπίζονται και από μελέτες της Περιφέρειας, αποκαλύπτουν το μέγεθος της υδατικής κρίσης που αντιμετωπίζει: Πλημμύρες αγροτικών εκτάσεων από τα νερά του Εβρου και του Ερυθροπόταμου (τη χειμερινή περίοδο), έλλειψη αρδευτικού νερού σε ημιλοφώδεις και λοφώδεις περιοχές, ελλιπή ή παλαιά αρδευτικά δίκτυα (διαφυγή υδάτων), υφαλμύρωση της στάθμης των υπόγειων νερών στο νότιο Εβρο και κυρίως στο Δέλτα, μείωση της στάθμης των υδάτων στις γεωτρήσεις κλπ.

Αντίστοιχα οξυμένη είναι η κατάσταση στην ορεινή Ξάνθη, όπου δεν υπάρχει δίκτυο άρδευσης και έργα υποδομής (αποταμιευτήρες, κλπ.), αλλά και στα περισσότερα παραθαλάσσια χωριά της περιοχής, λόγω της υφαλμύρωσης των υπόγειων υδάτων.

Και στη Ροδόπη, οι αγρότες καταγγέλλουν πως τα χωράφια τους θα νεκρώσουν, αφού το περιβόητο φράγμα του Κομψάτου, εδώ και 30 χρόνια φαίνεται να παίρνει σάρκα και οστά μόνο στα όνειρά τους.

«Τα όποια προβλήματα μπορούν να αντιμετωπιστούν, αρκεί να εφαρμοστεί μια πολιτική που θα έχει στο επίκεντρο τις πραγματικές ανάγκες της αγροτιάς της χώρας μας και την αγροτική παραγωγή», δηλώνει ο Χρήστος Τρέλης, νομαρχιακός σύμβουλος Εβρου και επικεφαλής της Νομαρχιακής Αγωνιστικής Συνεργασίας της διευρυμένης ΝΑ Εβρου - Ροδόπης.

Και διευκρινίζει πως αυτό μπορεί να γίνει μέσα από την «επεξεργασία μιας ολοκληρωμένης υδατικής πολιτικής που θα αφορά στην έρευνα, στην προστασία, στις χρήσεις και στην ορθολογική αξιοποίηση των υδάτινων αποθεμάτων. Στο σχεδιασμό και την πραγματοποίηση όλων των αναγκαίων έργων υποδομής που θα αντιμετωπίζουν την εμφάνιση των φαινομένων λειψυδρίας, θα αποταμιεύουν και θα εμπλουτίζουν τα υδατικά αποθέματα».

Στη Ροδόπη, το σύνολο των ποτιστικών χωραφιών αρδεύεται από γεωτρήσεις και έτσι ως φυσικό επακόλουθο εμφανίζεται σοβαρή εξάντληση των υδατικών αποθεμάτων. Από το Φανάρι ως το Ημερο, η πλειοψηφία των γεωτρήσεων πλέον λειτουργεί σε μεγάλα βάθη και εμφανίζεται ως μόνιμο φαινόμενο η χρήση υφάλμυρων νερών, που εκτός των άλλων καταστρέφει και τα χωράφια.

Στη Νέα Καλλίστη, μεσημέρι σε ένα καφενείο, συναντήσαμε τους αγρότες του χωριού. Εκαναν μια μικρή ανάπαυλα από την εξαντλητική και χωρίς ωράριο δουλιά, για να συναντήσουν τον ανταποκριτή του «Ρ». Να μιλήσουν για την τυραννισμένη τους ζωή, για την αγωνία τους που τα παιδιά τους εγκαταλείπουν το χωριό αναζητώντας μια δουλιά που να μπορεί να τους διασφαλίζει εισόδημα να ζήσουν. Να μιλήσουν για την απόγνωση στην οποία έχουν φτάσει, για τα χρέη που δεν μπορούν να πληρώσουν και για τις τιμές, που και φέτος, για άλλη μια φορά, στο βαμβάκι, αναμένεται να είναι χαμηλότερες από πέρσι.

«Στα βαμβάκια ούτε τα έξοδα δε θα μπορέσουμε να πληρώσουμε. Γενικά οι αποδόσεις έπεσαν στα 200 κιλά το στρέμμα. Και φυσικά γι' αυτό δε φταίει το κακό το ριζικό μας. Φταίνε οι ασθένειες, τα κουρασμένα χωράφια, ο ξερικός καιρός», λέει ο Στέφανος Χριστίδης, μέλος της διοίκησης της Ομοσπονδίας Αγροτικών Συλλόγων Νομού Ροδόπης.

«Μας έταξαν αναδασμό, για να δούμε, λέει, κι εμείς κάτι καλό. Ομως και με τον αναδασμό που κάνουνε, πάλι τίποτε δεν ωφελούμαστε, αφού μας στέλνουν σε ξερικά χωράφια και για να ποτίσουμε, πρέπει να κάνουμε γεωτρήσεις», συμπληρώνει ο Νίκος Νικηφορίδης.

Οπως καταγγέλλουν, η ΔΕΗ για τη σύμβαση σε κάθε γεώτρηση ζητάει 1,5 εκατ. δραχμές. Συνολικά το κόστος ξεπερνάει τα 5 εκατ. για μια γεώτρηση. Και αναρωτιούνται από πού θα βρουν τα λεφτά, αφού η τράπεζα πλέον δε δανείζει, αντίθετα απειλεί με κατασχέσεις. Ηδη άρχισαν τα ειδοποιητήρια για εξόφληση χρεών, τα καμπανάκια, δηλαδή πριν τις κατασχέσεις, άρχισαν να χτυπούν.

Οι 150 από τους 180 συνεταίρους του χωριού δεν μπορούν να δανειστούν από την ΑΤΕ λόγω χρεών. Και η Ενωση βρήκε έδαφος να δανείζει τους αγρότες δεσμεύοντας όλη την παραγωγή τους. Την ίδια ώρα, τα χρήματα από την επιστροφή της συνυπευθυνότητας καθυστερούν.

«Μας έχουν βάλει όλους στη διχάλα. Αν συνεχιστεί αυτή η πολιτική, η αγροτιά θα σβήσει», λέει ο Παναγιώτης Παπαδάκης, μέλος της ΠΑΣΥ Ροδόπης.

Και με το νερό τι γίνεται; Ρωτάμε.

Το φράγμα του Κομψάτου θα πότιζε τα πάντα, λένε. Ομως 30 χρόνια ακούνε για το φράγμα και ακόμη δεν έγινε τίποτε. Το έργο παίρνει σάρκα και οστά μόνο στα όνειρά τους, τις ανήσυχες νύχτες που βασανίζονται ελπίζοντας να ρίξει λίγη βροχή για να πιουν νερό τα χωράφια.

«Αντί όμως να κάνουν το φράγμα, δημιούργησαν καναλέτα για να μην πλημμυρίζουν τα χωράφια μας και τελικά προέκυψε στραγγιστικό έργο, αφού φεύγουνε και τα λίγα νερά που έχουμε», διευκρινίζει ο Σ. Χριστίδης.

Επίσης καταγγέλλει πως εκτός από τα γενικότερα αντιαγροτικά μέτρα της κυβέρνησης και οι υπηρεσίες μπήκαν στο χώρο με πρόσχημα την έλλειψη ρεύματος και νερού. «Τώρα τελευταία άρχισαν να βγάζουν περιοριστικές εγκυκλίους για το νερό, αλλά και για το ρεύμα. Εστειλαν χαρτιά στους ομαδάρχες των γεωτρήσεων προκειμένου να διακόπτουν τη λειτουργία από τις 10 το πρωί έως τις 2 το μεσημέρι. Ομως αυτό, αν εφαρμοστεί, θα σημάνει καταστροφή για τις καλλιέργειες. Αφού οι πομώνες υπάρχει ανάγκη να δουλεύουν ασταμάτητα μέχρι τέλος Αυγούστου για να ποτίζουν με ό,τι νερό μπορούν να βγάλουν».

Ομως ως κοινή πεποίθηση όλων εκφράζεται η ανάγκη αντίστασης. Και όλοι συμφωνούν με τον Ν. Νικηφορίδη, που λέει με ένταση στη φωνή: «Πρέπει να συσπειρωθούμε γύρω από την ΠΑΣΥ και συνολικά να διεκδικήσουμε λύσεις στα προβλήματα της αγροτιάς. Από τις τιμές και τις ποσοστώσεις, μέχρι το νερό και τα έργα υποδομής. Αν συνεχίσουμε να αφήνουμε τους άλλους να παίρνουν αποφάσεις για μας χωρίς να μας δίνουν λογαριασμό, τότε δε θα έχουμε κανένα μέλλον».

Για την κατάσταση στο αρδευτικό δίκτυο της περιοχής του νότιου Εβρου (Δέλτα) και το πρόβλημα υφαλμύρωσης των υδάτων, μιλήσαμε με τον πρόεδρο του ΤΟΕΒ Φερών, Βάσο Παντελίδη. Στην ευθύνη του ΤΟΕΒ (έχει την ευθύνη διαχείρισης των υδάτων) Φερών, βρίσκονται 18 χωριά, από τις εκβολές της θάλασσας, μέχρι το τελωνείο του Πέλπου και συνολικά 90.000 στρέμματα καλλιεργήσιμης έκτασης (70.000 στο Δέλτα του Εβρου και 15 - 20.000 στα ορεινά, που ποτίζονται με γεωτρήσεις).

Το 80-90% των κατοίκων της περιοχής ζει από τη γεωργία. Και συγκεκριμένα από την καλλιέργεια τεύτλων, σιτηρών, βαμβακιού, κλπ. Βασική - αν όχι μοναδική - πηγή άρδευσης αποτελούν τα νερά του ποταμού Εβρου που το χειμώνα περνούν και χάνονται και το καλοκαίρι μειώνονται από την υπεράντληση που γίνεται με γεωτρήσεις οι οποίες βρίσκονται κατά μήκος της κοίτης του σε έκταση 200 χιλιομέτρων από Τουρκία μέχρι και το Δέλτα στον Εβρο.

Φέτος, το πρόβλημα μείωσης της στάθμης των υδάτων του ποταμού εμφανίστηκε ήδη από το Μάρτη. Γεγονός που ενισχύει τους φόβους τους ότι μέχρι τέλος Αυγούστου δεν αποκλείεται να επέλθει υφαλμύρωση (μειώνεται η στάθμη του ποταμού και μπαίνει μέσα το νερό της θάλασσας) των υδάτων και να μείνουν τελικά απότιστα τα χωράφια τους.

Πολλές φορές η θάλασσα μπήκε σε απόσταση 30 χιλιομέτρων. Και τις περισσότερες, έσωσαν μόνοι τους τις παραγωγές φτιάχνοντας χωμάτινα φράγματα. Εξαιτίας της υφαλμύρωσης, οι αποδόσεις κάθε χρόνο μειώνονται. Γι' αυτό απαιτούν ένα φράγμα μόνιμης εγκατάστασης που θα εμποδίζει την εισροή της θάλασσας.

Η άρδευση των χωραφιών στα ορεινά γίνεται με 46 γεωτρήσεις και στο Δέλτα με καναλέτα και στραγγιστικά κανάλια. Δυστυχώς λόγω κατασκευαστικού λάθους στη δημιουργία του αντλιοστασίου στον ποταμό, οι αγρότες αναγκάζονται να προχωρούν σε διπλή άντληση που σημαίνει διπλό κόστος. Ετσι έχουν δημιουργήσει 2 πλωτά στον Εβρο πάνω στα οποία υπάρχουν μηχανές άντλησης του νερού που τα ρίχνουν σε μια τάφρο και από εκεί και πέρα τα αντλιοστάσια τα διοχετεύουν σε μια κεντρική τσιμεντένια διώρυγα. Και αυτό γιατί το αντλιοστάσιο χτίστηκε ψηλά οπότε όταν πέφτει η στάθμη του ποταμού δεν μπορεί το νερό να εισέλθει με φυσική ροή.

«Πολλές φορές έχουμε κάνει προτάσεις για φράγματα και άλλα έργα υποδομής. Ζωτικής σημασίας έργο, που θα λύσει οριστικά το πρόβλημα της περιοχής του Δέλτα είναι το φράγμα της Μανθείας (αποταμίευσης 35 εκατ. κυβικών νερού). Πολλές φορές πήραμε υποσχέσεις από υπουργούς και άλλους κυβερνητικούς παράγοντες, με τελευταία τη δέσμευση του υπουργού ΠΕΧΩΔΕ Κ. Λαλιώτη, το 1997», καταγγέλλει ο Β. Παντελίδης. Και αποκαλύπτοντας την υποκρισία των αρμόδιων κυβερνητικών και άλλων παραγόντων αναφέρει: «Μας έταξαν πως τον Οκτώβρη του 2000 θα ήταν έτοιμο το φράγμα της Καβησού. Ομως δεν έγινε γιατί απαιτήθηκαν επιπλέον τσιμεντοενέσεις προκειμένου να σταματήσουν τη διαρροή νερού και τα χρήματα εξαντλήθηκαν». Επίσης χαρακτηρίζει «όνειρο απατηλό» του φράγμα Μ. Δερείου που θα λύσει το πρόβλημα άρδευσης σε όλο το νομό. «Δεν πιστεύουμε ότι θα γίνει αφού δεν προχωρά το μικρότερο φράγμα της Μανθείας».

Στο ερώτημα γιατί δε γίνονται έργα, δίνεται μία και ξεκάθαρη απάντηση.

«Δε θέλουν να επενδύσουν χρήματα στον αγροτικό τομέα, λόγω του αντιαγροτικού κανονισμού της ΕΕ. Ολα αυτά είναι αλληλένδετα. Οι ποσοστώσεις, τα πρόστιμα συνυπευθυνότητας, έχουν σαν αποτέλεσμα τη μείωση της αγροτικής παραγωγής. Αν γίνουν έργα υποδομής θα σημάνει και αύξηση παραγωγής. Γι' αυτό έργα που έχουν σχέση με την αγροτική ανάπτυξη δε χρηματοδοτούνται».

Ομως ο Β. Παντελίδης δε μεμψιμοιρεί. Ξέρει και το φωνάζει ότι ο αγροτικός κόσμος «αγκομαχάει, ξεκληρίζεται και φυσικά αναγκάζεται να εγκαταλείψει την περιοχή». Γι' αυτό προτείνει ως μόνο δρόμο τον αγώνα. «Μπορούμε να αλλάξουμε την κατάσταση αν αγωνιστικά διεκδικήσουμε έργα υποδομής, κατάργηση των ποσοστώσεων και βάλουμε στοπ στην υλοποίηση της πολιτικής της ΕΕ. Αυτό για να γίνει απαιτείται αλλαγή συσχετισμών και προσανατολισμού πρώτα στο αγροτικό κίνημα και στη συνέχεια γενικότερα πολιτικές αλλαγές. Ομως δε θα το βάλουμε κάτω. Αν αποδεχτούμε πως αυτή που μας δείχνουν είναι η μοίρα μας, θα φτάσουμε γρήγορα στον αφανισμό. Γι' αυτό πρέπει να πλαισιώσουμε την ΠΑΣΥ και να βγούμε μπροστά, διεκδικητικά. Ο αγώνας είναι η μόνη ελπίδα για την επιβίωσή μας, για να μην μαραζώσει η ύπαιθρος και για να ξαναδούμε τα παιδιά μας στον κάμπο».

Ειδικά για τον Εβρο, για να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα απαιτείται να γίνουν: Δύο μεγάλα φράγματα (Μ. Δερείου και Μανθείας), παράλληλα μικρά φράγματα (Ασπρονερίου, Προβατώνα) και ενισχυτικά λιμνοδεξαμενές. Να γίνουν αποταμιευτήρες (Κυπρίνου και Θεραπίου), να ολοκληρωθούν αντλιοστάσια σε όλη την περιοχή άρδευσης, να προχωρήσει η διάνοιξη γεωτρήσεων όπου χρειάζεται, να γίνουν αποστραγγιστικά και αντιπλημμυρικά έργα και, προπάντων, να προχωρήσει διασυνοριακή-διακρατική συνεργασία για τη διευθέτηση των νερών του ποταμού Εβρου.

Τα παραπάνω αποτελούν την πρόταση των αγροτών, αλλά και των φορέων του νομού, που χρόνια τώρα διεκδικούν την ένταξή τους σε προγράμματα δημοσίων επενδύσεων προκειμένου επιτέλους να μπουν σε στάδιο εφαρμογής.

Μάλιστα, και η Διεύθυνση Εγγειων Βελτιώσεων του νομού προτείνει για μελέτη και κατασκευή, ως πρώτης προτεραιότητας έργα, το φράγμα του Μ. Δερείου, αφού, όπως αναφέρει, τα νερά που θα συγκρατεί είναι αρκετά για να ικανοποιήσουν τις ανάγκες άρδευσης στην κοιλάδα του Ερυθροποτάμου, τον κεντρικό και νότιο Εβρο. Επίσης, το Φράγμα Μανθείας (Ιτέας), που εκτιμάται πως θα ενισχύσει την άρδευση της περιοχής Πέπλου Φερών. Και τέλος στην περιοχή Δέλτα του Εβρου και συγκεκριμένα στην Ευθυγράμμιση, έργα για την αποτροπή της διείσδυσης του θαλασσινού νερού προς τον ποταμό Εβρο τους θερινούς μήνες.

Για τη Ροδόπη, οι υπηρεσίες αλλά και οι αγρότες εκτιμούν πως λύση στο πρόβλημα μπορεί να δώσει η δημιουργία και λειτουργία του φράγματος του Κομψάτου, που δυστυχώς σύμφωνα με πληροφορίες δεν έχει ενταχθεί στο Γ΄ ΚΠΣ.

«Μέχρι σήμερα δεν έχει γίνει καμία ουσιαστική μελέτη για τους υδάτινους πόρους και πώς αυτοί θα αξιοποιηθούν σε όφελος όλων των πολιτών αλλά και για τη διατήρηση και ενίσχυση των καλλιεργιών», αναφέρει ο Χ. Τρέλλης, επικεφαλής της ΝΑΣ στη διευρυμένη ΝΑ Εβρου-Ροδόπης.

«Ετσι, κάνουν μικροέργα, παυσίπονες ενέσεις δηλαδή, και αφήνουν στην άκρη τα μεγάλα έργα για άρδευση, ύδρευση και εμπλουτισμό εδαφών», συμπληρώνει ο νομαρχιακός σύμβουλος και καταγγέλλει πως το φράγμα του Μ. Δερείου, που θα πότιζε 350.000 στρέμματα, με ευθύνη του νομάρχη και της πλειοψηφίας του ΝΣ, δεν εντάχθηκε στα έργα του Γ΄ ΚΠΣ. Επίσης πως, εξαιτίας έλλειψης χρηματοδότησης, καρκινοβατεί το φράγμα του Προβατώνα και του Ασπρονερίου, που έχει ξεκινήσει εδώ και 3 χρόνια.

«Για να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα συνολικά, απαιτείται ολοκληρωμένη μελέτη για τα υδάτινα αποθέματα και τη διαχείριση των υδάτων, συνολικό αντιπλημμυρικό σχέδιο για την παρέβρια περιοχή και την περιοχή του Ερυθροποτάμου, βελτίωση των αποστραγγιστικών έργων. Επίσης ορθολογική χρήση των γεωτρήσεων στη βάση των αποθεμάτων που υπάρχουν. Προγραμματισμός καλλιεργειών και άρδευση με σταγονίδια. Βέβαια, για την άρδευση με σταγονίδια απαιτούνται επενδύσεις δεκάδων εκατομμυρίων από τους αγρότες, γι' αυτό λέμε να μπουν σε εφαρμογή ειδικά προγράμματα χρηματοδότησης», επισημαίνει ο Χ. Τρέλλης παρουσιάζοντας την πρόταση της ΝΑΣ.

Ξεκαθαρίζει πως «το νερό είναι φυσικό προϊόν και πρέπει να διατεθεί προς όφελος του λαού και του τόπου. Δυστυχώς όμως και τα εκτελούμενα έργα προσαρμόζονται στη λογική και στις επιταγές της ΕΕ. Από την άλλη, η ΝΑ και η ΤΑ αρνούνται να έρθουν σε σύγκρουση και να διεκδικήσουν έργα. Ετσι γίνονται συνένοχες στην πολιτική μείωσης των αρδευτικών καλλιεργήσιμων εκτάσεων που προωθεί η ΕΕ και εφαρμόζει η κυβέρνηση».

Και τονίζει πως πρέπει, επιτέλους, συντονισμένα, φορείς, αγρότες και πολίτες, όλος ο λαός, να απαιτήσουμε αύξηση των δημοσίων επενδύσεων για την αγροτική πολιτική, κόντρα στις επιλογές της ΕΕ. «Πρέπει αγωνιστικά να παλέψουμε για ανατροπή της πολιτικής που οδηγεί σε ξεκλήρισμα της φτωχομεσαίας αγροτιάς και την εφαρμογή μιας άλλης, που θα έχει στο επίκεντρο τις ανάγκες και τα συμφέροντα του λαού και του τόπου».