Την προώθηση διμερών και πολυμερών συνεργασιών με στόχο τη θωράκιση των ΗΠΑ και των μονοπωλίων τους στην αναμέτρησή τους με την Κίνα για τη διεθνή πρωτοκαθεδρία ιεράρχησε ο Αμερικανός Πρόεδρος Ντ. Τραμπ, με την περιοδεία που πραγματοποίησε στην Ασία.

Σε αυτό το πλαίσιο, εστίασε μεταξύ άλλων σε δύο κρίσιμα πεδία: Αφενός στη μείωση του βαθμού εξάρτησης των εφοδιαστικών αλυσίδων από την Κίνα, ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά τις σπάνιες γαίες, αφετέρου στην αναβάθμιση των στρατιωτικών «δεσμών» και στην ένταση των πολεμικών προετοιμασιών με όρους που εδώ και καιρό παζαρεύει η Ουάσιγκτον.

Για τη δε προώθηση συμφωνιών και όρων που ευνοούν τα μονοπώλια των ΗΠΑ στις μπίζνες με «συμμάχους» τους, συνεχίστηκε και το παζάρι γύρω από τους δασμούς που επιβάλλει η Ουάσιγκτον.

Οι νέοι περιορισμοί που επέβαλε πριν κάποιες βδομάδες (μετά από αυτούς του Απρίλη) η Κίνα στις εξαγωγές σπάνιων γαιών ανέβασαν κατακόρυφα τον ανταγωνισμό για τον εφοδιασμό τους.

Μετά τη χθεσινή συνάντηση των Προέδρων ΗΠΑ και Κίνας, το Πεκίνο συμφώνησε να αναστείλει την εφαρμογή του τελευταίου γύρου περιορισμών στις εξαγωγές, ωστόσο οι προηγούμενοι αντίστοιχοι περιορισμοί παραμένουν σε ισχύ.

Υπενθυμίζεται ότι οι σπάνιες γαίες έχουν καθοριστική σημασία στην ανάπτυξη κρίσιμων τομέων της βιομηχανίας, από την παραγωγή υπερσύγχρονων οπλικών συστημάτων και τη ρομποτική, μέχρι την ανάπτυξη των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας και την ηλεκτροκίνηση.

Η Κίνα εκτιμάται ότι ελέγχει σήμερα περισσότερο από το 70% της παγκόσμιας εξόρυξης, το 90% της διαδικασίας διαχωρισμού και επεξεργασίας, αλλά και το 93% της κατασκευής μαγνητών σπάνιων γαιών - ένα από τα σημαντικότερα βιομηχανικά προϊόντα που χρειάζονται σπάνιες γαίες.

Δεν είναι λοιπόν τυχαίο ότι με όσους ηγέτες χωρών συναντήθηκε ο Τραμπ κατά την περιοδεία του στην Ασία υπέγραψε μαζί τους και συμφωνίες συνεργασίας «για τη διασφάλιση του εφοδιασμού κρίσιμων ορυκτών και σπάνιων γαιών» (όπως τιτλοφορείται σχετικό κείμενο που υπέγραψε με την πρωθυπουργό της Ιαπωνίας Σαναέ Τακάιτσι) ή «για τη διαφοροποίηση των παγκόσμιων εφοδιαστικών αλυσίδων σε κρίσιμα ορυκτά» (όπως τιτλοφορείται Μνημόνιο Κατανόησης που υπέγραψε με τον πρωθυπουργό της Μαλαισίας Ανουάρ Ιμπραήμ).

Ενώ πληθαίνουν οι αναλύσεις για το πώς οι συγκεκριμένοι περιορισμοί της Κίνας μπορούν να προκαλέσουν «σοβαρά πλήγματα» και στη στρατιωτική βιομηχανία των ΗΠΑ, η Ουάσιγκτον μελετά ποιοι εταίροι θα μπορούσαν να της προσφέρουν πλεονεκτήματα στην αντιπαράθεση με το Πεκίνο.

Για παράδειγμα, η Μαλαισία φιλοξενεί σήμερα μία από τις πιο σημαντικές μονάδες παραγωγής διαχωρισμένων σπάνιων γαιών στον κόσμο, το εργοστάσιο «Lynas Advanced Materials». Βρίσκεται 100 χλμ. από τη βιομηχανική πόλη Γκεμπένγκ στο κρατίδιο Παχάνγκ και ανήκει στον αυστραλιανό κολοσσό «Lynas Rare Earths», ο οποίος αυτοπροσδιορίζεται ως «ο μοναδικός σημαντικός παραγωγός διαχωρισμένων υλών από σπάνιες γαίες εκτός Κίνας».

Η μονάδα εκτείνεται σε 1.000 στρέμματα, όπου κάθε χρόνο γίνεται επεξεργασία 1.500 τόνων βαρέων σπάνιων γαιών, με διαχωρισμό στοιχείων όπως το δυσπρόσιο και το τέρβιο, που χρησιμοποιούνται για την κατασκευή μαγνητών με μεγάλη αντοχή σε υψηλές θερμοκρασίες, απαραίτητων για μια σειρά συσκευές υψηλής τεχνολογίας (π.χ. ανεμογεννήτριες). Μέχρι σήμερα το εργοστάσιο δούλευε με πρώτες ύλες που έρχονταν από την περιοχή Μάουντ Γουέλντ στη δυτική Αυστραλία.

Ωστόσο η εταιρεία επεκτείνει τη δράση της στη Μαλαισία: Τον Μάη η διευθύνουσα σύμβουλος Αμάντα Λακέιζ υπέγραψε μνημόνιο με την Επενδυτική Αρχή της πολιτείας Κελαντάν, για την προμήθεια μεικτού ανθρακικού άλατος σπάνιων γαιών, πρώτης ύλης που θα υπόκειται στη διαδικασία διαχωρισμού. Η «Lynas» έκλεισε συμφωνία και με τον νοτιοκορεατικό κατασκευαστή μαγνητών «JS Link», για την ετήσια παραγωγή έως 3.000 τόνων σούπερ μαγνητών στην πρωτεύουσα της Παχάνγκ.

Με δεδομένο το ενδιαφέρον που η Μαλαισία φαίνεται να «ξυπνά» σε ομίλους που δραστηριοποιούνται στο ευρύ φάσμα εκμετάλλευσης των σπάνιων γαιών, το μνημόνιο που υπέγραψαν μαζί της οι ΗΠΑ προβλέπει κοινή δράση για «την αύξηση της ανταγωνιστικότητας του τομέα κρίσιμων ορυκτών της Μαλαισίας και τον συντονισμό της στήριξης για διμερή σχέδια που αναπτύσσουν τις εφοδιαστικές αλυσίδες κρίσιμων ορυκτών, ώστε να είναι ασφαλείς, αξιόπιστες και υπεύθυνες». Οι δύο πλευρές δεσμεύτηκαν ότι «θα εργαστούν καλόπιστα για να δοθεί προτεραιότητα σε επενδύσεις από τις ΗΠΑ σε περιουσιακά στοιχεία κρίσιμων ορυκτών που θα πωλούνται στη Μαλαισία, ή από μια εταιρεία που εδρεύει ή ανήκει σε όμιλο με έδρα στη Μαλαισία».

Οταν ο υπουργός Βιομηχανίας Τενγκού Ζαφρούλ κλήθηκε να σχολιάσει αν θα αρθούν περιορισμοί που και η Μαλαισία αποφάσισε το καλοκαίρι σε εξαγωγές κρίσιμων ορυκτών, είπε μεν ότι «δεν θέλουμε άλλο να είμαστε μια χώρα που απλά σκάβει και στέλνει εκτός συνόρων φτηνές πρώτες ύλες», από την άλλη όμως διευκρίνισε πως «πολιτική μας δεν είναι βέβαια η παρεμπόδιση για πάντα του εμπορίου. Είναι να εμποδίσουμε την εξαγωγή φτηνών ακατέργαστων πρώτων υλών, ώστε να προστίθεται αξία στη Μαλαισία».

Σύμφωνα με κυβερνητικά επιτελεία, η Μαλαισία φιλοξενεί σήμερα 16,1 εκατ. μετρικούς τόνους αποθεμάτων σπάνιων γαιών, αλλά δεν διαθέτει τα απαιτούμενα τεχνολογικά μέσα για την εξόρυξη και επεξεργασία τους.

Θυμίζουμε ότι πριν κάποιες βδομάδες οι ΗΠΑ έκλεισαν και μια «σπουδαία» - όπως την περιέγραψε ο Τραμπ - συμφωνία συνεργασίας στον τομέα των σπάνιων γαιών με την Αυστραλία, που κατατάσσεται 4η διεθνώς σε κοιτάσματα σπάνιων γαιών στον κόσμο.

Οπως εξηγούσε πρόσφατα το Κέντρο Στρατηγικών και Διεθνών Σπουδών (CSIS), «η Αυστραλία διαθέτει τρία αποφασιστικά πλεονεκτήματα: Γεωλογικά κοιτάσματα παγκόσμιας κλάσης, ισχυρές αγορές και βαθιά καταρτισμένο ανθρώπινο δυναμικό. Η χώρα αποτελεί έναν "περιοδικό πίνακα που αναβοσβήνει σαν χριστουγεννιάτικο δέντρο", αναπτύσσοντας ένα από τα ευρύτερα και πλουσιότερα κοιτάσματα ορυκτών πόρων στη Γη. Είναι έδρα για πάνω από 40 ορυκτά που σύμφωνα με τη Γεωλογική Εκθεση των ΗΠΑ χαρακτηρίζονται κρίσιμα».

«Ορόσημο» στην ενισχυόμενη συνεργασία ΗΠΑ - Αυστραλίας θεωρείται και η συμφωνία που υπέγραψε προ μηνών ο κολοσσός «Lynas» με την αμερικανική «Noveon Magnetics» (τον μοναδικό, σήμερα, κατασκευαστή μαγνητών σε αμερικανικό έδαφος), με στόχο μια «στρατηγική συνεργασία για την ανάπτυξη κλιμακούμενης παραγωγής μαγνητών» εντός ΗΠΑ.

Το CSIS επισημαίνει ακόμα ότι το 2024 η Αυστραλία ήταν «ο πρώτος προορισμός επενδύσεων διεθνώς για εξερεύνηση σπάνιων γαιών, διασφαλίζοντας 64 εκατ. δολάρια ή περίπου το 45% των παγκόσμιων επενδύσεων του είδους, πέντε φορές πάνω από τη Βραζιλία, τον επόμενο μεγαλύτερο παραλήπτη επενδύσεων. Η Αυστραλία φιλοξενεί 89 ενεργά σχέδια εξερεύνησης σπάνιων γαιών, ξεπερνώντας κατά πολύ τον Καναδά (με 18), τη Βραζιλία (με 13) και τις ΗΠΑ (με 12). Ως ο 4ος μεγαλύτερος παραγωγός σπάνιων γαιών, η Αυστραλία επενδύει επίσης έντονα στην ικανότητά της για επεξεργασία».

Ενδεικτική είναι και η συνεργασία των ΗΠΑ με την Ιαπωνία, που πλέον επεκτείνεται και σ' αυτόν τον τομέα, μεταξύ άλλων με τη συγκρότηση και ειδικής Δύναμης Ταχείας Απόκρισης για την Εφοδιαστική Ασφάλεια Κρίσιμων Ορυκτών, ενώ οι δύο χώρες θα πραγματοποιήσουν και τακτικές υπουργικές συναντήσεις για τον συντονισμό τους σε μια σειρά εξελίξεις.

Η μεγάλη ανάπτυξη τεχνογνωσίας στην Ιαπωνία και σε τομείς που αφορούν την επεξεργασία μιας σειράς στοιχείων του ορυκτού πλούτου όλου του πλανήτη είναι αυτό που προσέλκυσε το ενδιαφέρον της Ουάσιγκτον. Ιαπωνικές εταιρείες όπως «Shin-Etsu Chemical», «Hitachi Metals» και «Sojitz» έχουν εμπειρία δεκαετιών στον διαχωρισμό σπάνιων γαιών, αλλά και στην παρασκευή μαγνητών.

Οπως παρατηρούσε πρόσφατα η SFA Oxford, για τις ΗΠΑ οι συμφωνίες αυτές λειτουργούν συμπληρωματικά «με τη δημιουργία πολλαπλών κόμβων ανθεκτικότητας: Η Ιαπωνία συνεισφέρει τεχνολογία και ειδικευμένη τεχνογνωσία, η Αυστραλία πρώτες ύλες και ικανότητα επεξεργασίας και οι ΗΠΑ τη ζήτηση και το κεφάλαιο», με απώτερο στόχο «ένα δίκτυο που εκτείνεται από την εξόρυξη και τη διύλιση μέχρι την προηγμένη κατασκευή».

Να θυμίσουμε ότι τον περασμένο Ιούλη οι ΥΠΕΞ των ΗΠΑ, Ιαπωνίας, Αυστραλίας και Ινδίας σε υπουργική συνάντηση του σχήματος «Quad» ανήγγειλαν και τη συγκρότηση ειδικής Πρωτοβουλίας του «Quad» για τα Κρίσιμα Ορυκτά.