ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
Σάββατο 18 Οχτώβρη 2025 - Κυριακή 19 Οχτώβρη 2025
Σελ. /40
Πάντα με σημείο αναφοράς τον άνθρωπο

Με αφορμή τη συμπλήρωση 40 χρόνων από τον θάνατο του κομμουνιστή χαράκτη Α. Τάσσου

«Στα έργα μου υπάρχει η ανθρώπινη οδύνη, αλλά και η αποφασιστικότητα. Οι άνθρωποι που κινούνται στα έργα μου σηκώνουν το βάρος της σκλαβιάς και της τυραννίας. Αλλά είναι τόσο αλύγιστοι εκφραστικά, που δεν μπορούν παρά να μένουν όρθιοι ως το τέλος. Ορθιοι ακόμα κι όταν πέφτουν. Αυτό είναι το βαθύτερο μήνυμά μου».

Στα παραπάνω λόγια του κομμουνιστή χαράκτη Τάσσου Αλεβίζου, που έμεινε γνωστός ως «Α. Τάσσος» αποτυπώνεται η ουσία και η δύναμη της τέχνης του.

Τα έργα του θα είναι πάντα παρόντα για να μας θυμίζουν το μεγαλείο της ταξικής πάλης της χώρας μας κατά τον 20ό αιώνα, καθώς με το μεγάλο του έργο απαθανάτισε τους αγώνες του λαού μας, κατορθώνοντας να τροφοδοτεί τη μνήμη όλων εκείνων που έζησαν τις μεγάλες στιγμές, αλλά κι εκείνων που ήρθαν αργότερα. Ακόμα και σήμερα ο Α. Τάσσος δίνει καθημερινά το «παρών» στην έδρα της ΚΕ του ΚΚΕ στον Περισσό, με το μνημειώδες έργο 60 τετραγωνικών μέτρων, τη μεταφορά σε ψηφιδωτό της ξυλογραφίας του «Τα παιδιά της ασφάλτου».

Η αρχή

«Θεωρώ τον εαυτό μου στρατευμένο πριν ανακαλυφθεί ο όρος και χρησιμοποιηθεί κατά κόρον. Είμαι στρατευμένος στον κόσμο των πιο προοδευτικών ιδεών, στα ιδανικά των λαϊκών αγώνων. Ταύτισα τον εαυτό μου με την εργατική τάξη και τα ιδανικά της με τους αγρότες απ' όπου και κατάγομαι. Το θεωρώ μεγάλο κέρδος στη ζωή μου ότι ζυμώθηκα με τον κόσμο της δουλειάς. Για μένα οι ιδέες αυτές είναι μια πηγή έμπνευσης και συνεχούς ανανέωσης. Με κρατάνε σε ηθικά πλαίσια».

Γεννήθηκε, το 1914 στη Λευκοχώρα Μεσσηνίας. Λίγα χρόνια αργότερα εγκαθίστανται οικογενειακώς στο αραιοκατοικημένο τότε Δουργούτι, σημερινό Νέο Κόσμο. Εκεί, θα βρουν καταφύγιο Μικρασιάτες πρόσφυγες. Ο πολύβουος προσφυγικός συνοικισμός τον σημαδεύει. «Εβλεπα παράγκες, έφτιαχνα παράγκες... Εβλεπα φτώχεια, έφτιαχνα φτώχεια. Εκφραζόμουν σύμφωνα με τον περίγυρό μου, που με συγκινούσε, με αναστάτωνε...».

«Κάθε πρωί»
«Κάθε πρωί»
Η δραστηριοποίηση του Τάσσου - από μαθητή ακόμα - στην Εργατική Λέσχη Δουργουτίου, αλλά και η απόκτηση δεσμών κι επαφών με πυρήνες της ΟΚΝΕ διευρύνουν τις προσλαμβάνουσές του, εμπλουτίζουν τη θεματολογία του και την κατευθύνουν στην αποτύπωση της καθημερινής ζωής της εργατικής τάξης από τα πρώιμα κιόλας έργα του.

Δίνει εξετάσεις και μπαίνει στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών. Δάσκαλοί του στη ζωγραφική οι Κ. Παρθένης, Θ. Θωμόπουλος και Ο. Αργυρός. Χαρακτική διδάχθηκε από τον Γιάννη Κεφαλληνό.

«Λιμενεργάτες», «Λαϊκά συσσίτια», «Πρωινή βάρδια», «Η φάμπρικα σχολάει» είναι ορισμένα από τα πιο χαρακτηριστικά έργα που δημιούργησε όταν ήταν ακόμα φοιτητής στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών. Ο αγώνας για την επιβίωση, η αδικία, η φτώχεια, η σκληρή δουλειά, αλλά και οι αγώνες της εργατικής τάξης βρίσκονται στο πρώτο πλάνο του έργου.

Οντας σπουδαστής ακόμα διοργανώνει την πρώτη ατομική του έκθεση, η οποία και εντυπωσιάζει. Συνεχίζει τις σπουδές του στο Παρίσι, στη Ρώμη και τη Φλωρεντία. Εκεί έρχεται σε επαφή με τις πιο προοδευτικές αισθητικές τάσεις, όπως τη χαρακτική του Ε. Μουνκ, της Κ. Κόλβιτς και των Γερμανών εξπρεσιονιστών.

Ο Τάσσος δεν επέλεξε τυχαία τη χαρακτική για να εκφραστεί. Ο ίδιος ξεχώριζε την τεράστια κοινωνική της σημασία και την θεωρούσε «τέχνη του λαού», μια και τα χαρακτικά έργα μπορούσαν εύκολα να κυκλοφορήσουν σε πολλά αντίτυπα. Οπως έλεγε, «είναι γεγονός πως μια φωνή, για να υπάρξει, θα πρέπει ή ν' ακούγεται ή να φαίνεται. Η φωνή των χαράξεων έχει την τεράστια δύναμη να φαίνεται, όχι μια φορά, αλλά πολλές φορές ταυτόχρονα και ίδια. Είναι το μεγάλο μυστικό της δύναμής της». Επιπλέον η χαρακτική και οι δυνατότητες που αυτή έδινε αξιοποιήθηκαν διαχρονικά για τις προπαγανδιστικές ανάγκες των αγώνων του λαού, κομμάτι στο οποίο και ο ίδιος ο Τάσσος έβαλε τη δική του σφραγίδα.

Αντίσταση

«Τα παιδιά της ασφάλτου»
«Τα παιδιά της ασφάλτου»
Τον Οκτώβρη του 1941 η Ηλέκτρα Αποστόλου, υπεύθυνη Διαφώτισης της ΚΟΑ, συγκέντρωσε στο ξύλινο καφενεδάκι του Ζαππείου μια μικρή ομάδα χαρακτών, από τα ιδρυτικά κυρίως μέλη του ΕΑΜ Καλλιτεχνών στα οποία ανήκε και ο Τάσσος και συγκρότησε ένα καλλιτεχνικό συνεργείο για τις προπαγανδιστικές ανάγκες της ΕΑΜικής Αντίστασης. Το παράνομο αυτό συνεργείο αποτελεί έως τις μέρες μας υπόδειγμα συλλογικής και ανιδιοτελούς καλλιτεχνικής προσφοράς.

Διηγούνταν χαρακτηριστικά ο Τάσσος: «Εμείς παίρναμε από την ΚΕ του ΕΑΜ το θέμα της δουλειάς και τα συνθήματα. Ομως τα τσιγκογραφεία ήταν απροσπέλαστα, δουλεύαμε με ξύλα και λινόλεουμ. Συχνά η δουλειά ήταν ομαδική (...) Οταν τελειώναμε, παραδίδαμε τα χαραγμένα ξύλα στο καθορισμένο ραντεβού... κι ύστερα χάναμε τα ίχνη τους. Ηταν μια δουλειά αρκετά παράτολμη κι επικίνδυνη. Τσάντες με προεξέχουσες τις ιστορικές λαχανίδες της Κατοχής καμουφλάριζαν τα πιο φλογερά μηνύματα ελευθερίας. Διασχίζαμε την Αθήνα, τις μέρες ανάμεσα σε μπλόκα, τραμ, γκαζοζέν, τις νύχτες με την απόλυτη αντιαεροπορική συσκότιση, ανάμεσα σε χαφιέδες, τάγματα ασφαλείας και τους Γερμανούς (...) Υστερα, κάποιο πρωί, βλέπαμε ταυτόχρονα με τους άλλους Αθηναίους, το έργο μας κολλημένο παντού στους τοίχους, στις μάντρες...».

Το 1944 το ΕΑΜ Εικαστικών Καλλιτεχνών αποφασίζει, ως μια μορφή αντίστασης, να συμμετάσχει στην Πανελλήνια Εκθεση, παρότι η διοργάνωσή της εποπτευόταν από τους κατακτητές. Οι Γερμανοί έκλεισαν την έκθεση, συνέλαβαν και κράτησαν για 40 μέρες στις φυλακές Αβέρωφ τους Τάσσο, Κεφαλληνό, Κορογιαννάκη και Κανά.

Ειδική αναφορά πρέπει να γίνει σε τρεις σημαντικές εκδόσεις - λευκώματα, στις οποίες συμμετείχε με έργα του και ο Τάσσος, για τις οποίες έλεγε ο ίδιος: «Σε κάθε σελίδα ένα κείμενο, συνήθως ποίημα και μια εικόνα. Ηταν αναπόσπαστα αυτά τα δύο στοιχεία. Το ένα συμπλήρωνε το άλλο, του έδινε ένα ακριβές και συγκεκριμένο νόημα».

Σε αυτήν την περίοδο, δεσπόζουν τέσσερα έργα του Τάσσου που περικλείουν τη συγκίνηση και τη δραματικότητα της στιγμής που φτιάχτηκαν. «Πρωτομαγιά» για την εκτέλεση των 200 αγωνιστών της Καισαριανής την Πρωτομαγιά του 1944, «Απελευθέρωση της Αθήνας», το ημιτελές σχέδιο «3 του Δεκέμβρη 1944» και «Η Πομπή του Λαού της Αθήνας», όπου ο λαός της Αθήνας αποφασισμένος συνοδεύει τους νεκρούς του.

Το 1945 ιδρύεται από το ΚΚΕ το εκδοτικό «Τα Νέα Βιβλία». Ο Τάσσος αναλαμβάνει καλλιτεχνικός υπεύθυνος.

Η πρώτη δικαίωση στην εικαστική τέχνη του αγώνα του ΔΣΕ

Η δεκαετία του '50 χαρακτηρίζεται ως περίοδος μελέτης. Ο Τάσσος δουλεύει κυρίως σε έγχρωμες ξυλογραφίες, τοπία και σκηνές από την αγροτική ζωή της ιδιαίτερης πατρίδας του της Μεσσηνίας.

Τη δεκαετία του 1960 η θεματογραφία του άρχισε να επικεντρώνεται στην απόδοση της ανθρώπινης μορφής με σταδιακή εγκατάλειψη του χρώματος και στροφή στο ασπρόμαυρο, που από τότε και μετά δεν το εγκαταλείπει.

«Ξαναγύρισα θεματικά κι άρχισα να δουλεύω θέματα της Κατοχής και του Εμφυλίου Πολέμου. Εκεί έχασα τους καλύτερούς μου φίλους. Ανθρώπους - διαμάντια που στήθηκαν στους τοίχους των εκτελέσεων». Σημαντικός σταθμός στην καλλιτεχνική πορεία του είναι η ατομική έκθεσή του το 1964 στον «Ζυγό», που για πρώτη φορά ο Εμφύλιος καταξιώνεται στη νεοελληνική τέχνη μέσα από δύο σπουδαία πολύπτυχα χαρακτικά με τίτλους: «Λεπτομέρεια Εμφυλίου Πολέμου» και «Αφιέρωμα στην Αλίκη Τ.». Είναι έργα που εκφράζουν με ανεπανάληπτη δύναμη και εσωτερική ένταση το δράμα και τον ηρωισμό της κορυφαίας αυτής στιγμής της ταξικής πάλης. Οι δημιουργίες του Τάσσου είναι πλέον μεγάλων διαστάσεων, με τις μορφές να δανείζονται πολλά στοιχεία από τη βυζαντινή αλλά και τη δυτικοευρωπαϊκή τέχνη.

Εικαστικό ρεπορτάζ

Στα χρόνια της δικτατορίας, ο Τάσσος, μέσα από τις μορφές και τα σύνολα που χαράζει, φιλοτεχνεί έργα κοινωνικής διαμαρτυρίας. Οπως είχε αναφέρει σε συνέντευξή της στον «Ριζοσπάστη» η σύζυγός του, Λουκία Μαγγιώρου, για εκείνη την περίοδο, «δουλεύοντας το τεράστιο σχήμα άρχισε να βλέπει τη μεγάλη σύνθεση. Αυτά τα χρόνια θα μπορούσαμε να πούμε ότι έκανε ένα εικαστικό ρεπορτάζ. Κάθε φορά που έβλεπε σε μια εφημερίδα ένα γεγονός, το μετέφερε αμέσως στο ξύλο. Τα γεγονότα βέβαια που συνέβαιναν γύρω μας, επηρέασαν το έργο του σε όλες τις εποχές. Και πάντα με σημείο αναφοράς τον άνθρωπο».

Από τον Δεκέμβρη του 1967 έως τον Γενάρη του 1968 χαράζει 3 «Αφιερώματα» σε 3 κρατούμενους συντρόφους τους. Στην Βάσω Κατράκη, στον Μίκη Θεοδωράκη και στον Γιάννη Ρίτσο. Επόμενα έργα αυτής της περιόδου είναι «Μνήμη Τσε Γκεβάρα: Οργή και Περισυλλογή», «Αρχάγγελοι», σύμβολα της Αντίστασης, «Ελευθερία στη φωτιά», «Μαύρος Ηλιος», «17 Νοέμβρη 1973» κ.ά.

Τη μεταπολιτευτική περίοδο, ο Τάσσος δίνει πάντα το «παρών» σε κάθε μικρό και μεγάλο αγώνα. Πάντα στο πλευρό του ΚΚΕ.

Σε ένα από τα τελευταία του κείμενα, εκτιμώντας ο ίδιος την πορεία της ζωής του ανάμεσα σε άλλα έγραφε: «Θα ήθελα αναλογιζόμενος την πορεία μου στη ζωή και στην τέχνη, να 'ρχιζα τώρα από την αρχή με τις γνώσεις που έχω συσσωρεύσει και με την τεράστια πείρα μου, με το ταλέντο αυτό που διαθέτω. Είμαι σχεδόν βέβαιος ότι η τροχιά μου θα ήταν μακρύτερη και πολλά περισσότερα θα πρόσφερα στη ζωή και στην τέχνη και στην ειρήνη κι όμως για όλα αυτά ο αγώνας συνεχίζεται».

Αυτήν την περίοδο, το Μουσείο Μπενάκη φιλοξενεί έργα του Α. Τάσσου στην έκθεση «Πρωτόλεια - Από την πρώιμη γραφή στο ώριμο έργο».

Η έκθεση αναζητά, μελετά και αναδεικνύει τις ιδέες, τα μοτίβα και τα χαρακτηριστικά που εμφανίστηκαν στα πρώιμα έργα έντεκα Ελλήνων καλλιτεχνών, για να «ριζώσουν» σταδιακά στην ώριμη εικαστική γλώσσα τους. Εκτός από τον Τάσσο εκτίθενται έργα των Σπύρου Βασιλείου, Νίκου Χατζηκυριάκου - Γκίκα, Γιάννη Τσαρούχη, Γιάννη Μόραλη, Βάσως Κατράκη, Γιάννη Σπυρόπουλου, Αλέκου Κοντόπουλου, Δημήτρη Μυταρά, Γιάννη Γαΐτη και Χρύσας Ρωμανού.



Διακήρυξη της ΚΕ του ΚΚΕ για τη συμπλήρωση 80 χρόνων από το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου και την Αντιφασιστική Νίκη των Λαών
Μνημεία & Μουσεία Αγώνων του Λαού
Ο καθημερινός ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 1 ευρώ