2025 The Associated Press. All

Από την πρόσφατη συνεδρίαση του «Σχήματος της Μόσχας», με τον ΥΠΕΞ των Ταλιμπάν σε πρώτο πλάνο

Μετά την ανακατάληψη της εξουσίας στο Αφγανιστάν από τους Ταλιμπάν και την αποχώρηση των αμερικανοΝΑΤΟικών στρατευμάτων από τη χώρα τον Αύγουστο του 2021 (στο πλαίσιο της αναδιάταξης στρατιωτικών δυνάμεων και πόρων των ΗΠΑ για την ιμπεριαλιστική αντιπαράθεση σε όλο τον Ινδο-Ειρηνικό), η Ρωσία είναι η πρώτη ισχυρή χώρα που προχώρησε πλέον σε επίσημη αναγνώριση του «νέου» καθεστώτος.

Συγκεκριμένα, από την περασμένη άνοιξη έθεσε τους Ταλιμπάν εκτός της λίστας «τρομοκρατικών» οργανώσεων, ενώ τον περασμένο Ιούλη ο πρέσβης της σκοταδιστικής οργάνωσης υπέβαλε και επίσημα τα διαπιστευτήριά του στη Μόσχα.

Η αυξημένη σημασία που το ρωσικό μεγάλο κεφάλαιο αποδίδει στην περίκλειστη χώρα της Κεντρικής Ασίας αποτυπώνεται και στις διαβουλεύσεις που οργανώνει το λεγόμενο «Σχήμα της Μόσχας» για το Αφγανιστάν, όπως αποκαλούνται οι σχετικές μαζώξεις που ξεκίνησαν ήδη από το 2017 με τη συμμετοχή Κίνας, Ιράν, Πακιστάν, Ινδίας, Καζακστάν, Κιργιστάν, Τατζικιστάν, Ουζμπεκιστάν.

Την περασμένη Τρίτη η Μόσχα φιλοξένησε μία ακόμα συνάντηση του «Σχήματος», στην οποία μάλιστα συμμετείχε για πρώτη φορά ως κανονικό μέλος και αντιπροσωπεία από το Αφγανιστάν, με επικεφαλής τον ΥΠΕΞ των Ταλιμπάν, Αμίρ Χαν Μουτάκι.

Στο Κοινό Ανακοινωθέν του «Σχήματος» δόθηκε ξεκάθαρο σήμα για επιτάχυνση συνεργασιών που όχι απλά συνιστούν ντε φάκτο αναγνώριση του καθεστώτος των Ταλιμπάν, αλλά και καταξιώνουν το ρόλο τους στην υλοποίηση μιας σειράς επενδυτικών σχεδίων για την αξιοποίηση του μεγάλου φυσικού πλούτου όλης της Κεντρικής Ασίας, όπως και για την εκμετάλλευση παλιών και νέων εμπορικών και ενεργειακών διαδρόμων.

«Τα μέρη σημείωσαν την ανάγκη να αναπτυχθούν οι εμπορικές και οικονομικές συναλλαγές, η επενδυτική συνεργασία του Αφγανιστάν με χώρες της περιφέρειας και τη διεθνή κοινότητα», αναφέρεται χαρακτηριστικά.

Επισημάνθηκε δε ότι οι συμμετέχοντες «εξέφρασαν το ενδιαφέρον τους για την ανάπτυξη περιφερειακών οικονομικών σχεδίων σε πεδία όπως η Υγεία, η ανακούφιση της φτώχειας, η αγροτική παραγωγή και η παρεμπόδιση καταστροφών». Πεδία δηλαδή που ιεραρχούνται τόσο για την προσέλκυση κεφαλαίων όσο και για την οργάνωση στοιχειωδών κοινωνικών υπηρεσιών και υποδομών περίθαλψης, προκειμένου φτηνά εργατικά χέρια να είναι διαθέσιμα στα συνολικότερα επενδυτικά έργα.

Στα τέλη Αυγούστου ο υπουργός Ορυχείων και Πετρελαίου του Αφγανιστάν, μουλάς Χινταγιατουλάχ Μπαντρί, συμμετείχε στο Φόρουμ Πετρελαίου, Αερίου και Χημικής Βιομηχανίας που οργανώθηκε στη ρωσική πόλη Καζάν, απευθύνοντας γενική πρόσκληση σε Ρώσους επιχειρηματίες να σπεύσουν στη χώρα του για μπίζνες: «Το Αφγανιστάν ανοίγει τις πύλες του σε σας (...) η κυβέρνησή του σας παρέχει ασφάλεια, διαφάνεια και μακροπρόθεσμες ευκαιρίες για το κεφάλαιό σας (...) θέλουμε κοινά επιχειρηματικά σχέδια που θα ωφελήσουν όχι μόνο τις χώρες σας, αλλά και ολόκληρη την περιοχή».

Ειδική αναφορά έκανε στα αποθέματα φυσικού πλούτου που συγκεντρώνονται στις λεκάνες Αμου Ντάρια, Καταβάζ και Χελμάντ (όπου εκτιμάται ότι συγκεντρώνονται σημαντικά κοιτάσματα πετρελαίου και άλλων ορυκτών), υποστηρίζοντας πως οι διαθέσιμοι εκεί πόροι «αρκούν όχι μόνο για την ικανοποίηση των αναγκών του Αφγανιστάν αλλά και για να γίνει η χώρα πηγή εξαγωγών σε γειτονικές χώρες, κατοχυρώνοντας ενεργειακή ασφάλεια και περιφερειακή ανάπτυξη».

Περιγράφοντας δε την εξωτερική πολιτική του καθεστώτος της Καμπούλ, είπε ότι «δεν επιδιώκουμε να γίνουμε μέρος κανενός πολιτικού μπλοκ. Θέλουμε να αναπτύξουμε αμοιβαίους δεσμούς με όλες τις περιοχές, βήμα - βήμα, να επεκτείνουμε από οικονομικής πλευράς αμοιβαία συμφέροντα. Το Αφγανιστάν επιδιώκει να γίνει ένας κόμβος σύνδεσης μεταξύ Κεντρικής και Νότιας Ασίας, αλλά και μεταξύ Μέσης και Απω Ανατολής».

Στις ρωσικές επενδύσεις ξεχωρίζουν οι συμφωνίες που «έκλεισε» ο όμιλος «Inteco» (λίγο μετά την «έξοδο» των Ταλιμπάν από τη ρωσική λίστα με τις «τρομοκρατικές οργανώσεις») για έρευνες πετρελαίου, τις οποίες συνόδευσαν δημοσιεύματα για σχέδια να διασχίζουν κάποια στιγμή το Αφγανιστάν 50 εκατομμύρια τόνοι ρωσικών προϊόντων πετρελαίου.

Σύμφωνα με τον πρόεδρο του Ρωσικού Εμπορικού Κέντρου στο Αφγανιστάν, Ρουστάμ Κχαμπιμπουλίν, τα σχέδια της «Inteco» περιλαμβάνουν επίσης την κατασκευή και λειτουργία διυλιστηρίου.

Τον περασμένο Μάη αντιπροσωπεία των Ταλιμπάν με επικεφαλής τον αρμόδιο για Οικονομικές Υποθέσεις αντιπρόεδρο της «κυβέρνησής» τους, Αμπντούλ Γκανί Μπαραντάρ, είχε τετραήμερες επαφές στο Καζάν - επίσης στο πλαίσιο επιχειρηματικού Φόρουμ - τις οποίες περιέγραψε ως «γεμάτες επιτεύγματα».

Ας καταγραφεί ότι οι υπογραφές με την «Inteco» «έπεσαν», αφού τον Ιούνη οι Ταλιμπάν αποχώρησαν από συμφωνία που υπογράφηκε τον Γενάρη του 2023 με την κινεζική εταιρεία «Central Asia Petroleum and Gas» (CAPEIC - με έδρα την επαρχία Σιντζιάνγκ) για την εξόρυξη πετρελαίου σε μια ζώνη 4.5000 τετραγωνικών χιλιομέτρων στην Αμου Ντάρια, όπου εκτιμήθηκε ότι «κρύβονταν» 87 εκατομμύρια τόνοι ακατέργαστου πετρελαίου.

Οι δύο πλευρές είχαν συμφωνήσει τότε σε μια 25ετή συνεργασία, που προέβλεπε επένδυση 150 εκατ. δολαρίων το πρώτο έτος και 540 εκατ. δολαρίων στην πρώτη τριετία.

Ωστόσο, στις 17 Ιούνη ο εκπρόσωπος του υπουργείου Ορυχείων και Πετρελαίου των Ταλιμπάν, Χαμαούν Αφγκάν, ανακοίνωσε την ακύρωση της συμφωνίας, υποστηρίζοντας ότι η κινεζική εταιρεία «παραβίασε απανωτές φορές τη συμφωνία και δεν εκπλήρωσε υποχρεώσεις που προβλέπονταν».

Βέβαια η παρουσία κινεζικών ομίλων στο Αφγανιστάν παραμένει σημαντική, ενώ η Κίνα διατηρεί επίσημη διπλωματική αποστολή στην Καμπούλ, παρότι δεν έχει αναγνωρίσει επίσημα τους Ταλιμπάν.

Για παράδειγμα ο μεταλλουργικός όμιλος «China Metallurgical Group Corporation» (MCC) έχει υπογράψει συμβόλαιο για την εκμετάλλευση του κοιτάσματος χαλκού Αϊνάκ στην επαρχία Λογκάρ, που θεωρείται ένα από τα μεγαλύτερα στην κατηγορία του παγκοσμίως. Σχετικές μελέτες του Γεωλογικού Ινστιτούτου των ΗΠΑ αναφέρονται σε 12 εκατ. μετρικούς τόνους χαλκού.

Γενικότερα, επιστημονικές μελέτες καταγράφουν ότι το Αφγανιστάν φιλοξενεί επίσης πολύ σημαντικά (σε ποσότητα αλλά και σε χαρακτηριστικά) κοιτάσματα σιδήρου (κοίτασμα Χατζιγάκ).

Τα δε «πηγάδια» εξόρυξης πετρελαίου που φιλοξενεί υπολογίζονται σήμερα μόνο σε 47, τα οποία όμως στο μεγαλύτερο ποσοστό τους παραμένουν αναξιοποίητα.

Η κινητικότητα αυξάνεται όμως και γύρω από σχέδια οδικής και σιδηροδρομικής σύνδεσης, που διασχίζοντας και το Αφγανιστάν επιδιώκεται να συνδέουν την Κεντρική Ασία με βιομηχανικά λιμάνια της Αραβικής Θάλασσας, όπως αυτά σε Καράτσι και Γκουαντάρ (Πακιστάν), μειώνοντας σε μερικές μέρες (από βδομάδες σήμερα) τη διάρκεια χερσαίας μεταφοράς εμπορευμάτων και ανθρώπων.

Το Ανακοινωθέν της πρόσφατης συνάντησης του «Σχήματος της Μόσχας» προέταξε ως στόχο την «ενεργό ενσωμάτωση του Αφγανιστάν στην περιφερειακή συνδεσιμότητα».

Τον Ιούλη Πακιστάν, Ουζμπεκιστάν και Αφγανιστάν υπέγραψαν νέα συμφωνία για να προχωρήσουν οι μελέτες βιωσιμότητας για το Σιδηροδρομικό Διαφγανικό Σχέδιο, που πρωτοπροτάθηκε το 2018. Αν ολοκληρωθεί, το δίκτυο θα συνδέει την Τερμέζ του Ουζμπεκιστάν με τη Μαζαρ-ε-σαρίφ του Αφγανιστάν και την Πεσαβάρ του Πακιστάν.

Η διαδρομή που τελικά θα ακολουθήσουν οδικοί και σιδηροδρομικοί άξονες μέσω Αφγανιστάν θα εξαρτηθεί και από το ποιες συμμαχίες θα προκρίνουν τελικά οι Ταλιμπάν.

Η Ρωσία επιμένει σε προσπάθειες να τους κερδίσει ως εταίρους στον λεγόμενο Διάδρομο Μεταφοράς Βορρά - Νότου.

Μέσα σε αυτές τις συνθήκες, χτες έφτασε για επίσημες διήμερες επαφές στο Νέο Δελχί, για πρώτη φορά, ο ΥΠΕΞ των Ταλιμπάν, Αμίρ Χαν Μουτάκι, για να συζητήσει «διμερή και περιφερειακά ζητήματα». Μάλιστα το Νέο Δελχί ανακοίνωσε ότι για την πραγματοποίηση της επίσκεψης ο Μουτάκι έλαβε προσωρινή άρση κυρώσεων που του έχει επιβάλει ο ΟΗΕ, βλ. απαγόρευση ταξιδίων και πάγωμα περιουσιακών στοιχείων.

Αναλυτές κατέγραφαν την παραπάνω επίσκεψη και υπό το πρίσμα της αντιπαράθεσης Ινδίας - Πακιστάν.

Οπως σημείωναν, η Ινδία ενισχύει τις σχέσεις της με τους Ταλιμπάν την ίδια ώρα που η σχέση των τελευταίων με το Πακιστάν «δοκιμάζεται», με το Ισλαμαμπάντ να κατηγορεί το καθεστώς της Καμπούλ ότι αντιμετωπίζει με επιείκεια ισλαμιστές ενόπλους των Tehreek-e-Taliban, που μάχονται τον πακιστανικό στρατό.

Σε μια παράλληλη εξέλιξη, χτες - την ίδια μέρα με την επίσκεψη του ΥΠΕΞ των Ταλιμπάν στην Ινδία - το Πακιστάν εξαπέλυσε αεροπορική επιδρομή στην Καμπούλ, με πληροφορίες να αναφέρουν ότι στόχευσε ηγέτες των Tehreek-e-Taliban στην αφγανική πρωτεύουσα.

Με «την κατάσταση στο Αφγανιστάν» αναμένονταν να ασχοληθούν επισταμένα και οι συναντήσεις για τις οποίες χτες έφτασε στην πρωτεύουσα του Τατζικιστάν, Ντουσάνμπε, ο Ρώσος Πρόεδρος, Βλ. Πούτιν.

Αφενός η 2η Σύνοδος χωρών Κεντρικής Ασίας - Ρωσίας, αφετέρου η Σύνοδος Κορυφής της Κοινοπολιτείας Ανεξάρτητων Κρατών (CIS).

Οι ανησυχίες της Μόσχας και «εταίρων» της για την «κατάσταση στο Αφγανιστάν» αντανακλώνται και στο Ανακοινωθέν της πρόσφατης συνάντησης του «Σχήματος της Μόσχας», που χαρακτηρίζει «απαράδεκτες τις προσπάθειες χωρών να αναπτύξουν στρατιωτικές τους υποδομές στο Αφγανιστάν και γειτονικά κράτη, καθώς αυτό δεν εξυπηρετεί τα συμφέροντα της περιφερειακής ειρήνης και σταθερότητας».

Λίγες μέρες πριν είχε προηγηθεί η δήλωση του Αμερικανού Προέδρου, Ντ. Τραμπ, ότι «προσπαθούμε να πάρουμε πίσω» τη βάση στο Μπάγκραμ του Αφγανιστάν. Προσθέτοντας ότι οι Ταλιμπάν «μας χρειάζονται για άλλα πράγματα», ο Τραμπ εξήγησε ότι «θέλουμε αυτήν τη βάση ξανά (...) όπως ξέρετε βρίσκεται μόλις μία ώρα μακριά από εκεί όπου η Κίνα κατασκευάζει τα πυρηνικά της όπλα»...

Οι Ταλιμπάν εμφανίστηκαν να απορρίπτουν ένα τέτοιο ενδεχόμενο, ωστόσο δημοσιεύματα έκαναν λόγο για παζάρια μιας πιθανής «εγκατάστασης» έστω μικρής μονάδας Αμερικανών στρατιωτών στη χώρα.

Ας σημειωθεί ότι μέσα στον Σεπτέμβρη βρέθηκε στην Καμπούλ ο Ανταμ Μπόλερ, ειδικός απεσταλμένος του Τραμπ, χωρίς να γίνει αναλυτική ενημέρωση για το περιεχόμενο των επαφών του.

Χρήσιμο είναι να θυμίσουμε ότι τον Ιούνη του 2021, δυο μήνες πριν φύγουν τα αμερικανικά στρατεύματα από το Αφγανιστάν, ο τότε ειδικός απεσταλμένος των ΗΠΑ για το Αφγανιστάν, Ζ. Κχαλιλζάντ, ξεκαθάριζε στη διάρκεια περιοδείας του στην Κεντρική Ασία: «Οι δυνάμεις μας αποχωρούν από το Αφγανιστάν, αλλά οι ΗΠΑ δεν αφήνουν το Αφγανιστάν. Θα εργαστούμε σκληρά για την ειρήνη και τη συμφιλίωση (...) Θα συνεχίσουμε τη στήριξη για την ασφάλεια και την οικονομική και ανθρωπιστική στήριξη (...) Θα εργαστούμε μαζί με άλλες χώρες (...) η τρομοκρατία ως πρόβλημα παραμένει. Και η εργασία μας είναι σημαντική».

Απαντώντας δε σε ερώτηση για το ενδεχόμενο οι ΗΠΑ να σταθμεύσουν στρατεύματά τους στην περιοχή, ανέφερε ότι «προς το παρόν δεν υπάρχει κάτι προς ανακοίνωση, αλλά πρέπει να πω ότι οι συζητήσεις και διαπραγματεύσεις συνεχίζονται».

Και κατέληξε: «Είμαστε αποφασισμένοι ως ΗΠΑ να διασφαλίσουμε στην περιοχή την ικανότητά μας να προστατεύσουμε, φυσικά, τη δική μας εθνική ασφάλεια, αλλά και να εργαστούμε μαζί με άλλους όσον αφορά το κοινό συμφέρον που αφορά την αντιμετώπιση της τρομοκρατίας και την οικονομική πρόοδο, την περιφερειακή συνεργασία και τη σταθερότητα».