Η Γυάρος και άλλα κάτεργα γεννήθηκαν σε συνθήκες όπου το αστικό κράτος δεν δίστασε να λάβει κάθε μέτρο βίας, σε μια περίοδο που έκανε βήματα σταθεροποίησης της κλονισμένης εξουσίας του και ο αγώνας του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας ήταν σε εξέλιξη. Από τον Ιούλη του 1946 τέθηκαν σε εφαρμογή τα έκτακτα μέτρα, το Γ' Ψήφισμα, σύμφωνα με το οποίο οι κομμουνιστές και άλλοι αγωνιστές κατηγορούνταν ότι δήθεν επιδίωκαν την απόσπαση μέρους της επικράτειας προς όφελος ξένων συμφερόντων. Συγκροτήθηκαν έκτακτα στρατοδικεία, που επέβαλαν πολύ βαριές ποινές και χιλιάδες θανατικές καταδίκες. Σε πολλές περιπτώσεις οι εκτελέσεις γίνονταν άμεσα. Μέσα στο 1947 άρχισαν και οι εκτελέσεις αγωνιστών, καταδικασμένων σε θάνατο ήδη από το 1945. Συνολικά την περίοδο Ιούλης 1946 - Οκτώβρης 1949 έγιναν 3.303 εκτελέσεις. Σε εφαρμογή των έκτακτων μέτρων έγιναν και χιλιάδες «προληπτικές συλλήψεις»: Μόνο τον Ιούλη του 1947, μέσα σε λίγες μέρες (και κυρίως νύχτες) έγιναν μαζικές συλλήψεις, περίπου 10.000 πολιτών σε όλη την Ελλάδα. Χιλιάδες κρατήθηκαν για κάποιες μέρες κάτω από τον καυτό ήλιο, ακόμα και πάνω στη βραχονησίδα Ψυττάλεια στον Σαρωνικό.

Τον Δεκέμβρη του 1947 η κυβέρνηση του κεντρώου Θεμιστοκλή Σοφούλη, με εισηγητή τον υπουργό Δικαιοσύνης Χρήστο Λαδά, ψήφισε τον ΑΝ/509, ο οποίος έθετε και τυπικά εκτός νόμου το ΚΚΕ, το ΕΑΜ, την ΕΠΟΝ, την Εθνική Αλληλεγγύη, τον «Ριζοσπάστη», ακόμα και οποιοδήποτε σωματείο ήταν ύποπτο ότι επηρεαζόταν από το ΚΚΕ. Για τις παραβιάσεις του 509 επέβαλε φυλακίσεις, εξορίες και σε πολλές περιπτώσεις την ποινή του θανάτου.

Σε αυτές τις συνθήκες λειτούργησαν η φυλακή της Γυάρου, η Μακρόνησος, οι εκατοντάδες τόποι κράτησης και βασανισμού σε όλη την Ελλάδα.

Η Γυάρος λόγω της γεωγραφικής της θέσης συγκαταλέγεται στα πιο σκληρά κάτεργα - κολαστήρια. Ονομάστηκε θανατονήσι, νησί του διαβόλου και Νταχάου, μα έγινε και κάστρο ανυποχώρητου αγώνα, αταλάντευτης στάσης στην υπεράσπιση υψηλών ιδανικών. Στο ξερόβραχο της Γυάρου συγκρούστηκαν δύο κόσμοι. Ο κόσμος των αγωνιστών, που με την καθοδήγηση του ΚΚΕ είχε συγκροτήσει το μεγάλο κίνημα της αντίστασης του ελληνικού λαού, είχε μάθει να παίρνει τις τύχες του στα χέρια του και να ονειρεύεται έναν κόσμο χωρίς εκμετάλλευση. Από την άλλη, το κράτος του κεφαλαίου, που χρησιμοποίησε βαμμένους συνεργάτες των κατακτητών και διεφθαρμένους, για να υπερασπίσει τα εκμεταλλευτικά προνόμια και τις αξίες ενός σάπιου συστήματος.

Ολη η Ελλάδα είχε τους εκπροσώπους της σε αυτόν τον ξερόβραχο. Εργάτες, νεολαίοι, αγρότες, διανοούμενοι, καλλιτέχνες - τα καλύτερα παιδιά του λαού. Πολλοί στα χρόνια που είχαν προηγηθεί είχαν κλειστεί στα στρατόπεδα της μεταξικής δικτατορίας, των ναζί, στα στρατόπεδα των Βρετανών στις ερήμους της Αφρικής και της Μέσης Ανατολής. Χιλιάδες εξορίστηκαν πάλι στη Γυάρο κατά την επιβολή της δικτατορίας της 21ης Απριλίου.

Σε αυτόν τον τόπο, που συνεχίζει να έχει πολλές αντιξοότητες στην πρόσβαση (έλλειψη λιμανιού κ.ά.), προετοιμάζει επίσκεψη - προσκύνημα η Κεντρική Επιτροπή του ΚΚΕ στις 11 ή 12 Οκτώβρη, με αναχώρηση από το Λαύριο. Η ακριβής ημερομηνία θα ανακοινωθεί λίγες μέρες νωρίτερα, ώστε να είναι γνωστά όλα τα ακριβή μετεωρολογικά δεδομένα.

Οσοι και όσες επιθυμούν να συμμετάσχουν θα πρέπει να το δηλώσουν έγκαιρα στις αντίστοιχες Κομματικές Οργανώσεις, και θα κρατηθεί σειρά προτεραιότητας. Επίσης, από τις Κομματικές Οργανώσεις θα γίνεται η ενημέρωση για όλες τις λεπτομέρειες του ταξιδιού.

Μια εκδήλωση μνήμης, τιμής και βαθιάς συγκίνησης διοργάνωσε με αφορμή τα 80 χρόνια από το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου η Τομεακή Επιτροπή Ανατολικής Θεσσαλονίκης του ΚΚΕ, στην κεντρική πλατεία της Επανομής, με σκοπό να αποδώσει ελάχιστο φόρο τιμής σε όσους στάθηκαν αταλάντευτοι στον αγώνα για τα δίκια του λαού, για μια κοινωνία χωρίς εκμετάλλευση, στη διάρκεια της μεταξικής δικτατορίας, της Κατοχής και του ένοπλου λαϊκού αγώνα 1941 - 1949.

Μίλησαν ο Γιώργος Σανίδας, πανεπιστημιακός καθηγητής και συγγραφέας του βιβλίου «Η οπτική των παρανόμων. ΚΚΕ και παρανομία στις δεκαετίες 1940 και 1950. Θεσσαλονίκη και περιφέρεια», και ο Γιάννης Δελής, βουλευτής Α' Θεσσαλονίκης του ΚΚΕ.

Ακολούθησε καλλιτεχνικό δρώμενο από την ομάδα Fire ART με τίτλο «Να κατεβάσουμε τον ουρανό από τα σύννεφα».

Στο τέλος της εκδήλωσης ο Αριστείδης Θάνος, Γραμματέας της ΤΕ Ανατ. Θεσσαλονίκης, έδωσε αναμνηστικά στους συγγενείς των τιμώμενων αγωνιστών, αναγνωρίζοντας τη συμβολή των δικών τους ανθρώπων στον μεγάλο αγώνα του λαού μας. Ιδιαίτερη στιγμή ήταν η παράδοση του αναμνηστικού στους συγγενείς του Μιχάλη Σινάκου από τον Σήφη Ζαχαριάδη, γιο του πρώην ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ Νίκου Ζαχαριάδη.

Ανοίγοντας την εκδήλωση ο Κοσμάς Στεφανίδης, μέλος της ΤΕ Ανατ. Θεσσαλονίκης, ανακοίνωσε την πρωτοβουλία του Κόμματος για τη μετονομασία της πλατείας σε πλατεία Μιχάλη Σινάκου. «Αν σηκώσετε το βλέμμα σας, θα δείτε πίσω μου το σπίτι του ιστορικού στελέχους του Κόμματος, μέλους της ΚΕ του ΚΚΕ, βουλευτή, πρωτοπόρου στους αγροτικούς αγώνες, βασικού συντελεστή στον Μάη του '36, του Μιχάλη Σινάκου. Σε αυτό το μπαλκόνι έβγαλε την πρώτη του ομιλία ως βουλευτής του ΚΚΕ. Αν γυρίσετε τη ματιά σας αριστερά μου, θα δείτε τον ιστορικό πλάτανο της Επανομής. Κάτω από αυτά τα κλαδιά μαζεύτηκαν οι πρώτοι 22 του μπλόκου. Αυτοί που οι κουκουλοφόροι, οι ντόπιοι συνεργάτες των κατακτητών, σήκωναν το χέρι τους εκείνο το μεσημέρι στις 7ης Αυγούστου του '44 για να τους καταδικάσουν. Αυτή η πλατεία, με αυτά τα τοπόσημα, δεν μπορεί να φέρει το όνομα του Ιωάννη Μεταξά, του ανθρώπου που η δικτατορία του έστειλε στα ξερονήσια όσους πάλευαν με ανιδιοτέλεια για ένα καλύτερο συλλογικό μέλλον. Αυτή η πλατεία πρέπει να μετονομαστεί σε πλατεία Μιχάλη Σινάκου. Από μεριάς μας είμαστε αποφασισμένοι να δώσουμε αυτή τη μάχη από αύριο κιόλας», είπε.

Ο Γιώργος Σανίδας στην ομιλία του ανέδειξε πλευρές της κοινωνικοταξικής διάρθρωσης της Ελλάδας τις δεκαετίες του '20 και του '30, καθώς και από την εξέλιξη του αγροτικού κινήματος στην περιοχή της Θεσσαλονίκης και ειδικά της Επανομής, όπου πρωτοστάτησε ο Μιχάλης Σινάκος, μέλος του Κόμματος και μετέπειτα μέλος της ΚΕ. Οπως είπε, «στην Επανομή είχε συσταθεί ο Γεωργικός Πιστωτικός Συνεταιρισμός, που ήταν ήδη εν ενεργεία από τα πριν το 1924 χρόνια. Ο Σινάκος δραστηριοποιήθηκε μέσα από αυτόν και εκλέχτηκε στη διοίκησή του. Από την αρχή ο Σινάκος ήρθε σε σύγκρουση με μεταρρυθμιστικές και συμβιβαστικές τάσεις στο αγροτικό κίνημα, εκπροσωπώντας την τότε πολιτική του ΚΚΕ για ενιαίο μέτωπο εργατών - αγροτών. Εντονη υπήρξε η παρουσία των κομμουνιστών και άλλων αγροτιστών της Επανομής στην εργατική εξέγερση του Μάη του 1936. Ο ίδιος ο Σινάκος, ως βουλευτής του ΚΚΕ αλλά και ως ηγετική φυσιογνωμία του αγροτικού κινήματος, διαδραμάτισε πρωταγωνιστικό ρόλο. Την περίοδο αυτή ο κομματικός πυρήνας του ΚΚΕ στην Επανομή μαζί με τον κύκλο των επιρροών του συγκέντρωνε μεταξύ 70 και 100 άτομα. Ο κύκλος αυτός επιδρούσε επίσης σε όλα τα κοντινά χωριά».

Στη συνέχεια αναφέρθηκε σε παραδείγματα από την ένοπλη πάλη της δεκαετίας του '40. Ενδεικτικά είπε ότι «το εύρος και η καθοριστική δράση της ΕΑΜικής Αντίστασης εδώ απηχούνται στην καταστολή από τις ναζιστικές αρχές κατοχής, με κορυφαία στιγμή το Μπλόκο της Επανομής στις 7 Αυγούστου 1944, που χαράχτηκε στη συλλογική μνήμη, όταν σχεδόν 300 κάτοικοι της κωμόπολης συνελήφθησαν και οδηγήθηκαν πεζή στο στρατόπεδο του Παύλου Μελά, το Χαΐδάρι της Θεσσαλονίκης όπως έχει αποκληθεί. Οι περισσότεροι αφέθηκαν ελεύθεροι μετά από αρκετές μέρες για να οδηγηθούν σε καταναγκαστική εργασία, κατασκευή οχυρώσεων για τον κατοχικό στρατό στην παραλιακή ζώνη. Δυστυχώς, τουλάχιστον 16 από τους κρατούμενους, μεταξύ των οποίων και μία γυναίκα, μεταφέρθηκαν για καταναγκαστικά έργα στη Γερμανία, από όπου επέστρεψαν έναν ολόκληρο χρόνο αργότερα, εξουθενωμένοι και εξαθλιωμένοι».

Ο Γιάννης Δελής στάθηκε ιδιαίτερα στα βασικά συμπεράσματα από τα 80 χρόνια από το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου και τη μεγάλη Αντιφασιστική Νίκη των Λαών, και τόνισε: «Παραμένει ως πολύτιμο ιστορικό δίδαγμα για το Κόμμα μας ότι σε όλες τις συνθήκες, και κάτω από κάθε συσχετισμό δυνάμεων, πρέπει να είναι αταλάντευτη η προσήλωση στον στόχο της εργατικής εξουσίας. Να μην αλλάζει ράγες και περιεχόμενο ο στόχος της Λαϊκής Συμμαχίας, ως κοινωνικής συμμαχίας με αντιμονοπωλιακή - αντικαπιταλιστική κατεύθυνση πάλης, ως εργατικής - λαϊκής αντιπολίτευσης απέναντι συνολικά στην αστική εξουσία. Μόνο έτσι μπορεί να έχει προοπτική η εργατική - λαϊκή πάλη!».