Το ενδιαφέρον των ΗΠΑ για τη Λιβύη μεγαλώνει, μαζί με τις επαφές των Τούρκων (φωτ. από παλιότερη συνάντηση Φιντάν με τον Ντμπεϊμπά)

Συγκροτούνται, μεταξύ άλλων, νέα σχήματα «συνεργασίας», όπως αυτό που ανέδειξε η συνάντηση των ηγετών Λιβύης - Τουρκίας - Ιταλίας την 1η Αυγούστου, εντείνονται μια σειρά κινήσεις των ΗΠΑ, ενώ η ΕΕ συνεχίζει πολύμορφα παζάρια, στο όνομα και της «αντιμετώπισης των μεταναστευτικών ροών».

Η «κινητικότητα» αυτή φέρνει αναπόφευκτα και ένταση των ανταγωνισμών, ενώ οι εξελίξεις γύρω από τη Λιβύη συνδέονται άρρηκτα με το συνολικότερο πλαίσιο όξυνσης της αντιπαράθεσης ΗΠΑ - ΝΑΤΟ - ΕΕ από τη μία πλευρά και Κίνας - Ρωσίας από την άλλη, για την «επιρροή» σε αυτήν την κρίσιμη περιοχή.

Σε αυτό το πλαίσιο, εντείνονται οι επαφές και με τους δύο βασικούς πόλους της κατακερματισμένης χώρας που άφησε πίσω της η ΝΑΤΟική επέμβαση του 2011: Δηλαδή τόσο με την κυβέρνηση του Α. Ντμπεϊμπά με έδρα την Τρίπολη, στη δυτική Λιβύη, που έχει μια διεθνή - κυρίως «δυτική» - αναγνώριση, όσο και με το στρατόπεδο υπό την ηγεσία του Χ. Χαφτάρ στην ανατολική Λιβύη, με έδρα τη Βεγγάζη και μοχλό το «κοινοβούλιο του Τομπρούκ», που για χρόνια απολάμβανε στενές επαφές με τη Ρωσία, αλλά και δυνάμεις όπως η Αίγυπτος και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα.

Χαρακτηριστικές είναι οι πρόσφατες επαφές που είχε σε Τρίπολη και Βεγγάζη ο επικεφαλής των τουρκικών Μυστικών Υπηρεσιών, Ιμπραχήμ Καλίν, στενός συνεργάτης του Τούρκου Προέδρου, καθώς και στελέχη των τουρκικών Ενόπλων Δυνάμεων, ως μέρος των διπλωματικών πρωτοβουλιών της Αγκυρας να συμβάλει - σύμφωνα με αναλύσεις - «στον τερματισμό της εσωτερικής σύγκρουσης στην αφρικανική αυτή χώρα της Μεσογείου, με την εγκαθίδρυση μιας ενωμένης και ενιαίας Λιβύης». Σε συνάντηση μάλιστα με στελέχη του στρατού του Χαφτάρ, έγιναν συζητήσεις ειδικά για «κοινές προσπάθειες προς στήριξη της πρωτοβουλίας "Μία Λιβύη, Ενας Στρατός"», όπως ανακοίνωσε η Αγκυρα, με «ανανεωμένη δέσμευση για την προώθηση της συνοχής εντός της διαχωρισμένης αρχιτεκτονικής ασφαλείας της Λιβύης».

Ενδεικτικά του ενδιαφέροντος και της ετοιμότητας της Αγκυρας να πρωτοστατήσει στη ...διεθνή αναβάθμιση της Λιβύης είναι ότι η πλευρά Χαφτάρ ετοιμάζεται να επικυρώσει κι εκείνη το τουρκο-λυβικό μνημόνιο που υπέγραψαν το 2019 ο Ερντογάν και ο Ντμπεϊμπά, αλλά και τα «σενάρια» για δημιουργία τουρκικής ναυτικής βάσης στη λιβυκή πόλη Αλ Κουμς, 90 χιλιόμετρα δυτικά της Μισράτα, λίγο πριν το άνοιγμα του Κόλπου της Σύρτης.

Πριν περίπου έναν μήνα, στις 23 Ιούλη, ο Α. Ντμπεϊμπά υποδέχτηκε στην Τρίπολη τον ειδικό σύμβουλο για Αφρικανικές Υποθέσεις του Προέδρου των ΗΠΑ, Μασάντ Μπούλος, έναν Αμερικανο-Λιβανέζο μεγαλοεπιχειρηματία και συμπέθερο του Τραμπ, που μάλιστα λέγεται ότι «συμβάλλει» και στην επικοινωνία του Αμερικανού Προέδρου με την ηγεσία της Παλαιστινιακής Αρχής.

Σύμφωνα με ανακοίνωση του Γραφείου του Ντμπεϊμπά, η συνάντηση επικεντρώθηκε στη συζήτηση «ευκαιριών» για συνεργασίες στα πεδία της Ενέργειας, των ορυκτών, των υποδομών, της Υγείας και των τηλεπικοινωνιών, με τη λιβυκή πλευρά να «δίνει έμφαση στον ενθουσιασμό με τον οποίο η Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας θα οικοδομήσει οικονομικές σχέσεις με τις ΗΠΑ ώστε μεγάλες αμερικανικές εταιρείες να συμμετάσχουν σε αναπτυξιακά και επενδυτικά σχέδια».

Μάλιστα, η λιβυκή ομάδα παρουσίασε λεπτομερειακές προτάσεις για οικονομικές συνεργασίες αξίας σχεδόν 70 δισ. δολαρίων, με «σχέδια έτοιμα προς έναρξη» στους παραπάνω τομείς.

Ακόμα, ο Μπούλος «εξέφρασε τη στήριξη της αμερικανικής κυβέρνησης για τις προσπάθειες σταθερότητας στη Λιβύη», ενώ «η συνάντηση ασχολήθηκε και με τις πρόσφατες εξελίξεις στον πετρελαϊκό τομέα της Λιβύης. Ειδικά σχετικά με τις νέες ευκαιρίες σε υπεράκτια όσο και χερσαία "οικόπεδα"».

Θυμίζουμε ότι την ίδια περίπου περίοδο - στα τέλη Ιούνη - η Τρίπολη είχε επιπλήξει την Αθήνα για «παραβίαση των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Λιβύης» με την κήρυξη διαγωνισμού για εξερεύνηση και εκμετάλλευση υδρογονανθράκων νότια της Κρήτης, εκφράζοντας «πλήρη αντίθεση σε οποιαδήποτε εργασία ερευνών σε αυτές τις περιοχές χωρίς προηγούμενη συνεννόηση».

Το ίδιο διάστημα, στις 17 Ιούλη, η Τουρκία υπέγραφε στην Κωνσταντινούπολη (μέσω του Συμβουλίου Διεθνών Οικονομικών Σχέσεων Τουρκίας όπου υπάγεται και το Επιχειρηματικό Συμβούλιο Τουρκίας - Λιβύης) με την Εθνική Εταιρεία Μεταλλείων Λιβύης (NMC) και τη λιβυκή εταιρεία Emaar Libya Holding, Μνημόνιο Κατανόησης με στόχο την αύξηση του όγκου διμερούς εμπορίου και την ενίσχυση της συνεργασίας στους τομείς της Ενέργειας, της εξόρυξης και των υποδομών.

Στις 9 Ιούλη, ο υπουργός Πετρελαίου και Φυσικού Αερίου του Ντμπεϊμπά, Χαλίφα Ρατζάμπ Αμβντουλαντίκ, ανακοίνωσε την «έναρξη διαγωνισμού για την ανάπτυξη πετρελαϊκών κοιτασμάτων», μετά από 17 ολόκληρα χρόνια, μιλώντας για συζητήσεις που ήδη «βρίσκονται σε εξέλιξη» με μεγάλες διεθνείς εταιρείες. Θύμισε δε ότι ήδη η Εθνική Εταιρεία Πετρελαίου (NOC) υπέγραψε πρόσφατα συμφωνία συνεργασίας με τους ενεργειακούς κολοσσούς Shell και BP.

Εναν μήνα μετά (5/8) η NOC ανακοίνωσε ότι υπέγραψε Μνημόνιο Κατανόησης (MOU) με το αμερικανικό μεγαθήριο ExxonMobil, για τη διεξαγωγή λεπτομερών γεωλογικών και γεωφυσικών μελετών με στόχο τον εντοπισμό υδρογονανθράκων σε τέσσερα υπεράκτια οικόπεδα που βρίσκονται στα ανοικτά της λεκάνης της Σύρτης.

Μέχρι σήμερα, η Λιβύη αποτελούσε πόλος έλξης επενδυτών και ανταγωνισμών κυρίως για τα σημαντικά αποθέματά της σε πετρέλαιο - είναι δεύτερος μεγαλύτερος πετρελαιοπαραγωγός στην Αφρική και ένας από τους μεγαλύτερους στον πλανήτη.

Ωστόσο, στο μάτι των «επενδυτών» μπαίνει όλο και περισσότερο ο συνολικότερος ορυκτός πλούτος της Λιβύης, που δεν περιορίζεται στους υδρογονάνθρακες, αλλά παραμένει ανεκμετάλλευτος εξαιτίας της απουσίας αναγκαίων υποδομών για την εξόρυξη, τη μεταφορά αλλά και την επεξεργασία του.

Ιδιαίτερα σημαντικά εκτιμάται ότι είναι τα κοιτάσματά της σε σιδηρομεταλλεύματα στην περιοχή Γουάντι ασ-Σάτι, που σύμφωνα μάλιστα με τα στοιχεία του Γεωλογικού Ινστιτούτου των ΗΠΑ, εμφανίζουν μεγάλη περιεκτικότητα σε σίδηρο, κατά 52%. Αν και έχουν εντοπιστεί εδώ και δεκαετίες, παραμένουν αναξιοποίητα, σε απόσταση 900 χιλιομέτρων από το λιμάνι της Μισράτα, αφού το κυριότερο τμήμα του οδικού και σιδηροδρομικού δικτύου παραπέμπει σε ...περασμένο αιώνα.

Σημαντικά επίσης θεωρούνται και τα κοιτάσματα της χώρας σε γύψο (που έχει διάφορες χρήσεις στη βιομηχανία και ειδικά τις Κατασκευές) και σε φωσφορικά άλατα (με χρήση στην παραγωγή λιπασμάτων), των οποίων η επεξεργασία συζητιέται πλέον ότι μπορεί να συμβάλλει και στη βιομηχανία παραγωγής μπαταριών λιθίου.

Τα περιθώρια κέρδους που ανοίγει ο ορυκτός πλούτος της Λιβύης εντείνουν και τα επενδυτικά σχέδια στις υποδομές, όπως π.χ. για τη διάνοιξη σιδηροδρόμου μήκους 800 χλμ. από τον νότο μέχρι τη Μισράτα, στις ακτές της Μεσογείου, ή ο αυτοκινητόδρομος που θα ενώνει τη μεθόριο με την Τυνησία με αυτή με την Αλγερία, μήκους 1.800 χλμ.

Στη συνάντηση της Κωνσταντινούπολης, τον Ιούλη, ο πρόεδρος του DEIK Μ. Καρανφίλ, θυμίζοντας ότι τα τελευταία χρόνια βρέθηκαν στη νότια Λιβύη πλούσια κοιτάσματα ορυκτών, είπε ότι «ζητήσαμε να μας υποβάλουν χάρτες των ορυχείων που βρίσκονται κυρίως στο νότιο τμήμα της χώρας και να μας ενημερώσουν για τις περιπτώσεις που παρουσιάζουν προτεραιότητα για επενδύσεις και συνεργασία. Σε αντάλλαγμα, στόχος μας είναι να φέρουμε σε επαφή την τουρκική βιομηχανία εξορύξεων (και) με την ανατολική Λιβύη» οργανώνοντας «συναντήσεις με τις εταιρείες μας»...

Στις 20 και 21 του περασμένου Απρίλη, ελλιμενίστηκε στην Τρίπολη πρώτα και τη Βεγγάζη μετά, το αμερικανικό πολεμικό πλοίο «USS Mount Whitney», με τον ειδικό απεσταλμένο των ΗΠΑ για τη Λιβύη, Ρ. Νόρλαντ, να δηλώνει ότι «η προώθηση της περιφερειακής σταθερότητας αποτελεί προτεραιότητα για τις Ηνωμένες Πολιτείες».

Επρόκειτο για τη πρώτη άφιξη πολεμικού πλοίου των ΗΠΑ στη Λιβύη μετά από 50 χρόνια, που - σύμφωνα με ανακοίνωση του αμερικανικού Πολεμικού Ναυτικού (ΠΝ) - «αντανακλά την αυξανόμενη δέσμευσή μας με τη Λιβύη και προωθεί την δια-λειτουργικότητα, την περιφερειακή θαλάσσια ασφάλεια και τη συνεργασία ενάντια στην τρομοκρατία». Ενώ πρόσθετε ότι «οι ΗΠΑ στηρίζουν την κυριαρχία της Λιβύης και τις λιβυκά οδηγούμενες προσπάθειες για οικοδόμηση ενιαίου αμυντικού θεσμού που διασφαλίζει τα σύνορα της χώρας και προστατεύει τον λαό της από κακόβουλους παράγοντες» (σ.σ. όπως συχνά περιγράφει η Ουάσιγκτον τη Ρωσία).

Σχολιάζοντας την παρουσία του βασικού αυτού πλοίου του αμερικανικού 6ου Στόλου, ο απόστρατος αξιωματικός του ΠΝ, Μπράντλεϊ Μάρτιν, δήλωσε ότι συνιστά «μήνυμα ότι παραμένουμε στην περιοχή, δεν αποχωρούμε. (...) Διατηρούμε την ικανότητα να διαμορφώνουμε σχέσεις ακόμα και σε περιοχές που μέχρι πρότινος ήταν πολύ ταραγμένες».

Σε ανάλυσή του, το αμερικανικό στρατιωτικό περιοδικό «Stars and Stripes» τόνιζε πως «ως μεγάλη ακτογραμμή στη Μεσόγειο - που θεωρείται πύλη προς Ευρώπη, Αφρική και Μέση Ανατολή - η Λιβύη είναι σημαντική για τον στρατηγικό ανταγωνισμό των ΗΠΑ με την Κίνα και τη Ρωσία. (...) Καθώς η πρόσβαση της Ρωσίας σε ένα κρίσιμο λιμάνι (σ.σ. Ταρτούς) της Συρίας μειώνεται σημαντικά , το Κρεμλίνο εξετάζει τη Λιβύη ως πιθανά μέρη για βάση θαλάσσιων επιχειρήσεών του στη Μεσόγειο και τη Βόρεια Αφρική», ενώ και «η Κίνα στέλνει ολοένα και περισσότερο στρατιωτικά πλοία στην περιοχή, ενώ κρατικές και ιδιωτικές ναυτιλιακές εταιρείες αγοράζουν μετοχές σε λιμάνια της Μεσογείου που αναπτύσσονται αλλά και ήδη επιχειρούν».