Ολόκληρη η ομιλία του Μ. Παπαδόπουλου στην εκδήλωση, όπως και εκείνη της Αλ. Παπαρήγα, μέλους της ΚΕ, που δημοσιεύτηκε στον «Ριζοσπάστη του Σαββατοκύριακου» 21-22 Ιούνη, είναι αναρτημένες με μορφή βίντεο στο πόρταλ «902.gr».

Σήμερα, την ώρα που εμείς βλέπουμε τις βόμβες του Ισραήλ και των ΗΠΑ να θάβουν ζωντανά τα παιδιά κάτω απ' τα συντρίμμια των κτιρίων και να χτυπούν πυρηνικούς σταθμούς σε λειτουργία, αρκετοί μεγαλομέτοχοι των ομίλων δεν κρύβουν τη χαρά τους, γιατί βλέπουν να αυξάνονται τα κέρδη τους στα ταμπλό των χρηματιστηρίων.

Ομως η ζωή μας δεν κινδυνεύει μόνο από τους πολέμους τους. Κινδυνεύει και στην ειρήνη τους.

Για τον ίδιο λόγο που πεθαίνουν σήμερα άνθρωποι περιμένοντας το ΕΚΑΒ, που πνίγονται αβοήθητοι στις πλημμύρες και καίγονται κάθε χρόνο στις πυρκαγιές, για τον ίδιο λόγο κινδυνεύουμε να γίνουμε «κρέας για τα κανόνια», καθώς η φωτιά του ιμπεριαλιστικού πολέμου απλώνεται γύρω μας.

Για να αναβαθμίσει η ελληνική άρχουσα τάξη τα κέρδη και τη θέση της στην ευρύτερη περιοχή, αναλαμβάνει σήμερα το κράτος τον ρόλο του σημαιοφόρου στα επικίνδυνα σχέδια του ΝΑΤΟ και της ΕΕ και μπλέκει τον λαό όλο και πιο βαθιά στους ιμπεριαλιστικούς πολέμους που κλιμακώνονται. Μετατρέπει τη χώρα σε ορμητήριο σφαγής άλλων λαών και σε μαγνήτη στρατιωτικών αντιποίνων.

Κινδυνεύουμε λοιπόν από το κεφάλαιο και το κράτος του, που δεν διστάζει να θυσιάσει κάθε ανάγκη μας, και τη ζωή μας, προκειμένου να αυξήσει τα κέρδη του.

Αυτό απέδειξε η νίκη της Οκτωβριανής Επανάστασης και η ύπαρξη της Σοβιετικής Ενωσης τον 20ό αιώνα.

Ορισμένα από τα επιτεύγματα της Σοβιετικής Ενωσης για την κάλυψη βασικών αναγκών των εργαζομένων, για την εξάλειψη της ανεργίας και της ενεργειακής φτώχειας, τη διασφάλιση κατοικίας, δωρεάν Υγείας και υψηλού επιπέδου μόρφωσης, την πρόσβαση στην πολιτιστική δημιουργία υψηλού επιπέδου, δεν μπορεί ούτε σήμερα να τα διασφαλίσει ο καπιταλισμός, δεκαετίες μετά, και ούτε πρόκειται να τα διασφαλίσει ποτέ.

Αντίστοιχα, θα μπορούσε κανείς να μιλά πολλές ώρες για το άλμα στον γρήγορο εξηλεκτρισμό της αχανούς έκτασης της Σοβιετικής Ενωσης τη δεκαετία του '20, τη μετατροπή της ειρηνικής σε πολεμική βιομηχανία για τις ανάγκες του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, την κατάκτηση του Διαστήματος με τον «Σπούτνικ», τον Γκαγκάριν και την Τερεσκόβα. (...)

Η Ιστορία της Σοβιετικής Ενωσης φωτίζει τη δυνατότητα, την αναγκαιότητα και την υπεροχή μιας ανώτερης μορφής οργάνωσης της κοινωνίας, κατά την οποία αλλάζουν ριζικά ο σκοπός της παραγωγής, ο χαρακτήρας της εξουσίας και της ιδιοκτησίας και ο ρόλος της εργατικής τάξης, γενικότερα των εργαζομένων. Από τα χέρια της αστικής τάξης, τη δικτατορία του κεφαλαίου, η εξουσία περνάει στα χέρια της εργατικής τάξης, τη δικτατορία του προλεταριάτου.

Καταργείται η καπιταλιστική ιδιοκτησία των μέσων παραγωγής με την κοινωνικοποίησή τους, περνάμε δηλαδή στην κοινωνική ιδιοκτησία των μέσων παραγωγής.

Αλλάζει ο σκοπός της παραγωγής και τη θέση του καπιταλιστικού κέρδους καταλαμβάνει η ικανοποίηση των αναγκών της κοινωνίας που συνεχώς διευρύνονται. Οι εργαζόμενοι από το παρασκήνιο περνούν στο προσκήνιο της Ιστορίας και παίζουν ενεργό ρόλο στη λήψη και στον έλεγχο των αποφάσεων της διακυβέρνησης.

Στη Σοβιετική Ενωση, για πρώτη φορά στην Ιστορία, αποδείχθηκε στην πράξη η δυνατότητα να σχεδιαστούν επιστημονικά και ενιαία οι στόχοι της παραγωγής με στόχο την ολόπλευρη ικανοποίηση των αναγκών της κοινωνίας.

Η Ιστορία της σοσιαλιστικής οικοδόμησης βοηθά να κατανοηθεί ότι ο κεντρικός σχεδιασμός αποτελεί κοινωνική σχέση, που εκφράζει τον ριζικά διαφορετικό τρόπο που συνενώνονται οι εργαζόμενοι με τα μέσα παραγωγής και μεταξύ τους.

Με άλλα λόγια, ο εργαζόμενος δεν αναζητεί πλέον αφεντικό μέσα στη ζούγκλα της αγοράς. Η εργατική τάξη πλέον κατανέμεται σχεδιασμένα και παίζει αποφασιστικό ρόλο για το τι, πώς, πότε θα παραχθεί. (...)

Τόσο η Ιστορία του καπιταλισμού όσο και του σοσιαλισμού δικαίωσε επίσης τη θεμελιακή θέση των κλασικών, ότι η εργατική τάξη δεν μπορεί να παραλάβει τον αστικό κρατικό μηχανισμό και να τον χρησιμοποιήσει προς όφελός της για τη σοσιαλιστική οικοδόμηση. Αντίθετα, πρέπει να τον τσακίσει και να τον αντικαταστήσει με το δικό της κράτος, το κράτος της εργατικής εξουσίας.

Ο επιστημονικός κεντρικός σχεδιασμός πρέπει να αναβαθμίζεται συνεχώς και να ανταποκρίνεται στις νέες απαιτήσεις που γεννά η ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων.

Αυτή η αποστολή δεν μπορεί να υλοποιηθεί από τους θεσμούς του αστικού κράτους. Η Ιστορία επιβεβαίωσε τη λενινιστική θέση ότι η αστική δημοκρατία απομακρύνει με χίλιους δυο τρόπους τη συμμετοχή των εργαζομένων στην πολιτική διακυβέρνηση.

Πίσω από το πέπλο της τυπικής ισότητας των πολιτών, γιγαντώνεται διαρκώς η ουσιαστική ανισότητα ανάμεσα στους θύτες και στα θύματα της εκμετάλλευσης.

Αντίθετα, στον σοσιαλισμό - κομμουνισμό αυτοί που παράγουν τα υλικά και πνευματικά αγαθά μπορούν και πρέπει να συμμετέχουν ενεργά στη λήψη των αποφάσεων σε όλες τις πλευρές της κοινωνικής ζωής. Εδώ εδράζεται η υπεροχή της δικτατορίας του προλεταριάτου, ως ανώτερης μορφής δημοκρατίας και οργάνωσης της κοινωνίας.

Ο συλλογικός εργάτης, η κύρια παραγωγική δύναμη, απελευθερώνεται από τα δεσμά της καπιταλιστικής εκμετάλλευσης και συμμετέχοντας ενεργά στη διοίκηση του κράτους της εργατικής εξουσίας, εδραιώνει και αναπτύσσει τη νέα κοινωνία. Και, αντίστροφα, η δημιουργία των κατάλληλων υλικών συνθηκών επιτρέπει την αναβάθμιση της λειτουργίας των θεσμών και των οργάνων της εργατικής εξουσίας. Για παράδειγμα, η μείωση του εργάσιμου χρόνου των εργαζομένων διευκολύνει την ουσιαστική ενασχόλησή τους με τα πολιτικά προβλήματα της διακυβέρνησης.

Αυτή είναι η ποιοτική διαφορά σε σχέση με τον καπιταλιστικό σχεδιασμό. Οι μονοπωλιακοί όμιλοι σχεδιάζουν πώς θα αξιοποιήσουν τις κοινωνικές ανάγκες με κριτήριο να αυξήσουν τα κέρδη τους και τα μερίδιά τους στην αγορά.

Η υπεροχή του σοσιαλιστικού κεντρικού σχεδιασμού ως κοινωνικής σχέσης για τη διασφάλιση της λαϊκής ευημερίας είναι προφανής. (...)

Για να λειτουργεί όμως απρόσκοπτα ο κεντρικός σχεδιασμός, δίνοντας ώθηση στην ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων για την ικανοποίηση των διευρυνόμενων κοινωνικών αναγκών, έχουν καθοριστική σημασία ο ρόλος και η στρατηγική αντίληψη του ΚΚ και της εργατικής εξουσίας.

Στο 18ο Συνέδριο του ΚΚΕ φωτίσαμε αναλυτικά και την αρνητική πείρα που υπογραμμίζει αυτό το συμπέρασμα στη Σοβιετική Ενωση. Ιδιαίτερα τις δεκαετίες του '50 και του '60, όταν μια σειρά προβλήματα της σοσιαλιστικής οικονομίας ερμηνεύτηκαν λαθεμένα ως εγγενείς αντικειμενικές αδυναμίες του κεντρικού σχεδιασμού, ενώ αντανακλούσαν σφάλματα στην αντίληψη του υποκειμενικού παράγοντα για τον κεντρικό σχεδιασμό. (...)

Η αντεπανάσταση δεν θα είχε νικήσει αν υπήρχε έγκαιρη συλλογική θεωρητική και πολιτική προετοιμασία του Κόμματος και των οργάνων της εργατικής εξουσίας. Γι' αυτό και συνεχίζουμε τη μελέτη της συγκεκριμένης πείρας του πισωγυρίσματος της Ιστορίας.

Το Κόμμα μας, το ΚΚΕ, ξεκίνησε ήδη από τη δεκαετία του '90 μια δύσκολη κριτική και αυτοκριτική προσπάθεια μελέτης της πείρας της σοσιαλιστικής οικοδόμησης, με κορυφαίους σταθμούς το 18ο Συνέδριο και το Πρόγραμμα του Κόμματος στο 19ο Συνέδριο. Συνεχίζουμε αυτήν την προσπάθεια κάτω από το φως των σύγχρονων εξελίξεων.

Η επεξεργασία μας προσπαθεί να φωτίσει βαθύτερα ορισμένους βασικούς παράγοντες τους οποίους πρέπει να διασφαλίζουν τα όργανα του Κομμουνιστικού Κόμματος και του κράτους της εργατικής εξουσίας, ώστε να μπορούν να προβλέπουν έγκαιρα και να ιεραρχούν εύστοχα τις κοινωνικές ανάγκες που διευρύνονται. Να μπορούν να αναβαθμίζουν τον κεντρικό σχεδιασμό για την ικανοποίησή τους, με στόχο την πλήρη άνθηση των κομμουνιστικών σχέσεων παραγωγής και κατανομής.

Ποιους σημαντικούς παράγοντες αναδεικνύει η διερεύνηση της ιστορικής πείρας του 20ού αιώνα;

Ο πρώτος παράγοντας αφορά την ανάγκη δημιουργικής ανάπτυξης της μαρξιστικής - λενινιστικής κοσμοθεωρίας, ιδιαίτερα σε κρίσιμους τομείς, όπως της πολιτικής οικονομίας του σοσιαλισμού και της πολιτικής διαμόρφωσης του σοσιαλιστικού Δικαίου. Η πείρα του 20ού αιώνα απέδειξε ότι δεν αρκεί μια γενικά σωστή αντίληψη και γνώση των νομοτελειών του νέου τρόπου παραγωγής για να προχωρήσει νικηφόρα η σοσιαλιστική οικοδόμηση.

Απαιτείται η συνεχής, δημιουργική θεωρητική και επιστημονική εργασία ώστε να διαμορφώνονται συγκεκριμένες κατευθύνσεις δράσης, να δημιουργούνται οι προϋποθέσεις για την απρόσκοπτη λειτουργία των νομοτελειών της σοσιαλιστικής οικοδόμησης.

Η διαρκής προσπάθεια του Λένιν σ' αυτήν την κατεύθυνση αποτελεί το πιο εμβληματικό θετικό παράδειγμα.

Με το κορυφαίο θεωρητικό έργο του «Κράτος και επανάσταση», ο Λένιν διαμορφώνει τις γενικές αρχές και κατευθύνσεις για το κράτος της εργατικής εξουσίας.

Ομως πολύ γρήγορα οι μπολσεβίκοι θα έρθουν αντιμέτωποι με συγκεκριμένα προβλήματα, καθώς οξύνεται η ταξική πάλη για να εδραιωθεί ο σοσιαλισμός.

Πρέπει να απαντηθούν πιο συγκεκριμένα τα ερωτήματα:

- Πώς θα αντιμετωπιστεί η αντεπαναστατική δράση μέσα και έξω από τη Σοβιετική Ρωσία;

- Πώς θα παίξει αποτελεσματικά το Κόμμα τον πρωτοπόρο καθοδηγητικό ρόλο του μέσα στα Σοβιέτ και μέσα στην εργατική τάξη;

- Πώς θα ξεπεραστούν τα προβλήματα της έλλειψης εργασιακής πειθαρχίας, της κερδοσκοπίας, των καταχρήσεων, του ατομισμού, της ανώριμης ταξικής συνείδησης;

- Πώς πρέπει να διαμορφωθεί η διοικητική και στρατιωτική ιεραρχία του σοσιαλιστικού κράτους;

Ο Λένιν δεν κλείνει τα μάτια, ούτε και αντιμετωπίζει με θολά σχήματα τα προβλήματα της πραγματικής ζωής. Γράφει χαρακτηριστικά:

«Δεν είμαστε ουτοπιστές. Ξέρουμε ότι κανένας ανειδίκευτος εργάτης, καμιά μαγείρισσα, δεν είναι σε θέση να αναλάβουν αμέσως τη διακυβέρνηση του κράτους (...).

Απαιτούμε οι συνειδητοί εργάτες και στρατιώτες να διδάξουν το έργο της κρατικής διακυβέρνησης και να αρχίσει αυτό το έργο αμέσως, δηλαδή να αρχίσουν να μπάζουν στην εκπαίδευση αυτή όλους τους εργαζόμενους, όλη τη φτωχολογιά».

Η θεωρητική του συγκρότηση τον βοήθησε να μην εγκλωβιστεί σε αντιδιαλεκτικές, μηχανιστικές, σχηματικές προσεγγίσεις που πρόβαλαν σε αντιπαράθεση την επαναστατική πρωτοπορία της εργατικής τάξης με την ίδια την εργατική τάξη και αμφισβητούσαν τον ρόλο του Κόμματος στη σοβιετική εξουσία. Αντιλήψεις που έφερναν σε αντιπαράθεση τη συνειδητή πειθαρχία και τον συγκεντρωτισμό με μια αταξική προσέγγιση της δημοκρατίας.

Ο Λένιν αποκάλυψε τον μύθο της «καθαρής» δημοκρατίας και ανέδειξε το ταξικό της περιεχόμενο, ότι δηλαδή ή θα είναι δικτατορία του κεφαλαίου ή δικτατορία του προλεταριάτου.

Κάνοντας συγκεκριμένη ανάλυση της συγκεκριμένης κατάστασης, φώτισε στα επόμενα έργα του ότι ο βαθμός και οι μορφές καταναγκασμού του σοσιαλιστικού κράτους πρέπει να διαμορφώνονται με βάση το εκάστοτε επίπεδο της πολιτικής ταξικής συνείδησης της εργατικής τάξης.

Αντίστοιχα και ο διαπαιδαγωγητικός ρόλος του κράτους της εργατικής εξουσίας.

Ομως αυτή η συνεχής προσπάθεια θεωρητικής επεξεργασίας δεν συνεχίστηκε σταθερά και αποτελεσματικά.

Μια σειρά αδυναμίες και θεωρητικά λάθη πληρώθηκαν ακριβά στην πρώτη, ηρωική προσπάθεια σοσιαλιστικής οικοδόμησης. Στη σοβιετική φιλοσοφία αρνητικό ρόλο έπαιξε ο διαχωρισμός των αντιθέσεων, των αντιφάσεων σε «ανταγωνιστικές και μη ανταγωνιστικές». Σύμφωνα με αυτόν τον διαχωρισμό, υπάρχουν κοινωνικές αντιφάσεις που δεν απαιτείται η διεξαγωγή ταξικής πάλης για να εξαλειφθούν.

Ετσι, υπονομεύτηκε θεωρητικά η θέση του ΚΚΣΕ για την αναγκαιότητα της δικτατορίας του προλεταριάτου και της αποφασιστικής διεξαγωγής της ταξικής πάλης απέναντι στις κοινωνικές δυνάμεις που αντιστέκονταν στην επέκταση και εμβάθυνση των κομμουνιστικών σχέσεων (π.χ. διευθυντές με προνόμια, ομαδική ιδιοκτησία στον αγροτικό τομέα, διεφθαρμένα στελέχη της κρατικής διοίκησης).

Στην έκδοση της επιστολής του Mόλοτοφ προς την ΚΕ του ΚΚΣΕ, ο αναγνώστης μπορεί να δει αναλυτικά τη σχετική διαπάλη στο ΚΚΣΕ τις δεκαετίες του '50 και '60 για την αναγκαιότητα της δικτατορίας του προλεταριάτου, την υιοθέτηση της λαθεμένης θέσης για το παλλαϊκό κράτος. Ομως, συγχύσεις και λαθεμένες προσεγγίσεις για τη λειτουργία των Σοβιέτ εμφανίζονται και πριν τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. (...)

Ασφαλώς δεν παραγνωρίζουμε τις μεγάλες αντικειμενικές δυσκολίες που αντιμετώπισαν οι μπολσεβίκοι. Η προσπάθεια διαμόρφωσης της πολιτικής οικονομίας του σοσιαλισμού ξεκίνησε αναγκαστικά με περιορισμένα εφόδια. Ενώ ο Μαρξ ερεύνησε τις νομοτέλειες και τη λειτουργία της καπιταλιστικής οικονομίας που ήδη μετρούσε αιώνες ζωής, ο Λένιν και οι μπολσεβίκοι μπορούσαν να μελετήσουν μόνο τα αποτελέσματα της δικής τους προσπάθειας, στα πρώτα βήματα της ανώριμης βαθμίδας του σοσιαλισμού - κομμουνισμού.

Ομως, σήμερα εμείς οι κομμουνιστές έχουμε μεγαλύτερες δυνατότητες και ευθύνες, γιατί μπορούμε να μελετήσουμε την πλούσια ιστορική πείρα του 20ού αιώνα. (...)

Διδαχτήκαμε τη σημασία της προσπάθειας του ΚΚ και της εργατικής εξουσίας για την επιστημονική αναβάθμιση και τη δημιουργική, συνεχή προσαρμογή του κεντρικού σχεδίου - πλάνου στις νέες απαιτήσεις που θέτει το νέο επίπεδο ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων.

Διδαχτήκαμε ότι προϋπόθεση για την επιτυχία της σοσιαλιστικής οικοδόμησης είναι να διαμορφώνονται ενιαία, έγκαιρα και εύστοχα οι κατάλληλοι στόχοι, μέθοδοι, δείκτες και μέτρα οργάνωσης της παραγωγής και της επιστημονικής έρευνας, με βάση τις νέες ανάγκες και τα νέα προβλήματα.

Ο δεύτερος παράγοντας που αναδεικνύει η ιστορική πείρα αφορά τον ενεργό ρόλο των εργαζομένων στη λήψη, στην υλοποίηση και στον έλεγχο των αποφάσεων, μέσα από τα όργανα της εργατικής εξουσίας.

Η σοβιετική πείρα, και στην ανοδική πορεία και στην οπισθοχώρηση, απέδειξε ότι η εργατική εξουσία μπορεί να εκπληρώσει την αποστολή της μόνο όταν στηρίζεται στην ενεργή συμμετοχή των εργαζομένων, ώστε οι κατευθύνσεις, οι στόχοι του κεντρικού σχεδιασμού, τα καθήκοντα της ταξικής πάλης να υιοθετούνται ουσιαστικά και να προωθούνται μαχητικά από πλατιές λαϊκές μάζες.

Γι' αυτό και έχει καθοριστική σημασία να λειτουργούν ουσιαστικά τα όργανα του σοσιαλιστικού κράτους, από τη βάση μέχρι τα κεντρικά όργανα εξουσίας. Να λειτουργεί ουσιαστικά η Γενική Συνέλευση των εργαζομένων με βάση τις αρχές του ελέγχου, της απόδοσης ευθύνης, της ανακλητότητας των αντιπροσώπων στα ανώτερα όργανα εξουσίας. Να εξασφαλίζεται πραγματικά η δυνατότητα άσκησης κριτικής σε αποφάσεις και χειρισμούς που εμποδίζουν τη σοσιαλιστική οικοδόμηση, στη γραφειοκρατική στάση στελεχών, σε φαινόμενα διοικητικής αυθαιρεσίας.

Σ' αυτό το ζήτημα, του ενεργού ρόλου των εργαζομένων, επισημαίνει ο Λένιν ότι βρίσκεται και μια ουσιαστική διαφορά από την αστική κοινοβουλευτική δημοκρατία, που με χίλιους δυο τρόπους απομακρύνει τις μάζες των εργατών, των εργαζομένων από τη συμμετοχή στη διακυβέρνηση. (...)

Το κράτος της εργατικής εξουσίας μετατρέπει τους εργαζόμενους από παθητικούς θεατές σε πρωταγωνιστές της πολιτικής δράσης, η οποία ανοίγει τον δρόμο για την κοινωνική απελευθέρωση.

Ο Λένιν τονίζει ότι τα Σοβιέτ, ως όργανα της ταξικής πάλης πριν την επανάσταση, αντανακλούσαν και εκφράζανε την αλλαγή διαθέσεων και απόψεων των μαζών γρηγορότερα, πληρέστερα και πιστότερα από οποιονδήποτε άλλο θεσμό. Και συμπληρώνει ότι αυτή είναι μία από τις αιτίες που η σοβιετική δημοκρατία είναι ανώτερος τύπος δημοκρατίας.

Τα Σοβιέτ, ως μορφή της εργατικής εξουσίας που δημιούργησε η ίδια η εργατική τάξη, ο ίδιος ο λαός, λειτούργησαν χωρίς κανένα Σύνταγμα πάνω από έναν χρόνο μετά τη νίκη της σοσιαλιστικής επανάστασης, έως το καλοκαίρι του 1918. Επαιξαν καθοριστικό ρόλο στη θεαματική ανοδική πορεία των δύο πρώτων δεκαετιών ζωής της Σοβιετικής Ενωσης. (...)

Αλλά και η αρνητική πείρα της εξασθένησης της λειτουργίας των Σοβιέτ, με το Σοβιετικό Σύνταγμα του 1936, όπου γενικεύτηκε το εκλογικό δικαίωμα με καθολική ψηφοφορία, με βάση τον χώρο κατοικίας και όχι τον χώρο εργασίας, επιβεβαιώνει αυτά τα συμπεράσματα.

Με τις αλλαγές του '36 αυξήθηκε εκτός των άλλων αντικειμενικά η δυσκολία να λειτουργήσουν οι αρχές λογοδοσίας, κριτικής και ανάκλησης των αντιπροσώπων, που εκλέγονταν πλέον σε τοπικό επίπεδο, καθώς και της ουσιαστικής λειτουργίας που υπήρχε πριν στις εργοστασιακές συνελεύσεις.

Φυσικά, δεν υπήρχε κάποια ιδανική κατάσταση λειτουργίας των Σοβιέτ έως το 1936. Γι' αυτό, από το 1924 πάρθηκαν μέτρα αναζωογόνησης των Σοβιέτ, π.χ. η υποχρέωση λογοδοσίας των εκλεγμένων αντιπροσώπων ανά τρίμηνο κ.ά.

Ομως, με το Σύνταγμα του 1936 η ψηφοφορία γίνεται πλέον σε εκλογικά τμήματα στον τόπο κατοικίας. Καταργούνται τα Συνέδρια των Σοβιέτ και οι εκλογές αντιπροσώπων είναι πλέον άμεσες σε όλα τα επίπεδα, με ενιαίο μέτρο αντιπροσώπευσης εργατών και αγροτών.

Αξίζει να σταθούμε σε ορισμένες βασικές επισημάνσεις που αναδεικνύουν την αντιφατική, προβληματική προσέγγιση του ζητήματος τη συγκεκριμένη περίοδο.

Στην εισήγηση για το Σχέδιο Συντάγματος το 1936, ο Στάλιν τονίζει σωστά ότι η κρατική διεύθυνση της κοινωνίας ανήκει στην εργατική τάξη, γιατί είναι η πρωτοπόρα τάξη.

Σε όλη τη διάρκεια της συζήτησης που προηγήθηκε, επιμένει στην αναγκαιότητα της δικτατορίας του προλεταριάτου. Στο 8ο Πανρωσικό Συνέδριο των Σοβιέτ απορρίπτονται σωστά οι τροπολογίες του Συντάγματος που πρότειναν τη διατύπωση για «κράτος των εργαζομένων».

Ομως, την ίδια ακριβώς περίοδο προβάλλεται η λαθεμένη εκτίμηση για γρήγορο σβήσιμο των ορίων και των αντιθέσεων ανάμεσα στις τάξεις στη Σοβιετική Ενωση, που τάχα δικαιολογεί τις αλλαγές στο Σύνταγμα του 1936. Υποτιμάται ο κίνδυνος από τα διαφορετικά υλικά συμφέροντα και τη δύναμη των διευθυντικών στελεχών στη βιομηχανία και της ομαδικής συνεταιριστικής ιδιοκτησίας στην αγροτική παραγωγή, τις ανισότητες στο εισόδημα των εργαζομένων.

Κι όμως, η πραγματικότητα της εποχής δεν άφηνε περιθώρια γι' αυτήν την επικίνδυνη ωραιοποίηση της κατάστασης στη σοβιετική κοινωνία. Για παράδειγμα, το 1935 εκδίδεται διάταγμα «Για την εξάλειψη της παιδικής αστεγίας και παραμέλησης» και ασκείται κριτική στους τοπικούς σοβιετικούς φορείς για την κατάσταση που επικρατεί.

Δεν είναι τυχαίο επίσης ότι λίγα χρόνια μετά, στις σοβιετικές περιοχές που βρέθηκαν προσωρινά υπό ναζιστική κατοχή, υπήρξε αξιοσημείωτος αριθμός ντόπιων συνεργατών του εισβολέα, χωρίς να παραβλέπουμε από την άλλη ότι πάνω από 1 εκατ. του πληθυσμού πλαισίωσε τις ηρωικές παρτιζάνικες σοβιετικές δυνάμεις.

Η ουσία είναι ότι δεν υπήρξε στο Κόμμα ενιαία αντίληψη για τον ρόλο του στη διεξαγωγή της ταξικής πάλης, για την επέκταση και εμβάθυνση των σοσιαλιστικών σχέσεων. Αυτό εξάλλου φάνηκε πιο καθαρά στην εσωκομματική διαπάλη στο ΚΚΣΕ τη δεκαετία του '50.

Οι αιτίες αυτής της αντιφατικής προσέγγισης απαιτούν βαθύτερη διερεύνηση. Φαίνεται πως επέδρασαν αρνητικά η έλλειψη θεωρητικής επεξεργασίας, η πίεση για ενεργό συμβολή όλου του λαού μπροστά στον επερχόμενο Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, η αβάσιμη εκτίμηση για εύκολη και γρήγορη εξάλειψη των ταξικών διαφορών και αντιθέσεων τα επόμενα χρόνια.

Αυτές οι θολές, αντιφατικές προσεγγίσεις, και ιδιαίτερα η λαθεμένη εκτίμηση για γρήγορη και εύκολη εξάλειψη των ταξικών διαφορών, αξιοποιήθηκαν από τα στελέχη του οπορτουνιστικού ρεύματος για την επικράτηση της γραμμής τους τη δεκαετία του 1950.

Στο Πρόγραμμα του ΚΚΣΕ του 1961 διατυπώθηκε η λαθεμένη θέση ότι έχει πλέον επιτευχθεί η ιδεολογική ενότητα ολόκληρης της σοβιετικής κοινωνίας, η ταύτιση των βασικών συμφερόντων όλου του λαού.

Αξιοποιώντας την πείρα του 20ού αιώνα και τις θεμελιακές αρχές συγκρότησης της σοσιαλιστικής εξουσίας, προσδιορίσαμε στο Πρόγραμμα του ΚΚΕ τη δομή και τα όργανα του σοσιαλιστικού κράτους, ώστε να αποτελεί αποτελεσματικό όργανο της ταξικής πάλης που συνεχίζεται στις νέες συνθήκες.

Για να είναι αποτελεσματικό το σοσιαλιστικό κράτος πρέπει το θεμέλιο της εργατικής εξουσίας να είναι η παραγωγική μονάδα, η κοινωνική κρατική υπηρεσία, η διοικητική κρατική μονάδα, ο παραγωγικός συνεταιρισμός. Στη Συνέλευση των εργαζομένων θεμελιώνεται η άμεση και η έμμεση εργατική δημοκρατία, η αρχή του ελέγχου και της ανακλητότητας. (...)

Ο τρίτος σημαντικός παράγοντας αφορά τη σημασία του σταθερού, αταλάντευτου προσανατολισμού του ΚΚ και της εργατικής εξουσίας για την πλήρη επικράτηση της κοινωνικής ιδιοκτησίας, την εξάλειψη κάθε μορφής εμπορευματικής παραγωγής, την ανάπτυξη των κομμουνιστικών σχέσεων παραγωγής.

Αυτός ο παράγοντας είναι ο πιο σημαντικός, ο καθοριστικός και για τους άλλους δύο που προαναφέραμε.

Οσο θα υπάρχει ταξική διαστρωμάτωση, όσο θα υπάρχουν κοινωνικές δυνάμεις που αντιδρούν στην επέκταση και εμβάθυνση των κομμουνιστικών σχέσεων, καθώς και ισχυρό ιμπεριαλιστικό στρατόπεδο, η ταξική πάλη θα συνεχίζεται και θα υπάρχει ο κίνδυνος της ανατροπής του σοσιαλισμού. Π.χ. όσο θα υπάρχουν μορφές ομαδικής ιδιοκτησίας και θα παραμένει η αντίθεση διευθυντικής - εκτελεστικής εργασίας.

Γι' αυτό, μέχρι την εξάλειψη των τάξεων ο ταξικός χαρακτήρας του κράτους της εργατικής εξουσίας δεν πρέπει να αλλάξει. Το σοσιαλιστικό κράτος πρέπει σταθερά και συνεχώς να παίζει τον αμυντικό - κατασταλτικό του ρόλο απέναντι στους εσωτερικούς και εξωτερικούς εχθρούς του σοσιαλισμού, καθώς και τη δημιουργική οικονομική, διαπαιδαγωγητική, πολιτιστική λειτουργία του.

Φυσικά, το σοσιαλιστικό κράτος δεν αρνείται την ανάγκη ενός λειτουργικού διαχωρισμού της διοίκησης της κοινωνίας, ούτε και τη χρησιμότητα του καταμερισμού της εργασίας στη διοίκηση του κράτους, μέχρι να φτάσουμε στον κομμουνισμό. (...)

Ομως το κρίσιμο ζήτημα σε όλη την ιστορική διάρκεια της δικτατορίας του προλεταριάτου παραμένει η διασφάλιση της ενιαίας καθοδήγησης και του ενιαίου χαρακτήρα της εργατικής εξουσίας. Η εργατική εξουσία πρέπει να είναι ενιαία και αδιάσπαστη για να φέρει σε πέρας την ιστορική της αποστολή, την πλήρη επικράτηση των κομμουνιστικών σχέσεων παραγωγής.

Τόσο η ανάπτυξη της παραγωγής όσο και τα όργανα εξουσίας στον σοσιαλισμό στηρίζουν και στηρίζονται στη δύναμη του συλλογικού, του κοινωνικού εργάτη. Η πρωτοβουλία, η ευθύνη, η δύναμη του συλλογικού εργάτη για όλα τα διαφορετικά καθήκοντα είναι το υπερόπλο της δικτατορίας του προλεταριάτου. (...)

Για να διασφαλιστεί όμως πραγματικά και αποτελεσματικά ο ενεργός ρόλος των εργαζομένων, απαιτούνται συγκεκριμένες προϋποθέσεις. Απαιτείται η δημιουργία της υλικής βάσης που θα επιτρέπει τη μείωση του εργάσιμου χρόνου, θα διασφαλίζει την ουσιαστική μόρφωση, την αφομοίωση βασικών αρχών του μαρξισμού - λενινισμού, την πολιτιστική αναβάθμιση, τη συγκρότηση ολοκληρωμένης προσωπικότητας του εργαζόμενου. Απαιτείται η ουσιαστική λειτουργία των οργάνων της εργατικής εξουσίας, ο διαπαιδαγωγητικός ρόλος τους, ώστε να καλλιεργείται, στον βαθμό του δυνατού, κομμουνιστική συνείδηση. (...)

Εμείς σήμερα διαθέτουμε ως πολύτιμη παρακαταθήκη τη γνώση και την πείρα ενός αιώνα αμέτρητων αγώνων και θυσιών του ΚΚΕ.

Εχουμε πλέον περισσότερα εφόδια να γράψουμε τα δικά μας, επόμενα κεφάλαια στην Ιστορία της κοινωνικής απελευθέρωσης.

Αυτή η Ιστορία που μένει να γραφτεί, η Ιστορία των νέων σοσιαλιστικών επαναστάσεων του 21ου αιώνα, κρίνεται σήμερα από τη δική μας αποφασιστική στάση και δράση.

Από όλους εμάς εξαρτάται να κατακτήσουμε την αναγκαία γνώση, να δυναμώσουμε το Κόμμα σε κάθε χώρο δουλειάς, να συνεχίσουμε μαχητικά στην πρώτη γραμμή του αγώνα για τη ζωή που μας αξίζει. Από εμάς εξαρτάται να γυρίσει ξανά μπροστά ο τροχός της Ιστορίας.

Μπορούμε να γυρίσουμε ξανά μπροστά αυτόν τον τροχό.

Μπορούμε και θα τα καταφέρουμε.