Εν αρχή λοιπόν είναι η εκμετάλλευση και η έντασή της. Κι όσο γι' αυτό το «κοινό μυστικό» που βρίσκεται πίσω από την καπιταλιστική ανάπτυξη σε όλο τον κόσμο, κάτι παραπάνω ξέρουν και στη Γερμανία. Οπως καλά το γνωρίζουν και τα αστικά επιτελεία που προσπαθούν διαχρονικά, όπως και σήμερα, να κρύψουν την αλήθεια αυτή, πότε παρουσιάζοντας ως το μυστικό της επιτυχίας τη «συνετή δημοσιονομική πολιτική» και πότε ως αποκλειστικό λόγο π.χ. για το υποτιθέμενο «γερμανικό θαύμα» των προηγούμενων δεκαετιών, τη φτηνή Ενέργεια από τη Ρωσία και τις σχετικά χαμηλές στρατιωτικές δαπάνες στο πλαίσιο και των συμμαχιών του γερμανικού κεφαλαίου και του ρόλου που έπαιζαν οι ΗΠΑ στην «ασφάλεια» της Ευρώπης.

Η πραγματικότητα όμως είναι πως το γερμανικό «οικονομικό θαύμα», όπως και κάθε άλλο τέτοιο «υπόδειγμα», τη σύγκλιση με το οποίο οι αστικές πολιτικές δυνάμεις στη χώρα μας παρουσιάζουν ως «εθνικό στόχο», είναι πρώτα απ' όλα θεμελιωμένο πάνω στην ένταση της εκμετάλλευσης.

Αυτό αποκαλύπτει και όλη η πορεία της γερμανικής οικονομίας με ιδιαίτερη ένταση μετά και τις αντεπαναστατικές ανατροπές στις σοσιαλιστικές χώρες, που βύθισαν στην ανεργία και τη φτώχεια εκατοντάδες χιλιάδες εργαζόμενους στην πρώην ΛΔ της Γερμανίας, ενώ έδωσαν έτσι τεράστια ώθηση στην καπιταλιστική κερδοφορία στην ενιαία πλέον Γερμανία, με προίκα και τις υποδομές το υψηλής ειδίκευσης εργατικό δυναμικό της ΓΛΔ, τις νέες πλέον αγορές που άνοιγαν σε όλη την Αν. Ευρώπη και τα Βαλκάνια. Για την εφόρμηση σε αυτές όπως και στη διαμόρφωση της ενιαίας ευρωενωσιακής αγοράς για τη δράση του, το γερμανικό κεφάλαιο πρωτοστάτησε τόσο στις αντεργατικές ανατροπές, που σηματοδότησε η Συνθήκη του Μάαστριχτ - η ληξιαρχική πράξη γέννησης της ΕΕ - όσο και στη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας και τη ΝΑΤΟική επέμβαση, στην ένταξη των χωρών της Ανατ. Ευρώπης στο ΝΑΤΟ και την ΕΕ κ.ο.κ.

Τρεις δεκαετίες και πλέον μετά, οι μύθοι ότι μέσα από όλα αυτά, ο καπιταλισμός, που έχει στο «DNA» του το κυνήγι του κέρδους, την ανισομετρία, την αναρχία στην παραγωγή, θα έφερνε τάχα «ευημερία», «σύγκλιση» και «μείωση των ανισοτήτων» έχουν προ πολλού πάει στα σκουπίδια: Πίσω τους μένουν οι διαπιστώσεις των αστικών επιτελείων, όπως οι πρόσφατες έρευνες των ινστιτούτων IWH¹ και CESIfo² πως παρά το γεγονός ότι «η Ανατολική Γερμανία είναι προικισμένη με ανθρώπινο κεφάλαιο συγκρίσιμο με τα δυτικογερμανικά πρότυπα ή ακόμη και υπερτερεί της Δύσης σε επίπεδο τυπικής εκπαίδευσης» και «η ένταση του φυσικού κεφαλαίου είναι υψηλότερη στην Ανατολή», παρ' όλα αυτά «τριάντα χρόνια μετά την επανένωση της Γερμανίας (...) οι μισθοί παραμένουν περίπου 25% χαμηλότερα στην Αν. Γερμανία», ως αποτέλεσμα σε μεγάλο βαθμό και της «υποεκπροσώπησης» των εργαζομένων στα συνδικάτα και στις συλλογικές διαπραγματεύσεις.

Αλλά και η μαζική εξαγωγή κεφαλαίου στις ασιατικές αγορές, πρώτα στην Κίνα αλλά και παγκοσμίως στη δεκαετία του 2000, «θεμελιώθηκε» πρώτα απ' όλα μέσα στην ίδια τη χώρα με τις αντεργατικές ανατροπές των περιβόητων νόμων «Χαρτζ» των σοσιαλδημοκρατών (από το όνομα του τότε υπεύθυνου προσωπικού της «Volkswagen», που ανέλαβε επικεφαλής της επιτροπής... μεταρρυθμίσεων), που εκτόξευσαν τις ευέλικτες εργασιακές σχέσεις, έδωσαν πλήγμα στις Συλλογικές Συμβάσεις, στην Κοινωνική Ασφάλιση, στην προστασία των ανέργων. Με τους νόμους αυτούς, οι Γερμανοί μεγαλοβιομήχανοι βρέθηκαν να εκμεταλλεύονται τα πάνω από 5 εκατομμύρια ανέργους της εποχής (αριθμοί που όπως γραφόταν τότε θύμιζαν τη δεκαετία του '30) με τις περιβόητες «δουλειές του ενός ευρώ», σε μια εποχή που το «κόστος εργασίας» υπολογιζόταν στα 23 περίπου ευρώ την ώρα...

Κάπως έτσι τα στοιχεία αποτυπώνουν το ραγδαίο άνοιγμα της ψαλίδας ανάμεσα στην ολοένα μεγαλύτερη καπιταλιστική κερδοφορία από τη δουλειά των εργαζομένων και το ολοένα μικρότερο κομμάτι από την «πίτα» που απολάμβαναν οι παραγωγοί του κοινωνικού πλούτου καθ' όλη τη διάρκεια της εικοσαετίας του 1992 - 2010: Σε είκοσι χρόνια το μερίδιο των μισθών ως ποσοστού του ΑΕΠ κατρακύλησε περισσότερο από 10%, ενώ την ίδια περίοδο το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν αυξήθηκε κατά 25%!

Ετσι «θωρακίστηκαν» και τα κέρδη του γερμανικού κεφαλαίου μπροστά στην επερχόμενη καπιταλιστική κρίση, που ξέσπασε το 2009, με τους εργαζόμενους να πληρώνουν και με τις αντεργατικές ανατροπές, την «αναμόρφωση» των κοινωνικών προγραμμάτων, όσο και τη «σφιχτή δημοσιονομική πολιτική» που συμπυκνώθηκε και στο «εμβληματικό φρένο χρέους» (Schuldenbremse), τον συνταγματικό περιορισμό για αύξηση των ελλειμμάτων και της αύξησης του κρατικού χρέους που θεσμοθετήθηκε μέσα στην κρίση. Με αυτό το γερμανικό κεφάλαιο εξασφάλισε, μεταξύ πολλών άλλων, «ασυναγώνιστα» φτηνό δανεισμό, την ίδια ώρα που ο γερμανικός λαός έβλεπε - έως και σήμερα - μια σειρά από κρίσιμες υποδομές να αφήνονται στην τύχη τους, όπως δείχνει και το παράδειγμα των γερμανικών σιδηροδρόμων με τα συνεχή πλέον προβλήματα. Επρόκειτο, δηλαδή, στην πραγματικότητα και για μια έμμεση μείωση της τιμής της εργατικής δύναμης, όπως - από την ανάποδη - δείχνουν και τα σημερινά αιτήματα των εργοδοτικών ενώσεων το αστικό κράτος να αναλάβει τον ρόλο του (για την αναπαραγωγή του κοινωνικού κεφαλαίου) με την κατασκευή κατοικιών και στήριξη των υποδομών για την «υποδοχή» εργατικού δυναμικού στα προάστια των μεγάλων πόλεων.

Και, βέβαια, τα κέρδη των επιχειρηματικών ομίλων «θωρακίστηκαν» και με το φτηνό εργατικό δυναμικό από τη μαζική είσοδο μεταναστών το 2015, μετά τις ιμπεριαλιστικές επεμβάσεις σε όλη τη Μ. Ανατολή και ιδιαίτερα τη Συρία: Ενδεικτικά εξάλλου είναι τα στοιχεία σύμφωνα με τα οποία το ποσοστό εργαζομένων που καλύπτεται από Συλλογικές Συμβάσεις υποχωρεί συνεχώς από το 2000 και με ακόμη μεγαλύτερη ένταση υποχωρεί στο κομμάτι της εργατικής τάξης με ξένη καταγωγή μετά το 2015. Το 2019 το ποσοστό των εργαζομένων που δεν καλύπτονταν από καμία Συλλογική Σύμβαση είχε φτάσει στο 40% για τους ντόπιους και το 44% για τους μετανάστες. Ενώ με την είσοδο των μεταναστών επιχειρήθηκε να αντιμετωπιστούν και οι μεγάλες ελλείψεις σε εργατικό δυναμικό που όπως χαρακτηριστικά σημείωνε σε πρόσφατη έκθεσή της η Bundesbank «διευκόλυνε τα συνδικάτα να πιέζουν για υψηλές αυξήσεις μισθών στις μισθολογικές διαπραγματεύσεις».³

Εξάλλου, η εργατική τάξη και της Γερμανίας πλήρωσε όλα αυτά τα χρόνια με ακόμα μεγαλύτερη ένταση:

• την πολιτική της «πράσινης μετάβασης» ως διεξόδου για τα συσσωρευμένα κεφάλαια με απολύσεις και με αντικατάσταση των θέσεων εργασίας με πιο χαμηλόμισθες, και βέβαια με τα «πράσινα» χαράτσια και το μεγάλωμα της ενεργειακής φτώχειας,
• την πανδημία, τους «πακτωλούς χρημάτων» που δόθηκαν από το αστικό κράτος στους επιχειρηματικούς ομίλους και το «μάζεμα» μέσα από την εκτόξευση του πληθωρισμού, με το πραγματικό εισόδημα των νοικοκυριών, όπως αποτυπώνουν τα στοιχεία, να βρίσκεται ακόμη πίσω από το 2021.
• την ένταση των ανταγωνισμών, ιδιαίτερα τον ενεργειακό πόλεμο και τις κυρώσεις στη ρωσική Ενέργεια, μετά το ξέσπασμα του ιμπεριαλιστικού πολέμου στο έδαφος της Ουκρανίας, με το σχετικό κόστος για τα νοικοκυριά να έχει εκτιναχθεί από τα περίπου 3.500 - 4.000 ευρώ το χρόνο σε πάνω από 6.000.
• και βέβαια τη στροφή στην πολεμική οικονομία, που σηματοδότησε η πρωτοφανής μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο απόφαση της προηγούμενης κυβέρνησης των σοσιαλδημοκρατών για το πακέτο των 100 δισ. ευρώ για εξοπλισμούς, με νέες δεκάδες χιλιάδες απολύσεις και χειρότερες συμβάσεις σε εμβληματικές επιχειρήσεις όπως η «VW», στο πλαίσιο και του «αναπροσανατολισμού» τους προς τα νέα πεδία κερδοφορίας και συνολικά την προσαρμογή τους στη νέα φάση των ιμπεριαλιστικών ανταγωνισμών.⁴ Εξελίξεις που αποτυπώνονται και στα στοιχεία τα οποία δείχνουν την καθήλωση του εργατικού εισοδήματος στις υπηρεσίες και τη ραγδαία πτώση του στη βιομηχανία/κατασκευές μετά το 2020.

Απ' όλα αυτά (που φέρνουν βαριά τη σφραγίδα της σοσιαλδημοκρατίας και ως κυβέρνησης, και με τον ρόλο της στο συνδικαλιστικό κίνημα και την Τοπική Διοίκηση) «παίρνει» τη σκυτάλη και επιταχύνει η σημερινή κυβέρνηση Μερτς, υλοποιώντας ανάμεσα στα άλλα και τον προϋπολογισμό του 2025 που προβλέπει:

-- περικοπές σε συντάξεις έως και 2 δισ.,

-- 8 δισ. λιγότερα για την Υγεία,

-- 5 δισ. λιγότερα για τα επιδόματα ανεργίας,

-- 600 εκατομμύρια λιγότερα για επιδοτήσεις κατοικίας και θέρμανσης,

-- 110 εκατομμύρια ευρώ λιγότερα για ΑμεΑ⁵

Ηδη, εξάλλου, μια σειρά από αναλυτές⁶ κάνουν «προετοιμασία εδάφους», γράφοντας πως θα χρειαστούν πολλά παραπάνω από την άρση του λεγόμενου «φρένου χρέους» για την αντιμετώπιση της ύφεσης και συγκεκριμένα «διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις στο εσωτερικό που θα εξασφαλίσουν ότι οι επιπλέον δαπάνες θα φέρουν διαρκή βελτίωση της παραγωγικότητας», ένταση, δηλαδή, της εκμετάλλευσης, συγκρίνοντας μάλιστα τις αποφάσεις που πρέπει να παρθούν με τα ελληνικά μνημόνια με περικοπές στη Δημόσια Διοίκηση, «μεταρρυθμίσεις» στο συνταξιοδοτικό και στο σύστημα Πρόνοιας, «κίνητρα για εργασία» και τροποποιήσεις στο ρυθμιστικό πλαίσιο για την επίσπευση της κατασκευής υποδομών, μια νέα δηλαδή ολομέτωπη επίθεση στην εργατική τάξη της χώρας. Ενώ οι βασικές οικονομικές προβλέψεις των αστικών επιτελείων δείχνουν άνοδο της ανεργίας και ραγδαία πτώση του «εργατικού κόστους» για φέτος και την επόμενη χρονιά, κι ο νοών νοείτω...

Αυτά και άλλα μέτρα αποτελούν την «απάντηση» του γερμανικού κεφαλαίου στην ύφεση και την «παραπάνω από βέβαιη» καπιταλιστική κρίση για την οποία μιλάνε τα αστικά επιτελεία, τα οποία πρόσφατα αναθεώρησαν, για μια ακόμα φορά, τις προβλέψεις τους προς το χειρότερο: Η γερμανική οικονομία αναμένεται έτσι να βρεθεί (για πρώτη φορά στην ιστορία της) για τρίτη συνεχόμενη χρονιά σε ύφεση, η μόνη από τις χώρες του G7 με ένα τέτοιο αρνητικό ρεκόρ.⁷

Επιβεβαιώνεται ότι κανένα από τα μέτρα της αστικής διαχείρισης δεν μπορεί να ανατρέψει τις ίδιες τις νομοτέλειες της καπιταλιστικής οικονομίας, την κρίση που βρίσκεται στο «DNA» του σάπιου καπιταλιστικού συστήματος.

Το αντίθετο, αφού εκείνα, που μέχρι χτες θεωρούνταν το «ατού» της καπιταλιστικής οικονομίας, γίνονται «αχίλλειος πτέρνα», ρίχνουν κι άλλο λάδι στη φωτιά των αντιθέσεων και των ανταγωνισμών:

• Ο «εξαγωγικός προσανατολισμός», το τεράστιο εμπορικό πλεόνασμα με τις ΗΠΑ (σημειωτέον πως πέρυσι μετά από σχεδόν μια δεκαετία οι εξαγωγές προς τις ΗΠΑ ξεπέρασαν αυτές με την Κίνα, ενώ το γερμανικό διμερές εμπορικό πλεόνασμα έσπασε νέο ρεκόρ με 72 δισ. ευρώ⁸), έγινε «ευαλωτότητα» στον «εμπορικό» πόλεμο και στις πιέσεις για εισαγωγές αμερικανικών όπλων και αμερικανικού LNG. Ενώ οι «δεσμοί αίματος» πολλών γερμανικών εταιρειών με τις αμερικανικές εταιρείες,⁹ έγινε ως έναν βαθμό και «μοχλός πίεσης» για τις πιέσεις και τα «κίνητρα» για μετεγκατάσταση εταιρειών στις ΗΠΑ.
• Η «διέξοδος» για τα συσσωρευμένα κεφάλαια προς την Κίνα, μετατράπηκε σε έναν ακόμα θανάσιμο ανταγωνιστή στην παγκόσμια αγορά (όπως δείχνουν και τα παραδείγματα της αυτοκινητοβιομηχανίας και των ΑΠΕ) και σημείο αδυναμίας για τις εξαγωγές εξαιτίας της επιβράδυνσης της κινεζικής οικονομίας. Οπως σημείωνε σε πρόσφατη έκθεσή του το «Rhodium Group»¹⁰: «η Γερμανία μπορεί να πλησιάζει σε ένα σημείο καμπής, όπου οι πολιτικές και επιχειρηματικές δυνάμεις που υποστηρίζουν την εμβάθυνση της δέσμευσης με την Κίνα θα δώσουν σταδιακά τη θέση τους σε μια πιο αμυντική προσέγγιση, συμπεριλαμβανομένης της υιοθέτησης προστατευτικών εμπορικών μέτρων σε επίπεδο ΕΕ και πιο ισχυρών βιομηχανικών πολιτικών» με τις τάσεις που τροφοδοτούν αυτήν τη μετατόπιση να είναι «η μείωση των γερμανικών εξαγωγών προς την Κίνα, η συρρίκνωση των περιθωρίων κέρδους και του μεριδίου αγοράς για τις γερμανικές επιχειρήσεις στην Κίνα και ο αυξανόμενος ανταγωνισμός με την Κίνα στις παγκόσμιες αγορές».
• Η ενιαία ευρωενωσιακή αγορά (και η κυρίαρχη σε αυτήν θέση της Γερμανίας) που έδινε άλλο ένα «συγκριτικό πλεονέκτημα» για τους γερμανικούς ομίλους, μετατρέπεται εν μέρει σε ένα ακόμη «εμπόδιο» που πρέπει να ξεπεραστεί για την προσαρμογή της στα νέα δεδομένα: Χαρακτηριστική είναι π.χ. η συζήτηση για το πώς η Γερμανία (αλλά και οι υπόλοιπες χώρες) θέλουν, από τη μια, να προωθήσουν την περιβόητη «Ευρωπαϊκή Ενωση Αποταμιεύσεων» για τη ληστεία των αποθεματικών των ασφαλιστικών ταμείων και των αποταμιεύσεων των λαϊκών νοικοκυριών για την πολεμική οικονομία,¹¹ προστατεύοντας όμως την ίδια ώρα τους δικούς τους ομίλους από τις συνέπειες της παραπέρα «εμβάθυνσης» της Οικονομικής και Νομισματικής Ενωσης, όπως π.χ. δείχνουν τα εμπόδια των γερμανικών κυβερνήσεων στην πρόταση εξαγοράς της Commerzbank από την ιταλική Unicredit. Ενώ αντίστοιχο δίλημμα αντιμετωπίζει η γερμανική αστική τάξη και σε ό,τι αφορά την αναθεώρηση των δημοσιονομικών κανόνων στην ΕΕ (έναν μόλις χρόνο μετά το νέο Σύμφωνο Σταθερότητας), χωρίς την οποία όπως σημειώνουν μια σειρά από αστικά επιτελεία¹² η Γερμανία δεν θα μπορεί να αξιοποιήσει τον «δημοσιονομικό χώρο» που απελευθέρωσε με την άρση του «φρένου χρέους».

Τα παραπάνω, όπως και μια σειρά από άλλα «διλήμματα» όπως π.χ. σχετικά με την «επόμενη μέρα» στην Ουκρανία και τη Μ. Ανατολή, τη μοιρασιά της «πίτας» της πολεμικής οικονομίας κ.ά., δίνουν τον τόνο και των αντιθέσεων που πολλαπλασιάζονται και στο εσωτερικό της αστικής τάξης της Γερμανίας ανάλογα και με τα ιδιαίτερα συμφέροντα, όπως άλλωστε δείχνει και το πρωτοφανές στην Ιστορία γεγονός της πρόσφατης καταψήφισης του νέου Γερμανού καγκελάριου στην πρώτη ψηφοφορία για την εκλογή του.

Το μόνο σίγουρο είναι πως οι αντιθέσεις αυτές δεν αναιρούν το κύριο, που αφορά την ένταση της επίθεσης στην εργατική τάξη. Εκεί, άλλωστε, οι «διαχωριστικές γραμμές» ανάμεσα στις αστικές πολιτικές δυνάμεις (και) της Γερμανίας «θολώνουν» ανάλογα με το «συλλογικό καλό» των καπιταλιστών: Οι χριστιανοδημοκράτες της απαρέγκλιτης «πειθαρχίας» γίνονται υπέρμαχοι της «επεκτατικής πολιτικής», οι σοσιαλδημοκράτες «ειρηνοποιοί» ανοίγουν τους «κρουνούς» της πολεμικής οικονομίας.

Κάπως έτσι, με την ίδια ευκολία που η AfD ψήφισε από κοινού με τον Μερτς τα αντιμεταναστευτικά μέτρα, με την ίδια ευκολία που οι Σοσιαλδημοκράτες και Πράσινοι ψήφισαν από κοινού με τον Μερτς για την άρση του «φρένου χρέους», με την ίδια ευκολία ο Μερτς ήρε σε μερικές ώρες την απαγόρευση (που βρίσκεται στο καταστατικό του CDU) της κάθε είδους συνεργασίας με την «Die Linke» (Unvereinbarkeitsbeschluss), ώστε αυτή να συναινέσει στη δεύτερη ψηφοφορία για καγκελάριο. Οπως βέβαια οι της «Die Linke» που, πριν από τις εκλογές στη Γερμανία, «ξεσπάθωναν» κατά του πολέμου και του ρατσισμού, με την ίδια ευκολία ψήφιζαν προ εβδομάδων στη γερμανική Ανω Βουλή, μαζί με τα κυβερνητικά κόμματα, τις συνταγματικές αλλαγές που στην ουσία αφορούν πολεμικές πιστώσεις εκατοντάδων δισεκατομμυρίων, στο όνομα τάχα της αναβάθμισης των υποδομών της χώρας, στηρίζοντας τον δρόμο που οδηγεί στον πόλεμο.

Πηγές - Παραπομπές:

1. https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0147596722000208?via%3Dihub.

2. https://www.ifo.de/en/cesifo/publications/2022/working-paper/monopsony-makes-firms-not-only-small-also-unproductive-why-east.

3. Wage developments in Germany: current situation, comparison with the euro area, and outlook.

4. Βλέπε και σχετικά δημοσιεύματα του «Ριζοσπάστη»: 19/3/2025 - «Βόμβες αντί για αυτοκίνητα», 11/4/2025 - «"Μανιφέστο"» του γερμανικού κεφαλαίου η κυβερνητική συμφωνία».

5. «Ριζοσπάστης» 22-23/2/2025, «ΓΕΡΜΑΝΙΚΕΣ ΕΚΛΟΓΕΣ: Με το βλέμμα στραμμένο στην επόμενη μέρα», άρθρο του Τομεακού Γραφείου της ΤΟ Γερμανίας του ΚΚΕ.

6. Σ. Νίξον, «Καθημερινή», 11/5/25, «Η κακή αρχή του Φρίντριχ Μερτς.

7. https://www.naftemporiki.gr/finance/world/1870674/gia-triti-chronia-se-oikonomiki-xirasia-i-germania/.

8. https://www.reuters.com/markets/europe/germanys-trade-surplus-with-us-reaches-new-record-2025-02-11/.

9. «Ριζοσπάστης», 13/12/2024, «Εκατομμύρια μετοχές γερμανικών μονοπωλίων στα χέρια επενδυτών των ΗΠΑ»

10. Tipping Point? Germany and China in an Era of Zero-Sum Competition, https://rhg.com/research/tipping-point-germany-and-china-in-an-era-of-zero-sum-competition/.

11. «Ριζοσπάστης», 17/4/2025, «ΣΥΝΤΑΞΙΟΔΟΤΙΚΕΣ ΕΙΣΦΟΡΕΣ ΚΑΙ ΑΠΟΤΑΜΙΕΥΣΕΙΣ ΤΩΝ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ

"Στο μάτι" της ΕΕ και των μονοπωλίων πάνω από 15 τρισ. ευρώ».

12. Βλέπε και https://www.bruegel.org/newsletter/will-eu-fiscal-rules-prevent-germany-using-its-new-national-borrowing-space.