«1945: 80 χρόνια μετά» ήταν ο τίτλος της τελευταίας συναυλίας της «Φιλαρμόνιας» στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών το Σάββατο 3 Μάη, σε έργα Καρυωτάκη, Μαρτινού, Καλομοίρη, Σοστακόβιτς - Νικήτα και Μπρίτεν, με σολίστ την παγκοσμίου κλάσεως σοπράνο Μυρτώ Παπαθανασίου και μαέστρο τον καλλιτεχνικό διευθυντή της ορχήστρας Βύρωνα Φιδετζή.

Πέντε εμβληματικά έργα του ελληνικού και παγκόσμιου ρεπερτορίου ακούστηκαν στην πολύ καλή συναυλία της ορχήστρας, αναδεικνύοντας - εκτός της εμφανούς, συναυλία τη συναυλία, συνολικής προόδου του συνόλου - και τα εξαίσια «σόλι» των κορυφαίων της, όπως του εξάρχοντα, της σόλο βιόλας, της άρπας, του πίκολου, του φλάουτου, του κλαρινέτου, των κοντραμπάσων στον Μπρίτεν κ.λπ. Τα δε έγχορδα στην είσοδο του γρήγορου μέρους στη «Συμφωνία δωματίου» των Σοστακόβιτς - Νικήτα είχαν τέτοιο παλμό και ένταση, σαν να ακούς ρωσική ορχήστρα.

Ολα τα έργα, πλην αυτού του Σοστακόβιτς, γράφτηκαν στα δύσκολα πολεμικά χρόνια 1943 - 1945. Το πρώτο, «Επικό τραγούδι», συμφωνική εικόνα (1944) του Θεόδωρου Καρυωτάκη (1903 - 1978), γεννημένου στο Αργος, μαθητή μεταξύ άλλων των Αρκάδων «γιγάντων» Μητρόπουλου και Βάρβογλη, είναι αφιερωμένο στη μνήμη των ηρωικών νεκρών του ελληνικού λαού για την ελευθερία. Ο Θ. Καρυωτάκης, ξάδερφος του ποιητή, άφησε καλή «περπατησιά» στον κόσμο μας, με πολύ σημαντικά έργα, όπως η «Μικρή Συμφωνία για Εγχορδα», η «Μπαλάντα για Πιάνο, Εγχορδα και Κρουστά» και η «Ραψωδία για Βιολί και Ορχήστρα».

Το συμφωνικό ποίημα «Μνημείο για το Λίντιτσε», H. 296, του Τσέχου Μπόχουσλαβ Μαρτινού (1890 - 1959), δεύτερο έργο της συναυλίας, γράφτηκε το 1943, «στη μνήμη των θυμάτων της τρομερής ναζιστικής θηριωδίας, όπως εκδηλώθηκε στην πατρίδα του, την Τσεχοσλοβακία, το 1942 και ονομάστηκε Σφαγή του Λίντιτσε», όπως σημειώνει ο καθηγητής Μαλιάρας στο πρόγραμμα. Το έργο, που αφιερώνεται στα αθώα θύματα του Λίντιτσε, έχει στη γραφή του στοιχεία παραδοσιακά, σκοπούς της ευρύτερης περιοχής, τον θρησκευτικό ύμνο του Αγίου Βενσάλας, μαρτυρικού προστάτη Αγίου της Βοημίας, αλλά και ένα χαρακτηριστικό παράθεμα με το μοτίβο «της μοίρας» από την 5ηΣυμφωνία του Μπετόβεν.

Το Α' μέρος της συναυλίας έκλεισε με τα «Πέντε Τραγούδια από το τέταρτο βιβλίο της "Πολιτείας και μοναξιάς" του Κωστή Παλαμά», για μία φωνή και ορχήστρα, του Μανώλη Καλομοίρη (1883 - 1962), με σολίστ την διακεκριμένη Λαρισαία υψίφωνο Μυρτώ Παπαθανασίου. Τον Φλεβάρη του '43 η νίκη του σοβιετικού λαού στο Στάλινγκραντ και η ανάταση του λαού μας στην κηδεία του εθνικού μας ποιητή Κωστή Παλαμά, με τον συνάδελφό του, Λευκαδίτη βάρδο Αγγελο Σικελιανό, πάνω στο φέρετρό του να απαγγέλει βροντερά «Ηχήστε οι σάλπιγγες... Καμπάνες βροντερές / δονήστε σύγκορμη τη χώρα πέρα ως πέρα...», δίνουν στον ελληνικό λαό την ελπίδα ότι το τέλος της φριχτής γερμανικής ναζιστικής κατοχής δεν αργεί να έρθει. Ο Σμυρνιός μας τροβαδούρος Καλομοίρης, «των ανίδεων και των καλών ανθρώπων», καταπιάνεται ξανά με το έργο του Παλαμά, δίνοντάς μας πέντε όμορφα ελληνικά τραγούδια - δύσκολη και στους εμπειρότερους τραγουδιστές «λιντ» η ελληνική γλώσσα τραγουδιστά - άλλοτε με δαντελένια πρωτόγνωρη ενορχήστρωση και άλλοτε με βαριά, όπως μας συνηθίζει, είναι τα «Τρεις Αδερφές», «Ο Ναός», «Η Νεράιδα», «Η Νεραϊδοπαρμένη» και «Η Βραδινή Φωτιά». Ο θρίαμβος της Παπαθανασίου, αποτέλεσμα της ξεχωριστής της μουσικότητας, της αισθαντικότητας των φράσεών της, της στέρεης τεχνικής της και της σκηνικής της πείρας, σήκωσε ιαχές των τυχερών παρευρισκόμενων της βραδιάς, που δυστυχώς και ανεξηγήτως - ή μήπως... εξηγείται; - δεν ξεπέρναγαν ούτε τη μισή αίθουσα.

Το Β' μέρος ξεκίνησε με τη «Sinfonia da camera (Συμφωνία Δωματίου) πάνω στο Κουαρτέτο εγχόρδων αρ. 8 σε ντο ελάσσονα, έργο 110» (1960) του Σοστακόβιτς (1906 - 1975), σε μεταγραφή για διευρυμένη ορχήστρα δωματίου, του Θεσσαλονικιού Κώστα Νικήτα (1940 - 1989). Παρά το γρήγορο «φευγιό» του, ο Νικήτας μάς άφησε λαμπρές μουσικές σελίδες, όπως τη «Συμφωνία» του, «με έκδηλη την επίδραση από τη μουσική του Σοστακόβιτς» όπως γράφει ο Φιδετζής, και τα έργα για έγχορδα «Σουίτα» και «Παραλλαγές πάνω σε ένα θέμα του Σόλωνα Μιχαηλίδη». Ο Νικήτας «δεν έχασε ποτέ τη θεμελιακή του θέση ως προς το αναγκαία "ευπρόσιτο" και "φιλάνθρωπο" της μουσικής γλώσσας. Ετσι, δεν ξέχασε ποτέ του τον ουμανισμό που διαπερνά την ευρύτερη δημιουργία του Σοστακόβιτς», και στα 1980 μετέγραψε το συγκλονιστικό 8ο Κουαρτέτο του Σοβιετικού συναδέλφου του, τουλάχιστον ισάξιου συμφωνιστή (15 συμφωνίες) του 20ού αιώνα με τους Μάλερ και Μπρούκνερ, ακολουθώντας παλαιότερη αντίστοιχη εργασία αναφοράς του Ρούντολφ Μπαρσάι. Ο Νικήτας αφιέρωσε το έργο στον Κύπριο πρωτοπόρο δάσκαλό του, Σ. Μιχαηλίδη, ενώ ο Σοστακόβιτς «στους νεκρούς του πολέμου και του φασισμού», με αφορμή τη φριχτή καταστροφή που υπέστη η Δρέσδη από τον βομβαρδισμό της το 1945. Φυσικά, πολλά αυτοβιογραφικά στοιχεία του Σοστακόβιτς υπάρχουν στο έργο και σε χαρακτηριστικά μοτίβα από άλλα έργα του - κολοσσούς (βλ. «1ο Κοντσέρτο για τσέλο», «Λαίδη Μάκβεθ του Μτσενσκ» κ.ά.) και, βέβαια, το χαρακτηριστικό του μοτίβο από τα αρχικά του ονόματός του: ρε (d), μι ύφ. [(e)s], ντο (c), σι (h).

Η συναυλία τελείωσε με τον πασίγνωστο «Οδηγό ορχήστρας για νέους, Παραλλαγές και Φούγκα πάνω σε ένα θέμα του Χένρι Πέρσελ, έργο 34» (1945) του αριστερού Αγγλου συνθέτη Μπέντζαμιν Μπρίτεν (1913 - 1976). Πρόκειται για ένα έργο με θέμα και 13 παραλλαγές, που στην καθεμιά παρουσιάζει στους νέους όλες τις οικογένειες οργάνων της ορχήστρας, αναδεικνύοντας τεχνικές και δεξιοτεχνικές τους υπερβάσεις, με αποκορύφωμα τα κοντραμπάσα. Ενα καθαρά εκπαιδευτικό έργο, για ένα ελπιδοφόρο μέλλον για τους νέους, χωρίς πολέμους και αιματοχυσίες. Το έργο τελειώνει με μια «μαστόρικια» φούγκα, ίδιον όλων των μεγάλων συνθετών. Η εργογραφία του Μπρίτεν καλύπτει όπερες, κοντσέρτα, ορχηστρικά, έργα μουσικής δωματίου, πάμπολλα χορωδιακά κ.λπ. Ξεχωρίζουν μεταξύ άλλων το «Πολεμικό Ρέκβιεμ» και το «Εμβατήριο Κηδείας» («Funeral March»), δηλαδή το «Επέσατε Θύματα» για χάλκινα και κρουστά, καμωμένο συγκλονιστικά από έναν «μετρ».

Γενικά ήταν άλλη μια συναυλία του χαλκέντερου μαέστρου μας Βύρωνα Φιδετζή η οποία στόχο είχε να μας διδάξει και να μας εκπαιδεύσει όχι μόνο μουσικά, αλλά και ιστορικά. Σε χρόνους που η ανθρωπότητα μαστίζεται από ιμπεριαλιστικούς πολέμους και οι λαοί στενάζουν από τα «παιχνίδια» των παγκόσμιων μονοπωλίων, που στόχο έχουν να ξαναμοιράσουν τον κόσμο σύμφωνα με τα συμφέροντά τους, και ο πλούτος του πλανήτη να περιέλθει σε λιγότερους ακόμα δυνάστες, η ανάγκη για τον σοσιαλισμό - κομμουνισμό έρχεται στον 21ο αιώνα ως μοναδική απάντηση για να ζήσουμε χωρίς εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο. Ο Φιδετζής μάς αφυπνίζει ξανά, ψυχή τε και πνεύματι, δίνοντας - όπως κάνει σε όλη την 80χρονη ζωή του - τη γραμμή ότι «η γνώση είναι δύναμη και επανάσταση».

Τη συναυλία παρακολούθησαν η Ελένη Μπέλλου και ο Μάκης Παπαδόπουλος, μέλη του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, και ο Λουκάς Αναστασόπουλος, μέλος της ΚΕ και υπεύθυνος της Ιδεολογικής Επιτροπής της ΚΕ.

Ογδόντα χρόνια μετά το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, αποκαλύπτεται για πρώτη φορά στον κινηματογράφο μια άγνωστη σελίδα αντίστασης: Γερμανοί και γερμανόφωνοι στρατιώτες της Βέρμαχτ λιποτακτούν, ενώνουν τις δυνάμεις τους με την Ελληνική Αντίσταση και τον Ελληνικό Λαϊκό Απελευθερωτικό Στρατό (ΕΛΑΣ), πολεμούν τον ναζισμό από το εσωτερικό της κατεχόμενης Ελλάδας.

Το ντοκιμαντέρ «Πειθαρχική Μεραρχία "999"» του Κώστα Σταματόπουλου αναφέρεται σε μια ελάχιστα γνωστή αλλά βαθιά συγκινητική πτυχή της Ιστορίας στη θυελλώδη δεκαετία του 1940, που συντάραξε την Ευρώπη και το μεγαλύτερο τμήμα του πλανήτη. Με άξονα την Πειθαρχική Μεραρχία 999 - μια μονάδα του Γερμανικού Στρατού με πολιτικούς κρατούμενους και αντιφασίστες στρατιώτες που είχαν χαρακτηριστεί «ανάξιοι να υπηρετήσουν» - το έργο φωτίζει τη δράση των Γερμανών αντιναζιστών που, κατά την Κατοχή, λιποτάκτησαν, ενώθηκαν με τον ΕΛΑΣ και συμμετείχαν ενεργά στην Αντίσταση.

Η ταινία καταγράφει για πρώτη φορά σε κινηματογραφική μορφή αυτή τη σημαντική ιστορία, μέσα από σπάνιο αρχειακό υλικό, μαρτυρίες επιζώντων και απογόνων, καθώς και επιστημονική τεκμηρίωση. Αναδεικνύει το αντιφασιστικό δίκτυο AKFD (Antifaschistisches Komitee Freies Deutschland) και τον ρόλο των «Πειθαρχικών Ταγμάτων 999» στην Ελλάδα κατά την περίοδο 1941-1945. Μια ιστορική καταγραφή βασισμένη σε τεκμηριωμένη έρευνα, αρχειακό υλικό και προσωπικές μαρτυρίες.

Από τις 15 Μαΐου στον κινηματογράφο «Τριανόν».