Ο Οδυσσέας Ελύτης στη συνέντευξη Τύπου του Εθνικού Θεάτρου, με τον γενικό διευθυντή Αλέξη Μινωτή, τον προϊστάμενο δραματολογίου Δημήτρη Κωνσταντινίδη και τον πολυπληθή θίασο (Αρχείο Εθνικού Θεάτρου από την εφημερίδα «Ακρόπολις»)

Η παράσταση του Εθνικού Θεάτρου «Η μεγάλη ώρα (28 Οκτωβρίου 1940)», με τη μορφή ορατορίου, παίχτηκε τη θεατρική περίοδο 1977 - 1978 (28 - 30/10) κι επαναλήφθηκε άλλες δύο φορές, τον ίδιο μήνα, κατά τις χρονιές 1978 - 1979 (27 - 29) και 1980 - 1981 (28 - 29). Βασίζεται στα κείμενα, κατά αλφαβητική σειρά: «Αλβανιάδα», «Ασμα ηρωικό και πένθιμο για τον χαμένο ανθυπολοχαγό της Αλβανίας», «Η καλωσύνη στις λυκοποριές» και «Το άξιον εστί» - έργα στα οποία έχουμε αναφερθεί ενδελεχώς.

Τη σκηνοθεσία της παράστασης υπογράφει ο Γιώργος Μεσσάλας, τη δραματουργική σύνθεση ο Δημήτρης Κωνσταντινίδης, τη σκηνογραφία ο Κλεόβουλος Κλώνης, τη χορογραφία η Ντόρα Τσάτσου - Συμεωνίδου, τη μουσική ο Θάνος Μικρούτσικος και τη μουσική διδασκαλία η Ελλη Νικολαΐδου.

Παίζουν: Ελένη Χατζηαργύρη, Κάκια Παναγιώτου, Χρήστος Πάρλας, Κώστας Καστανάς, Νικήτας Τσακίρογλου, Φάνης Χηνάς, Αννυ Πασπάτη, Μαρία Σκούντζου, Μιράντα Ζαφειροπούλου, Θάνος Δαδινόπουλος, Χριστοφόρος Καζαντζίδης, Θόδωρος Συριώτης, Δημήτρης Τσούτσης, Νόρα Κατσέλη, Αντιγόνη Γλυκοφρύδη, Ράνια Οικονομίδου, Γιώργος Γεωργίου, Κώστας Γαλανάκης, Αλέξανδρος Αντωνόπουλος, Τζένη Μιχαηλίδου, Μπάμπης Γιωτόπουλος, Κώστας Τύμβιος, Αλεξάνδρα Διαμαντοπούλου, Τζέση Παπουτσή, Λία Πάρλα, Μαριαλένα Κάρμπουρη, Λυδία Κονιόρδου, Νινή Βοσνιάκου, Γιώργος Παρτσαλάκης.

National Theater of Greece

Το εξώφυλλο του προγράμματος του ορατορίου «Η μεγάλη ώρα»

«Είναι κάτι που σκεφτόμουνα από πολύ καιρό και το θεωρώ σημαντικό, σαν χρέος τιμής, στον Οδυσσέα Ελύτη, που θεωρώ ακόμη σαν ένα από τους μεγαλύτερους ποιητές μας. Δεν πρόκειται βέβαια για ένα τόλμημα. Με τη διαφορά ότι θα πρέπει ν' αποδοθούν όχι θεατρικά [...], γιατί η ποίησι παραμένει πάντα ποίησι».

Από την πλευρά του, ο σκηνοθέτης Γιώργος Μεσσάλας τόνισε: «Προσπαθήσαμε να το δώσουμε θεατρικά με μορφή ορατορίου,για να αποφύγουμε να είναι η παράστασι σαν ποιητική βραδιά».

Στο πρόγραμμα της παράστασης, ο Νίκος Καρύδης, ποιητής και εκδότης του Οδυσσέα Ελύτη («Ικαρος») και τότε μέλος του ΔΣ του Εθνικού Θεάτρου, αφού κάνει μία σύντομη αναφορά στα έργα και στις ημέρες του ανθυπολοχαγού - αυτόπτη μάρτυρα - δημιουργού, επικεντρώνεται στη συνύπαρξη ποιητικού έργου και θεατρικής πράξης:

«[...] Για κάποιον που βλέπει τα πράγματα εκ των υστέρων, μια βαθύτερη συνέπεια, μια συνέπεια απόλυτη, φανερώνεται να υπάρχει ανάμεσα σ' αυτά τα επικαιρικά, ας πούμε, ποιήματα, και στα άλλα που είχαν προηγηθεί ή που ακολούθησαν. Είναι πάντα ο Ελληνισμός και τα επικά πεπρωμένα του^. είναι η βαθύτερη πραγματικότητά μας που αρχίζει από την απλή αίσθηση της φύσης και φτάνει ως την μεταφυσική του φωτός^. είναι η αναπαρθένευση των στοιχείων που αποτελέσανε ανέκαθεν τα χαρακτηριστικά της φυσιογνωμίας μας.

»Από κει ξεκινώντας ο θεατρολόγος Δημ. Κωνσταντινίδης [...] ανθολόγησε τις περικοπές εκείνες ή τις στροφές ή τους στίχους που έβλεπε να ''δένουν'' ανάμεσά τους και να συγκροτούν, γύρω από τον βασικό πυρήνα της ''Αλβανιάδας'', μια πιο πλατειά τοιχογραφία. Οι πριν από την 28η Οκτωβρίου καιροί, τα πρώτα προμηνύματα, το ξέσπασμα του πολέμου, οι προεκτάσεις οι ψυχικές των γεγονότων, απλώνονται μπροστά μας.

National Theater of Greece

Τρεις λήψεις της παράστασης, με το πολυπρόσωπο δυναμικό ηθοποιών

Ο Μπάμπης Δ. Κλάρας κρίνει το αποτέλεσμα, στο κείμενό του «''Μεγάλη ώρα'' του Ελύτη στο Εθνικό» («Η Βραδυνή», 31 Οκτώβρη 1977):

«[...] Μνήμη ζωντανή απλώνεται σε μια παναρμόνια τοιχογραφία, πραγματική και υπερούσια μαζί. Τα πεζά κείμενα ιστορούν την αληθινή περιπέτεια του πολέμου. Και η ποιητική έξαρση απεικονίζει την υπερπραγματιστική εξακόντιση της ψυχής του μαχητή ποιητή. Κανένας ψευτοηρωϊσμός δεν χωρεί εδώ. Το μέγεθος του αληθινού ηρωισμού αναδύεται από το μέγεθος της θυσίας. Και το θάμα βλασταίνει από τις βαθιά ριζωμένες στην Ελληνίδα φύση ρίζες του ανθρώπου, που εξυψώνεται έως την ισοθέωση της ελευθερίας, με την αξία και το κάλλος της.

»Είχε λαμπρή έμπνευση ο Δημήτρης Κωνσταντινίδης να σκύψη με πόνο κι αγάπη στα κείμενα του Ελύτη, να τρυγήση το εγκατεσπαρμένο σ' αυτά νέκταρ της ζωής και να προσφέρη την ποιητική τους αμβροσία σε μια παλλόμενη ακέρια σύνθεση σκηνής. Η πίστη στην αξία της, επιστρέφει τη μεγαλεπήβολη ιδέα και με τρανή επιτυχία στην αισθητική πραγματοποίησή της. Ποιος μπορεί να πη ότι η γνήσια ποίηση δεν δίνει και θέατρο αληθινό; Η πνοή ψυχώνει την τέχνη. Κι η σκηνή δικαιώνει την ποίηση».

National Theater of Greece

Τρεις λήψεις της παράστασης, με το πολυπρόσωπο δυναμικό ηθοποιών

«Αντάξιο προς τη σύνθεση είναι και το σκηνικό στήσιμό της. Ο σκηνοθέτης Γιώργος Μεσσάλας συνέλαβε το νόημά της και βρήκε τον τρόπο να το αποδώση σκηνικά, με το αντίστοιχο ύφος. Θετικό και απέριττο. Καθαρός λόγος, έκφραση λιτή. Ζωντανές ζωγραφιές. Ατομικές και συνολικές. Προσωπογραφίες και συνθέσεις. Τα κατάλληλα πρόσωπα στις κατάλληλες θέσεις. Ερμηνευτές άξιοι. Ενας κι ένας διαλεχτοί. Με πολλές διακρίσεις. Αλλά και ομοιογενής χορεία».

Ο Μπάμπης Κλάρας εγκωμιάζει τον τότε 30χρονο Θάνο Μικρούτσικο:

«[...] Αποδεικνύεται άλλη μια φορά έντεχνος κι εμπνευσμένος μουσουργός για δραματικές υποκρούσεις κι εκφραστικά τραγούδια». Και το συμπέρασμά του εύστοχο και γενναιόδωρο: «Η όλη παράσταση έχει το ήθος σύγχρονης τραγωδίας με το ύφος αρχαίας τραγωδίας».

Στο αρχείο του Εθνικού Θεάτρου είναι θησαυρισμένη ολόκληρη η παράσταση και διαρκεί 1:03:59. Απολαύστε την!

ΥΓ. Αγνωστη σύνθεση ενός λεπτού, σε ρυθμό βαλς, του Πολωνού συνθέτη Φρεντερίκ Σοπέν (1810 - 1849), βρέθηκε στη Βιβλιοθήκη Μόργκαν της Νέας Υόρκης. Χρονολογείται μεταξύ 1830 και 1835 και, παρά τη μικρή διάρκειά της, αποτελεί ολοκληρωμένη σύνθεση. Ξεκινάει, υπό έντονη κυκλοθυμική πίεση και με παραφωνικά μέτρα, τα οποία στην κορύφωσή τους εκβάλλουν σ' ένα ξέσπασμα. Κι αμέσως μετά, αναδύεται μία όλο μελαγχολία μελωδία.

National Theater of Greece

Τρεις λήψεις της παράστασης, με το πολυπρόσωπο δυναμικό ηθοποιών

Η παρτιτούρα του Θάνου Μικρούτσικου, με το «Τραγούδι του Λευτέρη» από την «Αλβανιάδα»

Η παρτιτούρα του μονόλεπτης διάρκειας βαλς του Φρεντερίκ Σοπέν, που ανακαλύφθηκε στη Βιβλιοθήκη Μόργκαν της Νέας Υόρκης