Αποκαλυπτική για τα παραπάνω είναι η πολυσέλιδη έκθεση των Αμερικανών με τίτλο «Spill Prevention and Response Plan - Naval Support Activity Souda Bay» (Σχέδιο Πρόληψης και Αντιμετώπισης Διαρροών για τη Βάση τους στη Σούδα, αεροπορικό και ναυτικό σκέλος) της αρμόδιας διοίκησης των αμερικανικών Ενόπλων Δυνάμεων (Naval Facilities Engineerinh Systems Command Europe, Africa, Central).

Καταλήχθηκε Σεπτέμβρη του 2023, και ήδη από την εισαγωγή της τονίζεται ότι «υπάρχουν αρκετές ελλείψεις (deficiencies) και θα πρέπει να αντιμετωπιστούν άμεσα για να επανέλθει (η βάση) σε πλήρη συμμόρφωση» με τις «απαιτήσεις ασφαλείας», μέσα από «διορθωτική δράση».

Παρακάτω στην έκθεση περιγράφονται οι εκτάσεις που καταλαμβάνουν οι Αμερικανοί στην ευρύτερη περιοχή της Σούδας: Τα περίπου 445 στρέμματα στα βόρεια του αεροδιαδρόμου Χανίων (NSA Souda Bay Topside), για τα γιγαντιαία αεροσκάφη τους. Αλλά και το ναυτικό σκέλος της βάσης τους (στη βόρεια πλευρά του Κόλπου της Σούδας, περίπου 2 μίλια νότια του αεροδρομίου), στην προβλήτα στο Μαράθι (Marathi Pier Complex).

Στο ανατολικό άκρο του Topside οι Αμερικανοί έχουν μια «Bay Bulk Storage Area», η οποία γεμίζει καύσιμα μέσω υπόγειου αγωγού. Είναι ο JP-5 Fuel Transfer Line, μήκους περίπου 6 χιλιομέτρων, που ξεκινά από το Μαράθι (Marathi NATO fuel depot), περνά δίπλα από αρχαιολογικό χώρο της μινωικής εποχής και φτάνει μέχρι το αεροδρόμιο για να γεμίσει δύο υπόγειες δεξαμενές αποθήκευσης καυσίμου 500.000 γαλονιών (τις CAC-116-01 και CAC- 117-01). Επίσης, ο JP-5 μπορεί να τροφοδοτήσει 15 κρουνούς τροφοδοσίας κατά μήκος του αεροδιαδρόμου, άλλες δεξαμενές (τις UST-081-01, UST-081-02, UST-081-03 και UST-081-04) κ.λπ. Υπόγειος αγωγός συνδέει και το Marathi NATO fuel depot με το ναυτικό σκέλος της βάσης τους στο Μαράθι.

Ανοίγοντας το κεφάλαιο «Περιοχές σημαντικού κινδύνου διαρροής» (Areas of Significant Spill Risk), οι Αμερικανοί παραθέτουν σχέδια για τις «πιθανές κατευθύνσεις» διαρροών καυσίμου ή επικίνδυνων αποβλήτων/υλικών (Hazardous waste/substances) στους χώρους του αεροδρομίου, στη ναυτική τους βάση, αλλά και μέσα στη θάλασσα, στον Κόλπο τη Σούδας με ό,τι αυτό συνεπάγεται.

Αλλωστε στην Εκθεση τονίζεται ότι στην αεροπορική τους βάση υφίσταται εγκατάσταση «Επικίνδυνων Υλικών» (Navy Supply Hazardous Materials facility - Κτίριο 59, με περιεχόμενο «εύφλεκτα, λιπαντικά, διαβρωτικά και επικίνδυνα απόβλητα»), ενώ ακριβώς δίπλα βρίσκεται η NSA Souda Bay Hazardous Waste Storage Area (HWSA) (Κτίριο 60 - για τα επικίνδυνα απόβλητα προερχόμενα από πλοία και επιχειρήσεις της βάσης). Επίσης, τονίζεται ότι «σε όλη την NSA Souda Bay» υπάρχουν δομές «προσωρινής αποθήκευσης» Επικίνδυνων Υλικών (HW) ή Επικίνδυνων Αποβλήτων (HWAP). Σε ειδικό πίνακα, άλλωστε, καταμετρώνται τουλάχιστον 13 εγκαταστάσεις ως «Σημεία Συσσώρευσης Επικίνδυνων Αποβλήτων» (Hazardous Waste Accumulation Points), ένα ως «Χώρος αποθήκευσης επικίνδυνων υλικών» (Hazardous Materials Storage Area).

Στο μεταξύ, οι ίδιοι οι Αμερικανοί επισημαίνουν ότι «μόνο ο κύριος χώρος αποθήκευσης hazmat (επικίνδυνα υλικά) στο κτίριο 59 (CHRIMP) διαθέτει ενεργό σύστημα πυρόσβεσης», ενώ χαρακτηρίζουν «ανεπαρκείς» (inadequate) τουλάχιστον δύο υπέργειες δεξαμενές στο αεροδρόμιο, μια υπόγεια στο Marathi Pier Complex, όπως και 7 βυτία παραταγμένα κατά μήκος του αεροδιαδρόμου (για τροφοδοσία π.χ. σε καρτ, κομπρέσορες κ.λπ.).

Σε αυτό το πλαίσιο έστησαν κι έναν πίνακα με τίτλο «Ελλείψεις» (Deficiencies), όπου προτείνουν «διορθωτικές δράσεις» («Provide secondary containment» κ.λπ.) στους χώρους αποθήκευσης, στην περίπτωση διαρροής παραπέμπουν για αντίδραση στο NSA Souda Bay Red Plan, τόσο για το αεροπορικό όσο και για το ναυτικό σκέλος της βάσης, ένα πλάνο που προβλέπει ακόμα και εκκένωση της βάσης («Basewide evacuation») σε περίπτωση γενικευμένου κινδύνου, ενώ και οι ίδιοι καταλήγουν σε συμπεράσματα όπως ότι «λόγω των φυσικών χαρακτηριστικών των περισσότερων επικίνδυνων ουσιών (HS), υπάρχουν λίγα πράγματα που μπορούν να γίνουν για τον περιορισμό και την ανάκτηση HS που έχουν εισέλθει στο νερό».

Σε κάθε περίπτωση έχουν καταλήξει σε εκτιμήσεις για τα κατά τόπους χειρότερα σενάρια, π.χ. ότι στο αεροδρόμιο μπορεί να τους ξεφύγουν μέχρι και 4.345 γαλόνια (καύσιμα και «επικίνδυνες ουσίες») πριν προλάβουν να αντιδράσουν, στην Bulk Storage Area 1.408 και στο Marathi Pier Complex 122.

Βέβαια, το πιο τρομακτικό σενάριο είναι αυτό για τις διαρροές στη θάλασσα κατά τον ανεφοδιασμό πλοίων με καύσιμο, πλοία που δένουν στις προβλήτες τους Κ10 (με εκτιμώμενη ποσότητα διαρροής μέχρι και 65.535 γαλόνια πριν προλάβουν να αντιδράσουν κόβοντας την παροχή), Κ12 (65.321 γαλόνια) και Κ14 (όπου δένουν τα αεροπλανοφόρα - 65.707 γαλόνια).

Αλλωστε, οι ίδιοι γράφουν ότι «ο δυνητικός κίνδυνος διαρροής στο Marathi Pier Complex είναι σημαντικός λόγω του όγκου των προϊόντων POL (πετρέλαια, λάδια, λιπαντικά) που διοχετεύονται, των υψηλών ρυθμών διοχέτευσης για ορισμένα προϊόντα και επειδή οι εργασίες πραγματοποιούνται πάνω από το νερό». Εξ ου και, πέραν του προσωπικού της βάσης, έχουν σε κατάσταση «stand by» εταιρείες με έδρες σε Πειραιά και Λαύριο (εξειδικευμένες σε υπηρεσίες «spill response»), ώστε να σπεύσουν με προσωπικό και μέσα, μήπως και συμμαζέψουν τη ζημιά.

Κι όλα αυτά ενώ οι ίδιοι καταγράφουν ότι στον Κόλπο της Σούδας διαβιούν 28 είδη πανίδας χαρακτηρισμένα επισήμως απειλούμενα και ευάλωτα («Critically Endangered, Endangered, and Vulnerable Species»), ενώ αναφορά κάνουν και στον κυριολεκτικά ποδοπατημένο και τσιμεντωμένο πολιτιστικό πλούτο της περιοχής:

«Σύμφωνα με το Σχέδιο Διαχείρισης Πολιτιστικών Πόρων της NSA Souda Bay (Cultural Resources Management Plan - CRMP) (Tetra Tech, Inc, 2016) δεν υπάρχουν τοποθεσίες υπό ειδική προστασία από το υπουργείο Πολιτισμού σε απόσταση 0,6 μιλίων (1 χιλιόμετρο) από την NSA Souda Bay. Ωστόσο, η CRMP εντόπισε τους ακόλουθους πολιτιστικούς πόρους πιθανώς στο Marathi Pier Complex και στο ανατολικό άκρο του διαδρόμου πριν από την κατασκευή του υπόγειου αγωγού JP-5:

-- Στην παραλιακή τοποθεσία Μινώα (Μαράθι) ίσως υπήρχαν ανάκτορα μινωικού τύπου. Τα ευρήματα που ανακτήθηκαν είναι χαρακτηριστικά των αντικειμένων που βρέθηκαν στη Φαιστό και στην Κνωσό. Αντικείμενα ανθρώπινης απασχόλησης ήδη από τη νεολιθική περίοδο έχουν ανακτηθεί από σπηλιές στα ορεινά στα βόρεια και από διάφορες τοποθεσίες κοντά στον Κόλπο της Σούδας.

-- Μια έρευνα ολοκληρώθηκε το 2010 πριν από την κατασκευή του αγωγού JP-5. Κατά τον έλεγχο εντοπίστηκαν και καταγράφηκαν αρκετά κεραμικά από την εποχή του Χαλκού».

Σε κάθε περίπτωση, δίνοντας και σχετικό χάρτη, τονίζουν ότι στην περίπτωση ατυχήματος ναι μεν η «πιο ευαίσθητη περιοχή» για περιβαλλοντική καταστροφή είναι οι παρακείμενες νησίδες της Σούδας «με μια σειρά από δύσκολες πιθανές επιπτώσεις», ωστόσο «ζητήματα προστασίας» εγείρονται για ολόκληρο τον κόλπο, τις μαρίνες και τις παραλίες, το ιχθυοτροφείο της Σούδας, τις στρατιωτικές και εμπορικές αποβάθρες. Καταγράφεται επίσης ο κίνδυνος το πετρέλαιο να φύγει προς τα ανατολικά επηρεάζοντας τα γειτονικά Λουτράκι και Μαράθι.

Σε αυτό το φόντο και μπροστά στην ανάγκη διαχείρισης μιας ενδεχόμενης καταστροφής, μοιράζουν πόστα, ευθύνες και αποστολές σε στελέχη της βάσης, έχοντας πάντα κατά νου και την ...επικοινωνιακή διαχείριση ενός τέτοιου περιστατικού, βασικά πώς θα το «κουκουλώσουν».

Γράφουν άλλωστε ότι «οι διαρροές καυσίμων, λιπαντικών και επικίνδυνων ουσιών είναι ευαίσθητα γεγονότα που μπορούν να οδηγήσουν σε μεγάλο δημόσιο ενδιαφέρον και ευρεία κάλυψη από τα μέσα ενημέρωσης. Για να διασφαλιστεί ότι διαδίδονται ακριβείς πληροφορίες και για να επιτραπεί στο βασικό προσωπικό ανταπόκρισης να επικεντρωθεί στο περιστατικό, είναι σημαντικό το εξουσιοδοτημένο προσωπικό δημοσίων υποθέσεων να διαχειρίζεται όλα τα θέματα των μέσων ενημέρωσης (...) σύμφωνα με τα πρότυπα του Ναυτικού και του υπουργείου Αμυνας» των ΗΠΑ, με ό,τι αυτό σημαίνει.

Ετσι, ο επικεφαλής επί του πεδίου (On-scene Incident Commander) έχει ανάμεσα σε άλλα καθήκοντα τη διαχείριση των πληροφοριών και στοιχείων (Manage information and intelligence), ενώ ορίζεται και θέση υπεύθυνου Δημοσίων Υποθέσεων (Public Affairs Officer) ως «υπεύθυνος για την ανάπτυξη και τη δημοσιοποίηση πληροφοριών σχετικά με το περιστατικό στα μέσα ενημέρωσης, στο εμπλεκόμενο με το συμβάν προσωπικό και σε άλλους αρμόδιους φορείς και οργανισμούς. Ο συντονισμός της απελευθέρωσης πληροφοριών είναι ζωτικής σημασίας για την αποφυγή της δημόσιας σύγχυσης και των δυσμενών επιπτώσεων στις επιχειρήσεις απόκρισης/ανάκτησης», τονίζεται στην έκθεση.

Σε αυτό το πλαίσιο λειτουργίας προβλέπονται η έκδοση ανακοινώσεων, ο «συντονισμός» με την Πολεμική Αεροπορία και το Πολεμικό Ναυτικό, η ενημέρωση από μέρους του στον ναυτικό ακόλουθο της πρεσβείας των ΗΠΑ στην Ελλάδα και στον ακόλουθο Τύπου. Ολα για την αποσιώπηση της υπόθεσης.