Τη γαλλική γλώσσα ως όργανο της διπλωματίας, την οποία κατά κύριο λόγο υπηρετεί, υιοθετεί ο Φαναριώτης ποιητής, πεζογράφος, θεατρικός συγγραφέας, καθηγητής πανεπιστημίου, πολιτικός και πρέσβης Αλέξανδρος Ρίζος Ραγκαβής (1809 - 1892), όταν ρίχνει γέφυρες επικοινωνίας με τις ξένες δυνάμεις.

Ωστόσο, η γερμανική παιδεία του, αφού σπουδάζει στη Βαυαρική Στρατιωτική Ακαδημία Δοκίμων Αξιωματικών στο Μόναχο, θα επισφραγίσει τη διάδοση της υβριδικής κωμωδίας του «Του Κουτρούλη ο γάμος», στα σαλόνια του δυτικού κόσμου.

Δεν θα αναφερθούμε αναλυτικά στην πρόσληψη του έργου του από το συγκεκριμένο γλωσσικό πεδίο, γιατί χρειάζεται εκτενής έρευνα. Πάντως, προς το παρόν το ακόλουθο ερώτημα θα παραμείνει αναπάντητο: Γιατί η διπλή μετάφραση ενός έργου, με στοιχεία ηθών περιφερειακής αστικής συγκρότησης, όπως διαμορφώνονται στα όρια του νέου κρατιδίου της νοτιοανατολικής Ευρώπης;

Επί των τεκμηρίων λοιπόν. Μεταφράζεται για πρώτη φορά, με τον τίτλο «Die Hochzeit des Kutrulis, ein aristophanisches Lustspiel (in Versen) von A. R. Ragabe, aus dem Neugriechischen ubersetzt von Daniel Sanders» (1848). Τη δεύτερη, την μεταφράζει ο ίδιος πάλι ως A. R. Ragabe, με τα ακόλουθα βιβλιογραφικά στοιχεία: «Die Hochzeit des Kutrulis: Lustspiel. Vom Autor selbst aus dem Neugriechischen in's Deutsche ubertragen» (1883).

Η εισόδια μετάφραση στην ξένη γλώσσα έρχεται τρία χρόνια μετά την πρώτη ελληνική έκδοση, με το ψευδώνυμο Χρηστοφάνης Νεολογίδης (1845) - το όνομα παραπέμπει στον χρηστό Αριστοφάνη και το επώνυμο στον νέο λόγο, τον οποίο θεωρεί ότι εκφράζει με την αρχαιοπρεπή κατάληξη -ίδης, ότι δηλαδή ανήκει σ' αυτόν.

Ο Ραγκαβής, ο οποίος αποδίδει στα Γερμανικά το επώνυμό του ως Ragabe, μοιράζεται την παρθενική μεταφραστική απόπειρα του έργου του, με τον Ντάνιελ Ζάντερς (1819 - 1897), προσωπικότητα σημαίνουσα στη φιλολογία της χώρας του.

Η δεύτερη απόδοση επισυμβαίνει είκοσι πέντε χρόνια μετά, και την εκπονεί ο ίδιος ο δημιουργός, έχοντας περιέργως αφαιρέσει τον χαρακτηρισμό «Μια αριστοφανική κωμωδία».

Υβρίδιο το αποτέλεσμα, σε ήπια, κατανοητή καθαρεύουσα, χωρίς πράξεις και σκηνές. Διττή η επεξεργασία του: Γιατί ενώ φορμαλιστικά υιοθετεί το αριστοφανικό ποιητικό μέτρο κι ορισμένες δομικές πρακτικές του Αθηναίου κωμωδιογράφου (παράβαση και χορό), επιλέγει τη λύση με τη μολιερική αντιμετώπιση του κεντρικού ήρωά του, Μανόλη Κουτρούλη, ράφτη από τη Σύρο - που ίσως περισσότερο να ανακαλεί το γαλλικό πρότυπο του «Αρχοντοχωριάτη».

Η ιστορία, η οποία εκτυλίσσεται κατά παράταξη, σύμφωνα με τον οριζόντιο χρόνο της προόδου, επικεντρώνεται στην απόπειρα του επαρχιώτη Συριανού να στεφανωθεί την Ανθούσα, την κόρη του ξενοδόχου - καφετζή Σπύρου.

Εκείνη ανθίσταται, καθυστερώντας ν' ανταποκριθεί στις χοντροκομμένες προκλήσεις του - στις οποίες, όμως, απουσιάζουν τα σεξουαλικά υπονοούμενα -, καθώς είναι ερωτευμένη με τον αστυνομικό γραφέα Λεωνίδα Ξανθούλη.

Ο αφελής, κουτοπόνηρος εντούτοις, νησιώτης, ξένος στα ήθη της νεοπαγούς αθηναϊκής πρωτεύουσας, θα περάσει από σαράντα κύματα μεταμορφώσεων, ώσπου να πείσει τον εαυτό του και το άγνωστο κοινωνικό περιβάλλον του ότι αργά ή γρήγορα θ' αναλάβει υπουργικό θώκο.

Το κατά συνθήκην ψέμα του σύντομα θ' αποκαλυφτεί, κι έτσι ο Κουτρούλης μας θα φάει κάμποσες ξυλιές από την απατημένη νεάνιδα και τους δικούς της ανθρώπους, αφού προηγουμένως έχει πεισθεί να τον παντρευτεί λόγω της... φανταστικής υπουργοποίησής του.

Τα άλλα πρόσωπα των αρχαιοπρεπών μέτρων στη θεατρική πράξη και αστικής (παρα) ανάγνωσης στο ιδεολογικό της πεδίο, είναι τα ακόλουθα: Σπύρος (ξενοδόχος εν Αθήναις), Στροβίλης (μαθητευόμενος του Κουτρούλη), Μισθοφάς, Σφηκίας, Φοβίσκος (αριστοφανογενή ονόματα), Χορός φοιτητών του καφφενείου του Σπύρου.

Ελάχιστες είναι οι σκηνογραφικές οδηγίες που δίνει ο Α. Ρ. Ραγκαβής: «Η Σκηνή εν Αθήναις, εις το καφφενείον του Σπύρου. Η σκηνή παριστά ευρύχωρον δωμάτιον του καφφενείου, έχον μίαν θύραν εις το βάθος, κοινωνούσαν μετά της οδού, και μίαν εις τ' αριστερά των θεατών, κοινωνούσαν μετά του ενδοτέρου της οικίας. Εις το βάθος τράπεζα και καθίσματα».

Το έργο κυκλοφορεί άλλες τρεις φορές στην Αθήνα: Τις χρονιές 1856, 1861 και 1874. Μάλιστα, στην τρίτη, με το πραγματικό ονοματεπώνυμο του συγγραφέα, ενώ δεν αποκρύβει ότι στην πρώτη έκδοσή του είχε χρησιμοποιήσει ψευδώνυμο. Εχει τη βιβλιογραφική ένδειξη «Εκδοσις τρίτη αναθεωρηθείσα» και την υπογραφή του τυπογράφου Διονυσίου Κορομηλά.

Στον πρόλογο της πρώτης εμφάνισης, τον οποίο δεν διορθώνει στις επανεκδόσεις του θεατρικού «Του Κουτρούλη ο γάμος», αντιμετωπίζει την Ελλάδα στα μισά του 19ου αι. ως αρραγή συνέχεια, μέσω της αττικής διαλέκτου και των μέτρων της, ως παροντική συνέχεια των κατακτήσεων του Αριστοφάνη:

«Ανέγνων ποτέ την γνώμην ότι η αρχαία μετρική κατ' ουδέν σχεδόν διαφέρει ως προς την αρχήν της από της καθ' ημάς, και ότι ο παρ' ημίν τόνος είναι αυτός των αρχαίων ο χρόνος.

» (...) Δοκίμιον της εφαρμογής της συνέταξα την παρά πόδας κωμωδίαν, όλην κατά τα μέτρα των αρχαίων κωμωδιών, όπως σαφηνίζεται τούτο εις τας υπό το κείμενον σημειώσεις.

»Η μετρική αλήθεια είναι η μόνη ην η παρούσα κωμωδία επιζητεί, αν δε επέτυχεν και τινά πολιτικήν ή κοινωνικήν κατά σύμπτωσιν, αύται εισίν εκ του περισσού. Ας κριθή άρα ως προς μόνον το εξωτερικόν σχήμα. Και αυτής, ως πολλών ους όλοι γνωρίζομεν το ένδυμα είναι το αξιοσύστατον μέρος».

Λίγο παραλλαγμένη ως προς την υπόθεσή της είναι η μεταφορά της θεατρικής κωμωδίας του Α. Ρ. Ραγκαβή στον κινηματογράφο. Η ταινία γυρίζεται το 1962, σε σκηνοθεσία Κώστα Μαργαρίτη, με πρωταγωνιστική τριάδα τους Γιάννη Γκιωνάκη στον ρόλο του Κουτρούλη (παριστάνει τον διπλωμάτη από τη φανταστική Ουζούνα), Βαγγέλη Πρωτοπαππά (Στροβίλης) και Γκιζέλα Ντάλι (Πένυ Κλωναρά).

ΥΓ. Είμαστε στο «κόκκινο», με την κυκλοφορία της νέας έκδοσης της «Σύγχρονης Εποχής», που φέρει την υπογραφή του Σοβιετικού συγγραφέα Γιουλιάν Σεμιόνοφ (1931 - 1993). Αναζητήστε τον Ισάγιεφ, τον πρωταγωνιστή του κατασκοπευτικού «Διαμάντια στην υπηρεσία της Επανάστασης», σε μετάφραση Νίκου Λεοντίδη. Η πρώτη περιπέτειά του, προτού γίνει ο αγαπημένος μας Στίρλιτς, στα μυθιστορήματα που ακολούθησαν, τα «17 στιγμές της άνοιξης» και «Διατάσσεσαι να επιζήσεις».