Εκατόν δέκα χρόνια συμπληρώνονται από τη μέρα που πέθανε ο μέγας δραματουργός Στρίντμπεργκ, ένας από τους πατέρες του μοντέρνου θεάτρου, ο συγγραφέας που στα κείμενά του ξεδίπλωσε την ανθρωποφαγική αγριότητα του καπιταλισμού στην εποχή του και κατόρθωσε, πάνω από έναν αιώνα μετά, τα κείμενα αυτά να είναι σημερινά και ολοζώντανα.

Ο Γιόχαν Αουγκούστ Στρίντμπεργκ, ο Σουηδός θεατρικός συγγραφέας, δραματουργός, μυθιστοριογράφος, ζωγράφος, φωτογράφος και αλχημιστής, ήταν το νόθο παιδί μιας υπηρέτριας κι ενός αριστοκράτη εμπόρου, που γνώρισε το απάνθρωπο πρόσωπο της αστικής κοινωνίας και το αποτύπωσε δυνατά στα έργα του.

Πολέμησε, όσο και όπως μπορούσε, οτιδήποτε θεωρούσε άδικο και κακό στον κόσμο. Ελεγε: «Οι νόμοι είναι μια εφεύρεση της ανώτερης τάξης, ώστε, με τον λεγόμενο νομικό τρόπο, να μην αφήνει τις κατώτερες τάξεις να σηκώνουν κεφάλι». Κατήγγειλε τη βία και τον αλληλοσπαραγμό στις διαπροσωπικές σχέσεις και την έλλειψη επικοινωνίας των ανθρώπων.

Τον απασχόλησε το αρχετυπικό δίπολο «ανδρική λογική» - «γυναικείο ένστικτο», αλλά και όλοι οι ψυχολογικοί «φόνοι» που συμβαίνουν στις καθωσπρέπει οικογένειες. Εζησε φτωχική και δυστυχισμένη παιδική ηλικία. Τη μητέρα του την έχασε από φυματίωση στα 13 του και ο πατέρας του νυμφεύτηκε άμεσα την νεαρή γκουβερνάντα των παιδιών του, την οποία εκείνος μίσησε. Μέσα στη φτώχεια και την κακία της μητριάς του, διαμόρφωσε μια ασταθή προσωπικότητα, υπερευαίσθητη, οξύθυμη και καχύποπτη, που τελικά εγκλωβίζεται στη «ρετσινιά» του «γιου της δούλας», κάτι που θα το αναλύσει στο ομώνυμο αυτοβιογραφικό του έργο.

Στο έργο του «Δεσποινίς Τζούλια», αυτό το πρώτο σουηδικό νατουραλιστικό δράμα, με το βαθύτατα κοινωνικοταξικό περιεχόμενο, νιώθεις από την πρώτη στιγμή πως κοινοποιεί ο ίδιος την ανάγκη του για αγάπη. Βίωσε τρεις βασανιστικούς και ταραγμένους γάμους και ξέρει καλά τι σημαίνει αγριότητα στις σχέσεις.

Γράφει για τη σκληρότητα και την έπαρση των μεγαλοαστών και την απαίτησή τους να έχουν στη δούλεψή τους υποταγμένους «δούλους». Δεν συμφιλιώνεται με την εξουσία και τα πλούτη των αριστοκρατών και των «αφεντικών», ούτε με τη φτώχεια των ταπεινωμένων ταξικά και ηθικά «υπηρετών» τους.

Θεωρεί πως «η οικονομική επιστήμη επινοήθηκε από την ανώτερη τάξη, για να δρέψει τους καρπούς των κόπων της κατώτερης τάξης». Στον «Πατέρα», αυτήν τη συγκλονιστική, οδυνηρή τραγωδία που έγραψε το 1910, υπάρχει έντονη η σκοτεινή του ποίηση. Ο δικός του πατέρας καθυστερημένα τον αναγνώρισε, ο ίδιος βασανίστηκε και πόνεσε βαθιά από τις αμφιβολίες και τις συγκρούσεις του με τις γυναίκες που αγάπησε, γέμισε φοβίες και πληγές.

Ο αντισυμβατικός, πρωτοπόρος και ριζοσπάστης Στρίντμπεργκ θεωρείται ο πιο σπουδαίος απ' όλους τους Σκανδιναβούς συγγραφείς. Δούλεψε ως δάσκαλος σχολείου, ηθοποιός, υπάλληλος στη Βασιλική Βιβλιοθήκη της Στοκχόλμης, οικοδιδάσκαλος, δημοσιογράφος και κριτικός σε εφημερίδες. Μια απόρριψη το 1872, από τους εκδότες του και από τα θέατρα, του έργου του «Ο Κυρ-Ολαφ», με θέμα τη θρησκευτική μεταρρύθμιση στη Σουηδία, τον φτάνει στα πρόθυρα της τρέλας.

Ξεκινάει να καταναλώνει μεγάλες ποσότητες από αψέντι και εμφανίζει έντονα στοιχεία μισογυνισμού και αντιφεμινισμού, που μάλιστα αναγνωρίζονται σε ορισμένα θεατρικά έργα του.

Η μεγαλοφυΐα του δεν αποκωδικοποιείται, δεν χωράει σε κανόνες. Ξεπερνά το μέτρο και την εποχή του και το έργο του οδηγεί στον δικό μας κόσμο, στα δικά μας πάθη, στον αιώνα μας.

Οπως έγραψε σ' ένα θεατρικό του σημείωμα ο Τερζάκης: «Η γυναίκα θ' ασκήσει πάνω στη ζωή του Στρίντμπεργκ μια αλλόκοτη κι αντιφατική έλξη. Εχει συνειδητοποιήσει όσο κανείς άλλος το δραματικό, το σχεδόν μοιραίο βάρος του θηλυκού στοιχείου στη ζωή. Εβλεπε στην πάλη άντρα - γυναίκας μια στοιχειακή αναμέτρηση, που παίρνει διαστάσεις φυσικού νόμου». Είχε καταλήξει πως «στη σιωπή δεν μπορείς να κρύψεις τίποτα, όπως μπορείς στα λόγια».

Γύρω στο 1871 αρχίζει να βλέπει την πολιτική ως μια διαμάχη μεταξύ των ανώτερων και κατώτερων τάξεων. Η σουηδική εργατική τάξη τον αναγνωρίζει ως έναν πρωτοπόρο, ριζοσπάστη συγγραφέα. Υπήρξε σοσιαλιστής και η κόρη του, η Karin, παντρεύτηκε τον Vladimir Smirnov, έναν από τους Μπολσεβίκους αρχηγούς της Ρωσίας.

Πριν λίγα χρόνια επισκέφτηκα το σπίτι που έζησε από το 1908 μέχρι και το 1912. Το σπίτι αυτό βρίσκεται στην κεντρική Στοκχόλμη, στην Οδό Ντροτνιγκάταν 85, το οποίο ο Στρίντμπεργκ αποκαλούσε «Μπλε Πύργο». Τράβηξα δεκάδες φωτογραφίες και περιπλανήθηκα στο γραφείο, στην κουζίνα, στο υπνοδωμάτιό του. Είδα πού ζούσε και πώς, είδα το μικρό κρεβάτι του, τη θέα από τα παράθυρά του, τα χειρόγραφα, τις φωτογραφίες, τα ρούχα του.

Ξαναπήγα μαγνητισμένη και την επόμενη μέρα στο σπίτι του, που είναι πια μουσείο, κι έμεινα περισσότερο σ' αυτό το τελευταίο του σύμπαν, όπου γράφτηκε ο επίλογός του. Τα Χριστούγεννα του 1911 αρρώστησε βαριά με πνευμονία. Πέθανε από καρκίνο του στομάχου στις 14 Μάη 1912. Ηταν μόνο 63 χρόνων. Εγραψε περισσότερα από 70 θεατρικά έργα, μυθιστορήματα, μικρές ιστορίες και δοκίμια της σουηδικής ιστορίας.

Ως δραματουργός ήταν πηγή έμπνευσης για τους Γερμανούς εξπρεσιονιστές και για τους Ionesco, O' Neill, Williams και η επίδρασή του ήταν εμφανής σε έργα των Pinter, Beckett, Osborne κ.ά. Κρατάμε αυτό που πίστευε με πάθος: «Προσπαθώντας για το αδύνατο, κατορθώνουμε το καλύτερο δυνατό».