Copyright 2021 The Associated

Για τις «αποσταθεροποιητικές ενέργειες της Ρωσίας» συζήτησαν στην πρόσφατη συνάντησή τους ο επικεφαλής του ΝΑΤΟ και ο Πρόεδρος του Μαυροβουνίου (φωτ.)

Με «διαρροές» και διαψεύσεις για σχέδια νέας αλλαγής συνόρων που μπαίνουν στο τραπέζι των διεργασιών που «τρέχουν», με τις «εκκρεμότητες» των προτεκτοράτων του Κοσόβου και της Βοσνίας - Ερζεγοβίνης να παραμένουν, με την όξυνση ενδοκαπιταλιστικών αντιπαραθέσεων μεταξύ χωρών της περιοχής αλλά και στο εσωτερικό τους, οι εξελίξεις επιβεβαιώνουν διαρκώς ότι η βαθύτερη εμπλοκή στους σχεδιασμούς των ΗΠΑ - ΕΕ - ΝΑΤΟ κάθε άλλο παρά «σταθερότητα και ειρήνη» εγγυάται. Κάτι για το οποίο βέβαια υπάρχει συσσωρευμένη πείρα στην περιοχή, με τον ρόλο του ευρωατλαντικού άξονα στους αιματηρούς πολέμους και τις ιμπεριαλιστικές επεμβάσεις της δεκαετίας του '90.

Το τελευταίο 10ήμερο, μια σειρά επαφές υψηλόβαθμων αξιωματούχων του ΝΑΤΟ αλλά και της ΕΕ για τα Δυτικά Βαλκάνια επιβεβαίωσαν τη βαρύτητα που έχει η περιοχή στις προσπάθειες του ευρωατλαντικού μπλοκ να αναχαιτίσει τη διείσδυση Κίνας και Ρωσίας.

Στο επίκεντρο της συνάντησης που είχε μεσοβδόμαδα ο γγ του ΝΑΤΟ, Γ. Στόλτενμπεργκ, με τοΝ Μαυροβούνιο Πρόεδρο βρέθηκαν οι «αποσταθεροποιητικές ενέργειες της Ρωσίας κατά μήκος της ευρωατλαντικής περιοχής». Ο ίδιος τόνισε ότι οι κινήσεις της Μόσχας «προκαλούν σοβαρές ανησυχίες» και γι' αυτό «πρέπει να συνεχίσουμε να στηρίζουμε τους εταίρους μας, συμπεριλαμβανομένων αυτών στα Δυτικά Βαλκάνια», όπως και «να συνεχίσουμε να δυναμώνουμε την αποτρεπτική ικανότητα και άμυνα του ΝΑΤΟ».

Αλλά και ο επικεφαλής της ευρωενωσιακής διπλωματίας, Ζ. Μπορέλ, σε άρθρο που συνόδευσε το άτυπο δείπνο του με τους ηγέτες των Δυτικών Βαλκανίων, τόνισε ότι η ενταξιακή διαδικασία στην ΕΕ επείγει να προχωρήσει, εντοπίζοντας «το παιχνίδι των επίδοξων "νέων αυτοκρατοριών", με τη Ρωσία και την Κίνα να προσπαθούν να αυξήσουν την επιρροή τους και να αποδυναμώσουν την ΕΕ».

Η όξυνση των γεωπολιτικών ανταγωνισμών περιπλέκει την ευρωατλαντική πορεία της περιοχής, που συναντά μια σειρά εμπόδια, τόσο από τις αντιθέσεις στο εσωτερικό ΕΕ και ΝΑΤΟ όσο και από την παρέμβαση που αναπτύσσουν οι ανταγωνιστές τους.

Σε αυτό το πλαίσιο, με αντικείμενο το πώς καλύτερα θα εξυπηρετηθεί η διασφάλιση ευνοϊκότερων όρων για την ευρωατλαντική πορεία των Δυτικών Βαλκανίων, τον τελευταίο καιρό αναζωπυρώνονται και διεργασίες γύρω από την επαναχάραξη συνόρων.

Μετά τη «διαρροή» σχετικού «non paper» στα μέσα Απρίλη με σχέδια για μια σειρά συνοριακές αλλαγές, οι ΗΠΑ, η ΕΕ και όλες οι εμπλεκόμενες πλευρές έσπευσαν να μοιράσουν όρκους πίστης στην «ακεραιότητα» των σημερινών συνόρων. Ολα δείχνουν ωστόσο ότι το σχετικό παζάρι «φουντώνει» ορμητικά.

Στη σύνταξη του σχετικού «non paper» φέρεται να πρωτοστάτησε η Σλοβενία, που από την 1η Ιούλη αναλαμβάνει την προεδρία της ΕΕ, η δε ηγεσία της τα τελευταία χρόνια έχει πρωτοστατήσει σε συνολικότερες διεργασίες για την «απόσπαση» της περιοχής από την επιρροή της Ρωσίας κ.λπ. Το «non paper» - που εμφανιζόταν να βρίσκεται στα συρτάρια της ΕΕ εδώ και μήνες - είχε τον τίτλο «Δυτικά Βαλκάνια - ένας Δρόμος για να πάμε Μπροστά» και μιλούσε για την «οριστική αποσύνθεση της πρώην Γιουγκοσλαβίας». Πρακτορεία όπως το «Reuters» μετέδωσαν ότι το έγγραφο ισχυρίζεται πως «τα βασικά εμπόδια στην κατεύθυνση που οδηγεί στην ταχύτερη ενσωμάτωση των βαλκανικών κρατών στην ΕΕ είναι τα ανεπίλυτα εθνικά ζητήματα των Σέρβων, των Κροατών και των Αλβανών, τα οποία θα πρέπει να διευθετηθούν μέσω της δημιουργίας μιας Μεγαλύτερης Σερβίας, μιας Μεγαλύτερης Αλβανίας και μιας Μεγαλύτερης Κροατίας».

Στη βάση αυτή, το συγκεκριμένο σχέδιο πρότεινε μεταξύ άλλων: Να προχωρήσει η ένωση του Κοσσυφοπεδίου με την Αλβανία. Να περάσουν στον έλεγχο της Σερβίας τόσο οι περιοχές του Κοσόβου όπου πλειοψηφούν οι Σέρβοι όσο και η «Σερβική Δημοκρατία» της Βοσνίας (το ένα από τα δύο ομόσπονδα κρατίδια της σημερινής Βοσνίας - Ερζεγοβίνης). Ακόμα, περιοχές της Βοσνίας όπου πλειοψηφούν οι Κροάτες να ενωθούν με την Κροατία ή να αποκτήσουν ένα καθεστώς διευρυμένης αυτονομίας.

Στις 16 Απρίλη ο Πρόεδρος της Σλοβενίας, Μπορούτ Παχόρ, παρέθεσε συνέντευξη Τύπου όπου προσπάθησε να διαψεύσει κάθε εμπλοκή της Λιουμπλιάνα σε διεργασίες για επαναδιαπραγμάτευση συνόρων. Ωστόσο, αφού υπογράμμισε ότι η επέκταση της ΕΕ στα Δυτικά Βαλκάνια αποτελεί «γεωπολιτικό ζήτημα άμεσης προτεραιότητας», αλλά και ότι «μια ταχύτερη διεύρυνση της ΕΕ προς τα Δυτικά Βαλκάνια θα μείωνε τη σημασία αφελών και επικίνδυνων ιδεών για αλλαγές συνόρων», ο Παχόρ ουσιαστικά εστίασε στο κατά πόσο τέτοιες επαναχαράξεις συνόρων θα μπορούσαν να προχωρήσουν μέσα από αμοιβαίους συμβιβασμούς. Ανέφερε συγκεκριμένα ότι «δεν μπορούν να προχωρήσουν με ειρηνικό τρόπο, εξαιτίας της συνθετότητας της κατάστασης», και εξήγησε ότι «αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο εγώ απορρίπτω όλες αυτές τις ιδέες για αλλαγές στα σύνορα».

Σε άλλο σημείο, υπενθυμίζοντας και σχετική του παρέμβαση τον περασμένο Σεπτέμβρη στη Βουλή της Βόρειας Μακεδονίας, είπε πάλι ότι «απορρίπτω την ιδέα της τελικής αποσύνθεσης της πρώην Γιουγκοσλαβίας και των αλλαγών στα σημερινά σύνορα», εξηγώντας ότι οι επιφυλάξεις του έγκεινται στον τρόπο με τον οποίο κάτι τέτοιο θα προχωρούσε. «Δεν πιστεύω ότι αυτό μπορεί να γίνει με ειρηνικό τρόπο», επανέλαβε.

Τον περασμένο Μάρτη, άλλωστε, στη διάρκεια επαφών του στο Σαράγεβο, ο Παχόρ εστίασε στη δυνατότητα να προχωρήσει «μια ειρηνική διάλυση της Βοσνίας - Ερζεγοβίνης», όπως επιβεβαίωσαν τόσο ο Βόσνιος Σεφίκ Ντζαφέροβιτς, όσο και ο Κροάτης Βόσνιος Ζέλικο Κόμσιτς, μέλη του τριμελούς προεδρείου της χώρας. Μάλιστα ο τελευταίος δήλωσε ότι ο Παχόρ περιέγραψε πώς η συζήτηση για την ανάγκη να «ολοκληρωθεί» η διάλυση της Γιουγκοσλαβίας επανέρχεται όλο και περισσότερο στους διαδρόμους της ΕΕ...

Στα παραπάνω προστίθεται και ο αυξανόμενος προβληματισμός για τη «λειτουργικότητα» των συνόρων όπως διαμορφώθηκαν τις τελευταίες 10ετίες, από τις προηγούμενες ιμπεριαλιστικές επεμβάσεις και παρεμβάσεις.

Αρχές Μάη, στην τελευταία έκθεση που υπέβαλε στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ, ο ύπατος αρμοστής Βαλεντίν Ινζκο χαρακτήρισε τη Βοσνία - Ερζεγοβίνη«ένα συνεχώς δυσλειτουργικό» κράτος και μίλησε για τους «σχεδόν υπό παράλυση» «ανώτατους θεσμούς» της χώρας, συμπεριλαμβανομένων της προεδρίας, του υπουργικού συμβουλίου και της κοινοβουλευτικής συνέλευσης.

Μεταξύ άλλων αναφέρθηκε στην ειδική καμπάνια που ξεκίνησαν τον Μάρτη οι Σερβοβόσνιοι (και το βασικό τους κόμμα, SNSD, με θέμα την «ειρηνική διάλυση» της Βοσνίας - Ερζεγοβίνης) και σημείωσε χαρακτηριστικά: «Προς απογοήτευσή μου, η Βοσνία - Ερζεγοβίνη παραμένει ντε φάκτο μια"σύγκρουση σε εκκρεμότητα"("frozen conflict"), με ειρήνη που δεν έχει ολοκληρωθεί (...)Η πολυεθνική και πολυπολιτισμική κοινωνία που υπήρχε πριν τη σύγκρουση έχει σχεδόν εξαφανιστεί, ενώ γίνεται όλο και πιο δύσκολη η υπεράσπιση της διατήρησης πολυεθνικών χώρων και η αντίσταση στη δημιουργία μονοεθνικών χώρων».

Μοχλό διεργασιών φαίνεται ότι θα αποτελέσει και ο διάλογος για την εξομάλυνση των σχέσεων Σερβίας - Κοσόβου, με διάφορες εναλλακτικές και ανταλλάγματα για τους όρους της οριστικής απόσχισης του Κοσσυφοπεδίου.

Με προϋπόθεση τη διευκόλυνση και επιτάχυνση της «ευρωατλαντικής ενσωμάτωσης» των δύο πλευρών, η ΕΕ φαίνεται να προσφέρει στο Βελιγράδι μια σειρά «δικλίδες» για τα δικαιώματα των Σέρβων του Κοσόβου (π.χ. τη συμμετοχή τους σε θεσμούς διοίκησης), ως αντάλλαγμα για να σταματήσει η Σερβία να εμποδίζει τη συμμετοχή του σε ΕΕ, ΝΑΤΟ κ.λπ. και να εξομαλυνθούν οι διμερείς σχέσεις μέχρι το 2022. Τέλη Απρίλη εμφανίστηκε και σχετικό «non paper» που πολλοί απέδωσαν σε Γαλλία - Γερμανία και προέβλεπε την αναθεώρηση των Συνταγμάτων και στις δύο πλευρές, την αναγνώριση της εκατέρωθεν κυριαρχίας, εδαφικής ακεραιότητας αλλά και ανεξαρτησίας, το άνοιγμα πρεσβειών.

Αλλες πάλι προτάσεις (βλ. «non paper» που κυκλοφόρησε στη γερμανική εφημερίδα «Zuerst» στις αρχές Μάη) μιλούν για «ειδικό καθεστώς» που η Σερβία θα μπορούσε να παραχωρήσει στο Κόσοβο για... 99 χρόνια, αναγνωρίζοντας στην Πρίστινα αυτοτελή ρόλο (εκτός από αυτόν του Βελιγραδίου) στη διαχείριση των εξωτερικών συνόρων του Κοσόβου, αλλά και δικαίωμα να διορίζει αναπληρωτή για την εκπροσώπησή της σε διεθνείς οργανισμούς. Μάλιστα το συγκεκριμένο «non paper» φέρεται να πλεονεκτεί, επειδή «δεν παραβιάζει σε κανένα σημείο το Ψήφισμα 1244 του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ», που χαρακτηρίζει το Κοσσυφοπέδιο τμήμα της σερβικής επικράτειας.

Στο μεταξύ, οι διεθνείς ανταγωνισμοί και παρεμβάσεις αλληλεπιδρούν και με το πολιτικό σκηνικό, που μένει ρευστό σε διάφορες χώρες συνολικά των Βαλκανίων.

Ενδεικτική είναι η κατάσταση στη Βουλγαρία, όπου προκηρύχτηκαν επαναληπτικές εκλογές, αφού παρά την πρωτιά που απέσπασε στις εκλογές στις 4η Απρίλη το κεντροδεξιό κόμμα GERB του Μπ. Μπορίσοφ, η σημαντική μείωση της δύναμής του δεν του επέτρεψε να σχηματίσει κυβέρνηση.

Η ρευστότητα αυτή αλληλεπιδρά και με τις ενστάσεις που η Σόφια διατηρεί για την ένταξη της Βόρειας Μακεδονίας στην ΕΕ. Διερευνώντας περιθώρια ενός διμερούς συμβιβασμού, την Παρασκευή αναμενόταν να βρεθούν σε Βουλγαρία και Βόρεια Μακεδονία ο Αουγκούστο Σάντος Σίλβα, ΥΠΕΞ της Πορτογαλίας (που έχει την προεδρία της ΕΕ), και ο επίτροπος για τη Διεύρυνση της ΕΕ Ολιβερ Βάρχεϊ.

Ενδεικτικό των διεργασιών είναι και το σκηνικό μέσα στο οποίο ολοκληρώθηκαν πρόσφατα οι βουλευτικές εκλογές στην Αλβανία. Ο Πρόεδρος της χώρας Ιλίρ Μέτα, που έχει αποχωρήσει από το κυβερνών Σοσιαλιστικό Κόμμα και έχει ιδρύσει δικό του κόμμα, κατηγόρησε ανοιχτά την πρέσβειρα των ΗΠΑ, Γιούρι Κιμ, για παρεμβάσεις υπέρ του Σοσιαλιστικού Κόμματος, του πρωθυπουργού Εντι Ράμα. Μετά τις εκλογές, μάλιστα, βουλευτές του Σοσιαλιστικού Κόμματος υπέβαλαν πρόταση για καθαίρεση του Μέτα, στην οποία μεταξύ άλλων τον κατηγορούν για «προσβολή Δυτικών εταίρων».

Τέλος, σε μια περίοδο που η «εξυγίανση του δημόσιου βίου» προκρίνεται για την επιτάχυνση της «ευρωατλαντικής ολοκλήρωσης» της Αλβανίας, οι ΗΠΑ ανακοίνωσαν απαγόρευση εισόδου για τον Σαλί Μπερίσα (πρώην πρωθυπουργό και Πρόεδρο της χώρας) και της οικογένειάς του, επικαλούμενες εμπλοκή του σε υποθέσεις διαφθοράς, κατάχρησης δημόσιου χρήματος, παρεμπόδισης δημοκρατικών εξελίξεων κ.λπ. Διαμαρτυρόμενος, ο Μπερίσα σημείωσε ότι υπήρξε... «ο φλογερός Αλβανός φιλοαμερικανός πολιτικός που εφάρμοσε καθετί που του ζήτησαν οι αμερικανικές κυβερνήσεις», ενώ ανακοίνωσε ότι κατέθεσε σε δικαστήριο της Γαλλίας μήνυση εναντίον του Αμερικανού ΥΠΕΞ Α. Μπλίνκεν...