Τη σχετική συζήτηση, περί δυνατότητας αποχώρησης της Τουρκίας από τη Συνθήκη, αναζωπύρωσε πριν λίγες μέρες ο πρόεδρος της τουρκικής Βουλής Μ. Σεντόπ, σε μια χρονική στιγμή όπου οξύνεται η αντιπαράθεση ΗΠΑ - ΝΑΤΟ με τη Ρωσία στην Ουκρανία.

Με αφορμή την τοποθέτηση του Σεντόπ το Σαββατοκύριακο, κυκλοφόρησε στην Τουρκία ανοιχτή επιστολή 104 απόστρατων ναυάρχων που μεταξύ άλλων χαρακτήρισαν «ανησυχητική» την έναρξη μιας συζήτησης για τη Συνθήκη του Μοντρέ, εκτιμώντας ότι η συμφωνία αυτή «προστατεύει κατά τον καλύτερο τρόπο τα τουρκικά συμφέροντα», ενώ με αφορμή και τη φωτογραφία εν ενεργεία Τούρκου ναύαρχου σε τζαμί, επαναλάμβαναν κατηγορίες και για ισλαμοποίηση των τουρκικών Ενόπλων Δυνάμεων.

Η κυβέρνηση του ΑΚΡ αντέδρασε έντονα, κάνοντας λόγο για «απόπειρα πραξικοπήματος». Μετά από έκτακτη κυβερνητική σύσκεψη στο προεδρικό μέγαρο, ο Τούρκος Πρόεδρος Ρ. Τ. Ερντογάν δήλωσε ότι «το καθήκον των απόστρατων ναυάρχων δεν είναι να εκδίδουν δηλώσεις που περιέχουν υπαινιγμούς για ένα πολιτικό πραξικόπημα», ενώ πρόσθεσε ότι η χώρα παραμένει δεσμευμένη από τη Συνθήκη του Μοντρέ, αναγνωρίζοντας τα οφέλη της.

Προηγουμένως την επιστολή είχε επικρίνει σφοδρά ο εκπρόσωπος της τουρκικής προεδρίας Ιμπραχίμ Καλίν, λέγοντας ότι «μια χούφτα στρατιωτικοί, που μόνο πραξικοπήματα έκαναν στη δική τους περίοδο, έπεσαν σε άθλια και γελοία θέση (...) Να γνωρίζετε τα όριά σας και να καθίσετε στη θέση σας».

Παράλληλα, χτες μέχρι το απόγευμα είχαν εκδοθεί εντάλματα σύλληψης κατά (αρχικά 10) αποστράτων ναυάρχων, περιλαμβανομένου του Τζεμ Γκιουρντενίζ (που συνυπέγραφε την κοινή δήλωση), ο οποίος θεωρείται από τους πρωτεργάτες της λεγόμενης «Γαλάζιας Πατρίδας».

Προηγήθηκε και ανακοίνωση του υπουργείου Αμυνας ότι η κοινή δήλωση «θα επηρεάσει μόνο αρνητικά το ηθικό και την κινητοποίηση του προσωπικού των Ενόπλων Δυνάμεων και θα χαροποιήσει τους εχθρούς μας». Σύμφωνα δε με τη Γενική Εισαγγελία της Αγκυρας, οι συλληφθέντες θα αντιμετωπίσουν κατηγορίες «για συνωμοσία με στόχο την τέλεση εγκλημάτων ενάντια στην ασφάλεια του κράτους και τη συνταγματική τάξη».

Να σημειωθεί στο μεταξύ πως χτες ο πρώην ηγέτης του HDP Σελαχατίν Ντεμιρτάς, μιλώντας στο «Ρόιτερς» από τη φυλακή όπου εκτίει ποινή για «συνωμοσία κατά του κράτους», κάλεσε τις δυνάμεις της τουρκικής αντιπολίτευσης στις προεδρικές εκλογές του 2023 να συμμαχήσουν κατά του ΑΚΡ. «Ολα τα κόμματα που θέλουν να αγωνιστούν το ένα δίπλα στο άλλο για τη δημοκρατία πρέπει να ενωθούν», ανέφερε.

Θυμίζουμε πως η Συνθήκη του Μοντρέ (1936) μεταξύ άλλων ρυθμίζει τους όρους διέλευσης των πλοίων από τα Τουρκικά Στενά που συνδέουν τη Μαύρη Θάλασσα με το Αιγαίο και τη Μεσόγειο, ενώ περιλαμβάνει μια σειρά από ρήτρες σχετικά με το είδος και το πόσα πολεμικά πλοία μπορούν να περνάνε προς τη Μαύρη Θάλασσα. Για το λόγο αυτό, ειδικά τα τελευταία χρόνια, μετά και την ιμπεριαλιστική επέμβαση στην Ουκρανία, η προσπάθεια «αναθεώρησης» ή «παράκαμψης» της Συνθήκης με διάφορους τρόπους αποτελεί πάγιο ΝΑΤΟικό στόχο, ώστε να προωθηθούν τα σχέδια περικύκλωσης της Ρωσίας.

Εξάλλου, στο τραπέζι βρίσκονται από το 2011 και τα σχέδια για τη δημιουργία της «Διώρυγας της Κωνσταντινούπολης», για την οποία, σημειωτέον, ενδιαφέρον έχουν εκφράσει και πολλοί κινεζικοί όμιλοι, και η οποία ανάμεσα σε οικονομικά οφέλη που μπορεί να σημάνει για το τουρκικό κεφάλαιο, θεωρητικά θα «παρακάμπτει» και τις προβλέψεις της Συνθήκης.

Σχετικά με το θέμα, ο Τούρκος ΥΠΕΞ Μ. Τσαβούσογλου δήλωσε χτες ότι «η Τουρκία είναι αδύνατον να δεχτεί πίεση για τη Διώρυγα της Κωνσταντινούπολης», προσθέτοντας ότι αυτή «δεν επηρεάζει το Μοντρέ και το Μοντρέ δεν επηρεάζει τη Διώρυγα». Επιλέγοντας να αναφερθεί και στη συνεργασία της χώρας του ειδικά με τις ΗΠΑ, εκτίμησε ότι «θα έχουμε μια πιο προβλέψιμη σχέση με τη νέα διοίκηση των ΗΠΑ», μιλώντας για «προβλήματα» που «υφίστανται από την εποχή του πρώην Προέδρου των ΗΠΑ Μπαράκ Ομπάμα», αλλά και τονίζοντας ότι «γενικά, αν το σκεφτούμε στρατηγικά, υπάρχουν πολλά θέματα που ενώνουν την Τουρκία και τις ΗΠΑ, και οι ΗΠΑ λένε πόσο σημαντική και στρατηγική είναι η Τουρκία».

Στο μεταξύ ξεκινούν σήμερα στην Αγκυρα οι επίσημες επαφές που θα έχουν ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ και η επικεφαλής της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν.

Στη συνάντηση των δύο με τον Ρ. Τ. Ερντογάν αναμένεται να τεθούν οι εξελίξεις σε όλα τα κρίσιμα μέτωπα όπου συνεχίζεται το παζάρι.

Αν και οι Βρυξέλλες διέρρεαν μέχρι την τελευταία στιγμή ότι η συνάντηση στην Αγκυρα «δεν θα είναι διαπραγμάτευση», τα ίδια τα Συμπεράσματα της πρόσφατης Συνόδου της ΕΕ έδωσαν το «πράσινο φως» για τη συνέχιση του παζαριού, πρώτα απ' όλα για μια επικαιροποίηση της Συμφωνίας για το Μεταναστευτικό (του 2016) αλλά και τη διοργάνωση της «Διάσκεψης για τη Μεσόγειο». Στο πλαίσιο αυτό θα συζητηθεί και η προγραμματισμένη (27-29/4) Διάσκεψη για το Κυπριακό, όπου η Αγκυρα επιμένει να αρνείται (προσώρας) συμμετοχή της ΕΕ, όπως και οι εξελίξεις στα Ελληνοτουρκικά, ενόψει και της (πιθανής) συνάντησης Δένδια - Τσαβούσογλου την άλλη βδομάδα στην Τουρκία.

Στο μεταξύ ο Τούρκος υπουργός Αμυνας Χουλούσι Ακάρ σε δηλώσεις του ισχυρίστηκε ότι «παρά την εποικοδομητική, ειρηνική στάση μας και παρά τη στάση μας για διαβουλεύσεις, οι Ελληνες γείτονές μας συνεχίζουν τις προβοκατόρικες ενέργειες και αυξάνουν την ένταση. Χρησιμοποιούν απειλητική γλώσσα με σκοπό να φτάσουν σε κάποιους στόχους (...) αυτές οι κινήσεις είναι άσκοπες, καμία απειλή δεν έχει καμία επίπτωση στη χώρα μας, στο λαό μας και στις Ενοπλες Δυνάμεις μας (...) οι Ελληνες γείτονές μας συνέχεια φθείρουν το Διεθνές Δίκαιο, ζητούν πράγματα και έχουν ρητορική εκτός Δικαίου. Πρέπει να καταλάβουν πως δεν μπορούν να φτάσουν πουθενά». Υπογράμμισε μεταξύ άλλων ότι «το Διεθνές Δικαστήριο έχει αποφανθεί πως τα νησιά δεν έχουν και δεν μπορούν να έχουν υφαλοκρηπίδα και Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη. Αυτό πρέπει (σ.σ. οι Ελληνες) να το ξέρουν και να αποδεχτούν αυτές τις αρχές».

Να καταγραφεί τέλος ότι την Κυριακή το πρωί στα ανοιχτά της Λέσβου σημειώθηκαν νέες απόπειρες δουλεμπορικών που είχαν ξεκινήσει από τουρκικές ακτές να μπουν σε ελληνικά χωρικά ύδατα, με παρούσες στην περιοχή αρκετές τουρκικές ακταιωρούς, ενώ χτες τουρκικά μαχητικά προχώρησαν σε νέες παραβιάσεις και υπερπτήσεις πάνω από την Παναγιά και τις Οινούσσες.

Την άμεση σύνδεση ανάμεσα στις τελευταίες εξελίξεις στην Τουρκία και την προσπάθεια της κυβέρνησης Ερντογάν να «αναθερμάνει» τις σχέσεις της με τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ, στο πλαίσιο του πολυεπίπεδου παζαριού που διεξάγει για λογαριασμό της τουρκικής αστικής τάξης, αναδεικνύει με δηλώσεις του ο ΓΓ του ΚΚ Τουρκίας (ΤΚΡ), Κεμάλ Οκουγιάν, υπογραμμίζοντας την ανάγκη να δυναμώσει η πάλη ενάντια στον ιμπεριαλισμό και την εκμετάλλευση.

«Το AKP επιδιώκει την ανανέωση των δεσμών με τον δυτικό ιμπεριαλισμό, αυτή είναι η ουσία του ζητήματος», σημειώνει στην ισυοσελίδα της εφημερίδας «Cumhuriyet» σχολιάζοντας το άνοιγμα της συζήτησης για τη Συνθήκη του Μοντρέ από την κυβέρνηση Ερντογάν, την επιστολή των 104 απόστρατων ναυάρχων που αντιτίθεται σε αυτό, όπως και την αξιοποίηση της επιστολής από την κυβέρνηση.

«Λέμε εδώ και έναν μήνα ότι η Τουρκία κάνει κινήσεις που θα αλλάξουν τις ισορροπίες στη Μαύρη Θάλασσα», τονίζει ο Κ. Οκουγιάν. «Είναι σίγουρο ότι αυτό θα έχει σημαντικές επιπτώσεις στις εσωτερικές ισορροπίες του μπλοκ εξουσίας».

Οπως εξηγεί, «η ακύρωση της Συνθήκης του Μοντρέ ήταν από παλιά προσδοκία του ΝΑΤΟ. Εξάλλου εδώ και καιρό η σύμβαση είναι ντε φάκτο διάτρητη και τα πολεμικά πλοία που δεν ανήκουν σε περίκλειστα κράτη στη Μαύρη Θάλασσα περνούν συνεχώς από τα Στενά του Βοσπόρου. Η ένταξη της Διώρυγας της Κωνσταντινούπολης στην ημερήσια διάταξη ήταν μια κίνηση που είχε τόσο οικονομικούς όσο και στρατηγικούς στόχους. Θέλουν να μειώσουν τη σημασία και το βάρος της Συνθήκης του Μοντρέ». Υπενθυμίζεται ότι η Συνθήκη θέτει πρόσθετους περιορισμούς στα πολεμικά πλοία των μη παρευξείνιων χωρών και κατά συνέπεια περιορισμούς στο πέρασμα στη Μαύρη Θάλασσα από τα πολεμικά πλοίων των ΗΠΑ και άλλων ισχυρών κρατών του ΝΑΤΟ.

Αναφορικά με τη δήλωση των απόστρατων ναυάρχων, ο Κ. Οκουγιάν επισημαίνει: «Φαίνεται ότι το AKP είναι προετοιμασμένο για αυτήν τη δήλωση και χρησιμοποιώντας τη θα πραγματοποιήσει επιχείρηση εκκαθάρισης», στην κατεύθυνση της νέας προσαρμογής στην εξωτερική πολιτική και τις συμμαχίες της Αγκυρας.

Οπως υπογραμμίζει σε συνέντευξή του στο «soL haber», «η κυβέρνηση Ερντογάν δεν μπορούσε να συνεχίσει για πολύ με αυτήν την οικονομία και την απώλεια δυνάμεων στο κόμμα του». Το προηγούμενο διάστημα «η αποδυνάμωση της ηγεμονίας των ΗΠΑ στον κόσμο δημιούργησε μια ευκαιρία για ελιγμούς». Με τις πρωτοβουλίες εξωτερικής πολιτικής, η Αγκυρα «προσπάθησε να ταΐσει την αυξανόμενη όρεξη του κεφαλαίου και από την άλλη να ενισχυθεί στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων».

«Υπό αυτήν την έννοια», επισημαίνει ο Κ. Οκουγιάν, «ήταν σαφές ότι θα επαναδιαπραγματευόταν με τις ΗΠΑ την κατάλληλη στιγμή. Η εκλογή του Μπάιντεν ήταν μια κατάλληλη ευκαιρία, καθώς σήμαινε ότι οι ΗΠΑ θα αύξαναν τις πιέσεις τους στη Ρωσία». Τα κυβερνητικά στελέχη, συνεχίζει, «έβγαλαν δύο σημαντικά χαρτιά από τα μανίκια τους: Τη Συρία και την Ουκρανία».

Και υπογραμμίζει: «Τώρα στην Ουκρανία - Μαύρη Θάλασσα, η Τουρκία δραστηριοποιείται ενεργά στο πεδίο και το ΝΑΤΟ παίζει σημαντικό ρόλο στις κινήσεις προς τη Ρωσία (...) Πολεμικά πλοία συνεχώς έρχονται αντιμέτωπα στη Μαύρη Θάλασσα και υπάρχει αμοιβαία συσσώρευση στις παραμεθόριες περιοχές της Ουκρανίας και της Ρωσίας (...) Η συνεργασία με την Ουκρανία αναπτύσσεται με απίστευτο ρυθμό. Πωλούνται drones στην Ουκρανία, έρχονται κινητήρες για drones από εκεί, ο Πρόεδρος της Ουκρανίας Ζελένσκι για ακόμα μια φορά έρχεται στην Τουρκία. Και αυτήν τη στιγμή αρχίζει να συζητείται η Συνθήκη του Μοντρέ».

Αντίστοιχα, προσθέτει, η κυβέρνηση του ΑΚΡ αξιοποιεί τα εδάφη που ελέγχει στη Συρία για να παζαρέψει μαζί με τις ΗΠΑ - που επίσης ελέγχουν εδάφη, μαζί με κουρδικές δυνάμεις - τη διατήρηση ενός στάτους κβο που θα αποδυναμώνει την κυβέρνηση Ασαντ.

Σχολιάζοντας αυτές τις νέες κινήσεις της τουρκικής κυβέρνησης, ο Κ. Οκουγιάν επισημαίνει ότι «θα "απογοητεύσουν" και εκείνους που αντιτίθενται στο AKP από τη σκοπιά του ΝΑΤΟ».

Απέναντι σε όλες αυτές τις εξελίξεις, υπογραμμίζει ο ΓΓ του ΤΚΡ, «πρέπει να δυναμώσουμε την πάλη ενάντια στον ιμπεριαλισμό, στην εκμετάλλευση, στα διεθνή μονοπώλια, στην αντίδραση και τα μονοπώλια του πολέμου».