Associated Press

Από τις συγκρούσεις των Βερβέρων με την αστυνομία

Ο Αλγερινός Πρόεδρος Αμπντελαζίζ Μπουτεφλίκα, μετά από 12 ημέρες σιωπής, αποφάσισε να πάρει θέση απέναντι στα γεγονότα. Με τηλεοπτικό του διάγγελμα, δεσμεύτηκε ότι θα συσταθεί, άμεσα, ερευνητική επιτροπή, με τη συμμετοχή εκπροσώπων της βερβερικής εθνότητας, η οποία θα προσπαθήσει να διαλευκάνει τις συνθήκες υπό τις οποίες σημειώθηκαν τα αιματηρά επεισόδια και να αποδώσει ευθύνες. Μέχρι εκείνη τη στιγμή, οι νεκροί Βερβέροι είχαν ξεπεράσει τους 80, ενώ, πλέον, ουδείς μπορούσε να αρνηθεί ότι απέναντι στους άοπλους διαδηλωτές ο αλγερινός στρατός και η αστυνομία χρησιμοποίησε αληθινά πυρά και συγκεκριμένα εκρηκτικές σφαίρες. Ο Ζερουάλ, που δεσμεύτηκε ότι θα ερευνηθούν σε βάθος και οι συνθήκες υπό τις οποίες πέθανε ένας νεαρός Βερβέρος σε αστυνομικό τμήμα στις 18 Απρίλη, πυροδοτώντας τις συγκρούσεις, δεν κατάφερε να πείσει.

Associated Press

Ούτε ο Ζερχούνι, όμως, πέτυχε το στόχο του. Οι συγκρούσεις, έστω και σποραδικές συνεχίζονται ακόμη, και το, βερβερικής προέλευσης, κόμμα «Συγκέντρωση για τον Πολιτισμό και τη Δημοκρατία» ανακοίνωσε την αποχώρησή του από τον κυβερνητικό συνασπισμό, καταγγέλλοντας την αλγερινή ηγεσία για άλλη μια «μεγάλη τραγωδία». Ανάλογες καταγγελίες έκανε και το βερβερικό Μέτωπο Σοσιαλιστικών Δυνάμεων, του οποίου η ηγεσία ζήτησε, άμεσα, την παρέμβαση της διεθνούς κοινότητας και όλων των αρμόδιων οργανισμών. Οι εξελίξεις αυτές δε θέτουν σε κίνδυνο τη βιωσιμότητα της κυβέρνησης, αλλά αποτελούν ένα σοβαρότατο ηθικό πλήγμα στο πρόσωπο του Αμπντελαζίζ Μπουτεφλίκα, ο οποίος εξελέγη το 1999, με τη δέσμευση ότι θα πετύχει την πολυπόθητη «ηρεμία» και την αποκλιμάκωση κάθε βιαιότητας.

Associated Press

Οι Βερβέροι είναι αυτόχθονες κάτοικοι του αρχαίου βασιλείου της Νουμιδίας, που εκτεινόταν από τη σημερινή Τυνησία μέχρι τη Μαυριτανία και τον Ατλαντικό. Βρέθηκαν αντιμέτωποι με σειρά κατακτητές και τελικά υπέκυψαν, μέσα από συμφωνία, απέναντι στις ρωμαϊκές λεγεώνες, μετατρέποντας το βασίλειό τους σε ρωμαϊκή επαρχία. Η επέλαση των Γερμανών Βανδάλων οδήγησε τους Βερβέρους να αναζητήσουν καταφύγιο στις ορεινές περιοχές, όπου παρέμειναν και κατά την κατάκτησή τους από το Βυζάντιο, το οποίο φαίνεται ότι ήταν και ο αιματηρότερος κατακτητής τους, αφού επί αυτοκράτορα Ιουστινιανού καταγράφεται η σφαγή περισσότερων από 5 εκατομμυρίων αυτοχθόνων.

Από τον 7ο αιώνα μ.Χ., η όλη περιοχή περνά στα χέρια των Αράβων, οι οποίοι παραμένουν για περισσότερους από 7 αιώνες. Σε αντίθεση με τους προηγούμενους κατακτητές, οι Αραβες αναμειγνύονται με τους Βερβέρους, τους παραχωρούν ίσα δικαιώματα, τους επιτρέπουν να χρησιμοποιούν τη γλώσσα τους και να διατηρήσουν τις παραδόσεις τους. Ακολουθούν Ισπανοί και Τούρκοι (ενώ αναδιαμορφώνονται και τα σύνορα), ενώ από το 1830 και μετά η περιοχή ήταν γαλλική αποικία, μέχρι την έναρξη του πολέμου, το 1954, υπό το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο, που οδήγησε στην ανεξαρτησία της Αλγερίας το 1962. Κατά τη διάρκεια όλων αυτών των αιώνων κατοχής, οι Βερβέροι, που το όνομά τους προκύπτει από την αρχαία λατινική berber, αλλά οι ίδιοι δεν αποκαλούνται έτσι, διατήρησαν με πείσμα την πολιτιστική τους παράδοση.

Οι Βερβέροι (4 φυλές: οι δύο πολυπληθέστερες οι Καμπύλιοι και οι Τσαουία και ακολουθούν οι Τουαρέγκ και οι Μζαμπ) σήμερα αποτελούν στο σύνολό τους το 30% του συνολικού πληθυσμού της Αλγερίας. Εκτός από τους Τουαρέγκ, σε όλες τις άλλες φυλές, η γλώσσα τους είναι μόνο προφορική, με αρκετές αραβικές προσμείξεις. Στην πλειοψηφία τους, επίσης, είναι μουσουλμάνοι σουνίτες, συνεχίζουν να κατοικούν στις ορεινές περιοχές της Καμπυλίας, στην περίμετρο των οάσεων και γενικώς σε απομονωμένες φτωχές επαρχιακές περιοχές.

Οι Βερβέροι, και ιδιαίτερα οι Καμπύλιοι, συμμετείχαν μαζικά στον πόλεμο της ανεξαρτησίας κατά της Γαλλίας. Εντούτοις, όπως σημειώνει η Καμπύλια βραβευμένη συγγραφέας Αϊσα Λεμσίν, οι αποικιοκράτες «έσπειραν επαρκώς θύελλες». Προκειμένου να εδραιώσει την κυριαρχία της, η γαλλική μητρόπολη κατέπνιξε με τον σκληρότερο τρόπο κάθε αραβικό στοιχείο και ανέδειξε ως «ανώτερο» κάθε μη αραβικό βερβερικό, ακόμη και μέσα από το εκπαιδευτικό σύστημα, προχωρώντας σε επίσημη παραποίηση της ιστορίας και θέτοντας τις δύο βασικές πολιτισμικές κοινότητες υπό τη σκιά της γνωστής τακτικής του «διαίρει και βασίλευε». Οι δεκαετίες «πλύσης εγκεφάλου» δεν απέτρεψαν τον ενωτικό απελευθερωτικό αγώνα, άφησαν, όμως, βαθιές πληγές.

Σήμερα, Βερβέροι και Αραβες αντιμετωπίζουν ο ένας τον άλλο με ιδιαίτερη καχυποψία και εχθρότητα. Στο πλαίσιο μιας ευρύτερης προσπάθειας αποτίναξης κάθε αποικιακού καταλοίπου, από την πρώτη ημέρα της ανεξαρτησίας, πήρε σάρκα και οστά και ενδυναμώθηκε ένα κίνημα αραβισμού, σύμφωνα με το οποίο η αραβική γλώσσα ήταν το στοιχείο που ένωσε τους πάντες στον απελευθερωτικό αγώνα. Στην αναζήτηση, μάλιστα, μιας νέας ταυτότητας για τη χώρα, ο προσανατολισμός στράφηκε προς τον αραβικό κόσμο, ιδιαίτερα με δεδομένη τη «συμπάθεια» που είχαν επιδείξει οι Γάλλοι κατακτητές στους Βερβέρους.

Τα σαράντα χρόνια που έχουν μεσολαβήσει από τον πόλεμο της ανεξαρτησίας, εδραίωσαν και εμβάθυναν τις διαφορές στη βάση αυτού του ψευτοδιαχωρισμού, τονίζει η Αϊσα Λεμσίν. Οι Βερβέροι βρέθηκαν, σταδιακά, και πάλι απομονωμένοι (ενδεικτική είναι η εξέγερσή τους το 1981, με αίτημα την υιοθέτηση επί ίσης βάσης της γλώσσας τους στην εκπαίδευση, που ονομάστηκε «βερβερική άνοιξη») ενώ από το 1992 και μετά βρίσκονται ανάμεσα στη Σκύλλα και στη Χάρυβδη, όντας ενάντιοι τόσο με το στρατιωτικό καθεστώς που εγκαθιδρύθηκε μετά την ακύρωση των εκλογών του 1992 όσο και με τους εξτρεμιστές ισλαμιστές.

Το χάσμα έγινε ακόμη βαθύτερο, όταν τον Ιούλιο του 1998, το αλγερινό Κοινοβούλιο υιοθέτησε νόμο, με τον οποίο απαγορεύεται, με την απειλή προστίμων, η χρήση οποιασδήποτε άλλης γλώσσας πλην της αραβικής, ακόμη και στο πανεπιστήμιο της πρωτεύουσας της Καμπυλίας, Τίζι Ούζου, όπου είχε επιτραπεί η διδασκαλία της, όπως και της λογοτεχνικής παράδοσής της. Η αίσθηση των εντεινόμενων διακρίσεων, του αποκλεισμού από ανώτερες κοινωνικές και κυβερνητικές θέσεις, αλλά ακόμη και από την, έστω και αναιμική, οικονομική ανέλιξη έχει συσσωρεύσει οργή και απογοήτευση στις βερβερικές περιοχές.

Τα πρόσφατα επεισόδια δεν ήταν παρά άλλη μια έκρηξη της «αποικιακής πληγής», τονίζει η Λεμσίν. «Εάν ο ισλαμικός φονταμενταλισμός είναι η διαδικασία ηθικής και φυσικής εξόντωσης του αλγερινού λαού, ο βερβερικός αντι-αραβικός φανατισμός είναι η διαδικασία της διάλυσης του αλγερινού έθνους. Οσο δεν αποσαφηνίζονται οι αποικιακές ρίζες της έχθρας, όσο δε γίνεται πράξη ο πολιτιστικός αλληλοσεβασμός και δεν προωθείται η έννοια του ενιαίου έθνους της Αλγερίας, μέσα από την ίδια την ιστορία της, το Μάγκρεμπ ντρέπεται για το φανατικό βερβερισμό όσο και το Ισλάμ ντρέπεται για τον φανατικό ισλαμισμό».

Οταν τα ουρλιαχτά και τα πυρά κόπασαν, τουλάχιστον 12 κάτοικοι του Φολαντί είχαν βρει το θάνατο. Εκατοντάδες το εγκατέλειψαν. Ο 19χρονος Καν Αλί θυμάται πώς, εκείνη τη νύχτα, έγινε πρόσφυγας. «Το σκοτάδι ήταν αδιαπέραστο. Μας χτύπαγαν. Δύο, τρεις, τέσσερις άνθρωποι κάθε φορά πιάνονταν από τα χέρια και έτρεχαν προς τα βουνά». Μετά από δέκα μέρες πεζοπορίας, ο Αλί και η οικογένειά του έφθασαν σε ένα στρατόπεδο προσφύγων στην Καμπούλ.

Η ιστορία του Αλί δεν είναι ασυνήθιστη. Τα ανθρώπινα ποτάμια που προσπαθούν να ξεφύγουν από τον εμφύλιο πόλεμο του Αφγανιστάν όλο και πληθαίνουν, ενώ οι ελπίδες τους όλο και λιγοστεύουν. Οι πληθυσμοί των προσφύγων είναι τεράστιοι: 2 εκατομμύρια Αφγανών ζουν στο Πακιστάν - το οποίο αρνείται να δεχτεί άλλους. Κάπου 1 εκατομμύριο στο Ιράν - το οποίο τους επαναπατρίζει βιαίως. Ενας μικρός αριθμός τους, περί τους 10 χιλιάδες, βρίσκονται στο Τατζικιστάν, η ηγεσία του οποίου ξεκαθαρίζει σε κάθε ευκαιρία ότι δε θα δεχτεί νέους πρόσφυγες. Το Τουρκμενιστάν και το Ουζμπεκιστάν έχουν κλείσει ήδη τα σύνορά τους.

Στο εσωτερικό του Αφγανιστάν, υπάρχουν πρόσφυγες που όμως δε θεωρούνται, βάσει της διεθνούς νομοθεσίας, τέτοιοι. 170.000 ανθρώπων ζουν σε στρατόπεδα προσφύγων στο βορρά, άλλες 150.000 ανθρώπων είναι άστεγοι στην ίδια περιοχή. Και ακόμη, 150.000 ανθρώπων ζουν σε τέντες στο νότο. Συνολικά, ο πληθυσμός των «εσωτερικών» προσφύγων είναι 750.000, σε κατάσταση ακραίας εξαθλίωσης.

Ο ΟΗΕ προσπαθεί να πείσει τους αντιμαχόμενους στον Εμφύλιο, η τελευταία «φάση» του οποίου κρατάει σχεδόν δύο δεκαετίες με χιλιάδες νεκρούς, να επιτρέψουν τη διανομή βοήθειας στους πρόσφυγες, που, πέρα από τον πόλεμο, αντιμετωπίζουν μια ανηλεή ξηρασία. Εις μάτην.

Ο πρώην πρωθυπουργός της Ολλανδίας και νυν επικεφαλής της Υπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες, Ρόουντ Λούμπερς, προσπάθησε να πείσει τους Ταλιμπάν και τη Συμμαχία του Βορρά, με συνομιλίες τεσσάρων ημερών την εβδομάδα που πέρασε, να σταματήσουν τις εχθροπραξίες για έξι μήνες, προκειμένου να καταστεί δυνατή η διανομή βοήθειας και να αρχίσει μια διαδικασία ειρήνευσης. Ούτε πέτυχε, ούτε απέτυχε. «Δεν μπορώ να πω ότι είναι απογοητευμένος, αλλά ούτε ικανοποιημένος είμαι», δήλωσε.

Οι μεν επικυρίαρχοι του 95% της χώρας, οι Ταλιμπάν - που έτυχαν διεθνούς καταδίκης για την καταστροφή των πανάρχαιων αγαλμάτων του Βούδα στο Μπαμιάν εφέτος, σε μια «εικονοκλαστική» κίνηση που απηχεί σαουδαραβική επιρροή - αρνήθηκαν να προσυπογράψουν την εκεχειρία. Προσέφεραν, πάντως, την πιθανότητα έναρξης «διαλόγου», καθώς η μόνη λύση, σύμφωνα με τον υπουργό Εξωτερικών των Ταλιμπάν Ουακίλ Αχμέντ Μουταουακίλ,«η μόνη λύση είναι ο οριστικός τερματισμός του πολέμου». Η Συμμαχία του Βορρά, υπό τον έκπτωτο Πρόεδρο Μπουρχανουντίν Ραμπανί, εμφανίστηκε άλλα να λέει και άλλα να πράττει: Ο Ραμπανί υποσχόταν ακόμη και «οριστικό» τερματισμό των εχθροπραξιών, την ώρα που οι δυνάμεις του προωθούνταν και εμπλέκονταν σε μάχες με τους μαχητές των Ταλιμπάν. Ο πολέμαρχος της Συμμαχίας, ο Αχμέντ Σαχ Μασούντ, δεν παρέστη καν στις συναντήσεις Λούμπερς - Ραμπανί.

Ο Λούμπερς, αν μη τι άλλο, γνωρίζει την πρόσφατη ιστορία του Αφγανιστάν, κι έτσι πολύ λογικά δήλωσε ότι «είμαι πολύ επιφυλακτικός, όσον αφορά οποιαδήποτε δήλωση, από όπου κι αν προέρχεται». Ακόμη κι αν πράγματι αρχίσει ένας διάλογος μεταξύ των αντιμαχομένων, η συνέχειά του είναι εξαιρετικά επισφαλής - δεκάδες τέτοιες «διαδικασίες» απέτυχαν διαδοχικά τα προηγούμενα χρόνια, παρά τη γεωπολιτική θέση - κλειδί του Αφγανιστάν, που θα μπορούσε να λύσει το πρόβλημα της μεταφοράς του πετρελαίου από την Κεντρασία στη Δύση. Το αδιέξοδο μοιάζει πλήρες. Και τα θύματά του, οι χιλιάδες των προσφύγων, καταδικασμένοι να συνεχίζουν να ζουν στην εξαθλίωση.

«Ο Κρουσνακέιντ περνάει άλλη μία νύχτα καθισμένος σε ένα κρύο πάτωμα, χιλιόμετρα μακριά από την πατρίδα του την Ινδία. Εδώ και τέσσερις μήνες μοιράζεται ο εικοσάχρονος Ινδός το κελί του, στις φυλακές της πρωτεύουσας της Ονδούρας, Τεγκουσιγκάλπα, με άλλους τρεις Ινδούς. Δίπλα κοιμούνται δύο Κινέζοι. Η επικοινωνία μεταξύ τους είναι ανύπαρκτη, λόγω των γλωσσικών τους διαφορών. Το μόνο κοινό που έχουν είναι το όνειρο για άφιξη στις ΗΠΑ. Ωστόσο, το τόλμημά τους έληξε άδοξα και ξαφνικά στην Κεντρική Αμερική» περιγράφει, σε ανταπόκρισή του από την Ονδούρα, ο Πάουλ Τσέφρεϊ στη γερμανική εφημερίδα «Νόιες Ντόιτσλαντ».

Αυτοί οι άνθρωποι είχαν συλληφθεί, μαζί με χιλιάδες Λατινοαμερικανούς, από ντόπιους αστυνομικούς, οι οποίοι πληρώνονται από τη βορειοαμερικανική υπηρεσία αρμόδια για θέματα μετανάστευσης. Ενα μέτρο που απαλλάσσει τις ΗΠΑ από περιττά έξοδα. Η σύλληψη των μεταναστών ήδη στην Ονδούρα και η απέλασή τους από εκεί στοιχίζει στη γνωστή ως «Μίγκρα» αμερικανική υπηρεσία το ένα τρίτο ή και λιγότερο του ποσού που θα υποχρεούνταν να καταβάλει για μία απέλαση από τις ΗΠΑ. «Με αυτόν τον τρόπο εξοικονομούμε τεράστια χρηματικά ποσά» διαβεβαιώνει ο Τζο Μπάντα, ειδικός πράκτορας της «Μίγκρα» στην πρεσβεία των ΗΠΑ στην Τεγκουσιγκάλπα. Η σύλληψη και απέλαση από την Ονδούρα, ανά μετανάστη, στοιχίζει κατά μέσον όρο 3.000 δολάρια. Η σύλληψη των μεταναστών είναι ο στόχος της «Επιχείρησης Διακοπή» («Operation Disrupt»), μιας εκστρατείας που ξεκίνησε η «Μίγκρα» το 1995 στη Λατινική Αμερική.

Από καιρό σε καιρό μέλη της «Μίγκρα» συμμετέχουν μαζί με ντόπιους αστυνομικούς σε ελέγχους σε συνοριακά φυλάκια, σε δρόμους, ξενοδοχεία και αεροδρόμια. Ακόμα οι πράκτορες της «Μίγκρα» «βοηθούν» τους συναδέλφους τους στην Ονδούρα στην εξακρίβωση στοιχείων ύποπτων ταξιδιωτών. Μερικές φορές συμμετέχουν πολλές μαζί χώρες σε μία τέτοια επιχείρηση «σκούπα». Η «Μίγκρα» πληρώνει, μάλιστα, και υπερωρίες και επιπλέον εξοπλισμό για το προσωπικό που συμμετέχει σε αυτές τις επιχειρήσεις, επί τόπου. Ακόμα, η αμερικανική υπηρεσία αναλαμβάνει τα έξοδα παραμονής των συλληφθέντων στην Ονδούρα και επιστροφής τους στις πατρίδες τους. Ομως, μερικές φορές τα χρήματα φτάνουν με καθυστέρηση. «Η πρεσβεία των ΗΠΑ πρέπει να φροντίζει για την τροφή των μεταναστών, ωστόσο πάντα καταβάλλουν αυτά τα χρήματα με καθυστέρηση», παραπονιέται ο επιθεωρητής της αρμόδιας υπηρεσίας για θέματα μετανάστευσης της Ονδούρας, Αντόνιο Μαρτίνες.

Η Ονδούρα έγινε ένα νευραλγικό σημείο στην προσπάθεια ανακοπής του μεταναστευτικού κύματος, όταν η γειτονική Νικαράγουα αποφάσισε να παραχωρεί βίζα, ουσιαστικά, σε κάθε άτομο που μπαίνει στη χώρα και είναι σε θέση να πληρώνει τα τέλη.

Πολλοί Αφρικανοί, Ασιάτες και Λατινοαμερικανοί ταξιδεύουν νόμιμα στη Νικαράγουα και από εκεί ξεκινάει η πορεία με κατεύθυνση τις ΗΠΑ, μέσω Ονδούρας, Γουατεμάλας και Μεξικού.

Η «Μίγκρα» χαρακτήρισε την «Επιχείρηση Διακοπή» ως προσπάθεια σύλληψης των Coyotes (δουλέμποροι), όμως παρατηρητές διαβεβαιώνουν ότι η πλειοψηφία των συλληφθέντων είναι απλοί μετανάστες. Κατά τη διάρκεια της όγδοης εφόδου της εν λόγω επιχείρησης είχαν συλληφθεί 3.500 άτομα στο Μπελίζε, στο Μεξικό, στη Γουατεμάλα, στο Ελ Σαλβαδόρ, στον Παναμά και στην Ονδούρα. Ωστόσο, μόνο 38 από αυτούς ήταν δουλέμποροι. Στην Ονδούρα φυλακίστηκαν 317 άτομα και 5 ή 6 Coyotes, αναφέρει ο πράκτορας της «Μίγκρα» Τζο Μπάντα και διαβεβαιώνει ότι η «Επιχείρηση Διακοπή» προσανατολίζεται, φέτος, περισσότερο στη σύλληψη των δουλεμπόρων.

Ομως, η δικηγόρος για τα ανθρώπινα δικαιώματα, Μορίν Σαμόρα, είναι άλλης άποψης. Η «Επιχείρηση Διακοπή» έχει ελάχιστη έως καμία σχέση με τους Coyotes. Είναι πεπεισμένη ότι «αυτή η επιχείρηση σχεδιάστηκε για να ανακόψει το μεταναστευτικό κύμα προς Βορρά και τίποτε περισσότερο». Η Σαμόρα συντονίζει το πρόγραμμα ενός κέντρου για την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων για πρόσφυγες και μετανάστες. Σύμφωνα με πληροφορίες της Σαμόρα, οι Coyotes πληρώνονται από την αστυνομία της Ονδούρας για να καταδίδουν τους μετανάστες. Οι συχνοί έφοδοι της αστυνομίας στην Ονδούρα και το Ελ Σαλβαδόρ ανάγκασαν πολλούς να επιχειρήσουν, μπαίνοντας σε μικρές βάρκες, μία πολύ επικίνδυνη πορεία κατά μήκος των ακτών του Ειρηνικού Ωκεανού. Η μεγάλη «πρεμούρα» να συλλαμβάνουν άτομα και να τα απελαύνουν οδηγεί, σύμφωνα με τις εμπειρίες που έχει η δικηγόρος Σαμόρα, σε κατάχρηση εξουσίας. «Οταν κάποιος έχει βίζα για μία χώρα που βρίσκεται κοντά στις ΗΠΑ, τότε αυτοί (οι Αμερικανοί διπλωμάτες) του αφαιρούν τα νόμιμα ταξιδιωτικά έγγραφα και τον στέλνουν πίσω στη χώρα προέλευσής του», λέει η Σαμόρα.

Ομως, όσο και αν προσπαθεί η «Μίγκρα», το μεταναστευτικό κύμα έχει φουντώσει τους τελευταίους μήνες, φτάνοντας στα υψηλότερα επίπεδα από τα τέλη της δεκαετίας του '80. Τα τελευταία δύο χρόνια, σύμφωνα με ειδικούς, μόνο στο Εκουαδόρ, 500.000 άτομα εγκατέλειψαν τη χώρα, σχεδόν το 4% του πληθυσμού.