Μέγα πλήθος. Νιάτα πολλά κι άνθρωποι κάθε ηλικίας. Γιορτή και γλέντι, μνήμη και συγκίνηση, αισιοδοξία και περηφάνια. Αγώνας και γνώση που δίνουν τόλμη κι αντοχή για τις μάχες που 'ναι μπροστά και ως την τελική νίκη. Σε κάθε χώρο και κάθε γωνιά, το 42ο Φεστιβάλ ΚΝΕ - «Οδηγητή» επιβεβαίωσε ξανά ότι είναι το μεγαλύτερο πολιτικό και πολιτιστικό νεανικό γεγονός της χρονιάς. Η μεγάλη κόκκινη πολιτεία ήταν και πάλι εκεί, χάρη στα παιδιά της ΚΝΕ που δούλεψαν συλλογικά, σχεδιασμένα και ακούραστα. Χάρη στο τεράστιο πλήθος του λαού και της νεολαίας που γέμισαν ασφυκτικά κάθε γωνιά του Πάρκου Τρίτση και κάθε μια από τις δεκάδες ποιοτικές εκδηλώσεις, για να χορέψουν και να τραγουδήσουν, να συζητήσουν και να μάθουν. Να στείλουν μήνυμα αισιοδοξίας κόντρα στην απογοήτευση και τη μοιρολατρία. Η ελπίδα, η πρόταση του ΚΚΕ, είναι εδώ. Χιλιάδες προχωράνε καθώς προβαίνει μπρος η Ιστορία...

Μια γνήσια λαϊκή φωνή άνοιξε το γλέντι τη δεύτερη μέρα του Φεστιβάλ στη Λαϊκή Σκηνή. Πάνω από 49 δημιουργικά χρόνια στο ελληνικό τραγούδι μετράει ο Μανώλης Μητσιάς, εκφράζοντας με τη φωνή του ένα μεγάλο μέρος της σύγχρονης ελληνικής ποιητικής δημιουργίας. Με τραγούδια που κινούνται από το αυθεντικό λαϊκό άκουσμα στο σύγχρονο έντεχνο κι από κει έως τη δημοτική παράδοση, ο Μ. Μητσιάς μαζί με τον Σταύρο Σιώλα και την Γεωργία Νταγάκη, με την καταπληκτική φωνή και τη λύρα της, καθήλωσαν και συνάμα ξεσήκωσαν τον κόσμο που είχε ασφυκτικά γεμίσει το χώρο της Λαϊκής Σκηνής. «Μ' ένα τραγούδι του δρόμου να 'ρθείς όνειρό μου» είναι οι πρώτοι στίχοι που ακούγονται... πριν ξεκινήσει το ταξίδι στην ιστορία του ελληνικού τραγουδιού, σε δημιουργίες των μεγαλύτερων Ελλήνων συνθετών, στιχουργών και ποιητών.

«Είμαι χαρούμενος που είμαι στο Φεστιβάλ της ΚΝΕ, το ραντεβού είναι σταθερό με την ΚΝΕ και θα είναι σταθερό πάντα όσο είμαστε καλά», λέει ο Μανώλης Μητσιάς κι εύχεται καλή διασκέδαση, προσφέροντας με τους συνεργάτες και συνάδελφους ένα πλούσιο και όμορφο πρόγραμμα. Στον αποχαιρετισμό του θυμίζει: «Χωρίς αγώνες δε γίνεται τίποτα. Εσείς μπροστά κι εμείς ακολουθούμε, πάντα μαζί σας!».

Με ένα αφιέρωμα - που ετοίμασε ειδικά για το Φεστιβάλ - στον αξέχαστο και πολυαγαπημένο μας Μάνο Λοΐζο, που φέτος συμπληρώθηκαν 34 χρόνια από το θάνατό του, ξεκίνησε το βράδυ της Παρασκευής το πρόγραμμά της στην Κεντρική Σκηνή η Γλυκερία. Με σεβασμό και αγάπη, η Γλυκερία κατέθεσε στιγμές συγκινητικές σταχυολογώντας μερικά από τα πιο όμορφα τραγούδια του. Στη συνέχεια, το πρόγραμμα περιελάμβανε τραγούδια λαϊκά - έντεχνα - παραδοσιακά, καθώς και τις επιτυχίες της ερμηνεύτριας, που διακρίνεται για τη γνησιότητα, τη ζεστασιά και την αυθεντική ψυχαγωγία που χαρίζει στο κοινό της. Ερμήνευσε μοναδικά σμυρνέικα τραγούδια όπως «Τι σε μέλλει εσένα», «Από ξένο τόπο», «Τζιβαέρι», αλλά και τραγούδια από το νέο της άλμπουμ, που θα κυκλοφορήσει σύντομα. Πλαισιωμένη από μία ορχήστρα αποτελούμενη από εξαίρετους μουσικούς, δημιούργησε μια μοναδική ατμόσφαιρα. Μαζί της ο Βασίλης Προδρόμου και ο Δημήτρης Κανέλλος.

Τη μνήμη στους εκατοντάδες χιλιάδες Ελληνες μετανάστες του 20ού αιώνα και τη σκέψη στους δεκάδες χιλιάδες εγκλωβισμένους πρόσφυγες και μετανάστες στην Ελλάδα του σήμερα μετέφεραν τα «Γράμματα από τη Γερμανία» στους επισκέπτες του 42ου Φεστιβάλ, την Παρασκευή, στην Κεντρική Σκηνή, όπου πραγματοποιήθηκε ένα ξεχωριστό αφιέρωμα για την ξενιτιά, την προσφυγιά και τη μετανάστευση.

Η μουσική παράσταση «Γράμματα από τη Γερμανία» σε μουσική του Μίκη Θεοδωράκη και ποίηση του Φώντα Λάδη καθήλωσαν τους θεατές και ήταν πολλοί εκείνοι που σιγοτραγουδούσαν μαζί με τους Ρίτα Αντωνοπούλου, Γιώργο Μεράντζα, Δημήτρη Μπάση και Μπέτυ Χαρλαύτη, που συνοδεία εξαιρετικών μουσικών και σε ενορχήστρωση του Γιάννη Παπαζαχαριάκη από τη σκηνή τραγούδησαν τον καημό και την αγωνιστικότητα των Ελλήνων μεταναστών εργατών που ξενιτεύτηκαν στοιβαγμένοι σε βαγόνια και έζησαν μια ζωή στα ξένα. Που έφυγαν από τη φτώχεια της Ελλάδας και έζησαν στη νύχτα της ξενιτιάς.

Μεταξύ των θεατών και ο ποιητής Φώντας Λάδης, που, όπως εύστοχα ειπώθηκε από τους συντελεστές, είναι από τους ανθρώπους «που κάνουν για μας το συναίσθημα λέξεις». Ξεχωριστή, φορτισμένη στιγμή όταν στο τέλος του πρώτου μέρους ο ποιητής ανέβηκε στη σκηνή για να τονίσει πως 50 χρόνια μετά ο κόσμος είναι ακόμα έτσι, αλλά «και εμείς βρισκόμαστε εδώ οπότε θα πολεμήσουμε όλοι μαζί, για να αναστραφεί»... Και αμέσως μετά σιγοτραγούδησε μαζί με το συγκρότημα το τραγούδι «Προς το υπουργείο Εργασίας».

Το αφιέρωμα ξεκίνησε με την ανάγνωση κειμένου του Μίκη Θεοδωράκη: «Τα "Γράμματα από τη Γερμανία" πρωτοτραγουδήθηκαν στον Πρώτο Μουσικό Αύγουστο στα 1966 στον Λυκαβηττό, από το Γιώργο Ζωγράφο. Ηταν θα έλεγα, τραγούδια επίκαιρα, καθαρά πολιτικά, γιατί άγγιζαν το πιο καυτό πρόβλημα εκείνης της εποχής: Τη μετανάστευση. (...) Ολοι εμείς, που ανήκαμε στις προοδευτικές δυνάμεις, βλέπαμε την πατρίδα μας να αιμορραγεί. Εκατοντάδες χιλιάδες συμπατριώτες μας που μεγάλωσαν από το υστέρημα και με το αίμα του ελληνικού λαού, θα πήγαιναν τώρα να προσφέρουν το μυαλό και τα μπράτσα τους σε ξένους λαούς, τη στιγμή που το όραμα της κοινωνικής ανάπλασης και της εθνικής αναγέννησης άρχισε να γιγαντώνει μέσα στις τάξεις του λαού και προ παντός της νεολαίας μας. (...) Ισως αυτές οι σκέψεις να είναι πικρές. Γι' αυτό όμως υπάρχει η μουσική και το τραγούδι. Για να δίνουν κουράγιο και να γλυκαίνουν τον πόνο».

Οι πρώτες νότες και οι στίχοι του τραγουδιού «χτες τ' απόγευμα στο Ααχεν» ζωντάνεψαν τα πάντα επίκαιρα επί 50 χρόνια «Γράμματα από τη Γερμανία». Αμέσως μετά ακούστηκε το «Κίνησε ο Μάης για να 'ρθεί» αφιερωμένο στον δολοφονημένο Γιώργο Λαμπράκη. Ιδιαίτερη στιγμή ήταν εκείνη που το τραγούδι «Εστειλα στο Κόμμα» διαπέρασε την κεντρική σκηνή και χειροκροτήθηκε θερμά, όπως επίσης και το τραγούδι «Βγήκε η ζωή μας στο σφυρί» αφιερωμένο στους ανθρώπους ξενιτεύτηκαν σ' Αμερική κι Ευρώπη.

Στην Κεντρική Σκηνή ανέβηκαν το βράδυ της Παρασκευής οι τραγουδοποιοί, φίλοι και συνεργάτες, Μανώλης Φάμελλος και Στάθης Δρογώσης, για να αφηγηθούν, να μοιραστούν δικά τους τραγούδια, αλλά και να αυτοσχεδιάσουν πάνω σε τραγούδια που «φαντάστηκαν» δικά τους, μα και ξένα που τα ένιωσαν δικά τους με τον καιρό. Στιγμές γεμάτες μουσική με τραγούδια που είναι ριζωμένα στο κέντρο του συναισθήματος. Τραγούδια που έρχονται από παντού και που σε πάνε παντού. Από τόπο σε τόπο και από χρόνο σε χρόνο.

Μαζί τους ο Οδυσσέας Τσάκαλος, πρώην ντράμερ των «Φατμέ», αλλά και τραγουδοποιός, και ο Βαγγέλης Μαρκαντώνης, πολυοργανίστας και τραγουδοποιός. Ολοι μαζί συνθέτουν το «ιδανικό κουαρτέτο» και βέβαια τραγουδούν άλλοτε συμπληρωματικά κι άλλοτε «ανταγωνιστικά», μπαίνοντας ο ένας μέσα στη σκιά του άλλου με το θράσος της συνάφειας. Το αποτέλεσμα εκπληκτικό.

Λαϊκά γλέντια με διαφορετικά ηχοχρώματα «άναψαν» το βράδυ της Παρασκευής, με τη σκυτάλη να παίρνει από τον Μ. Μητσιά ο δεξιοτέχνης του κλαρίνου Γιώργος Μάγγας και να χαιρετάει την ασφυκτικά γεμάτη Λαϊκή Σκηνή: «Σας αγαπάμε. Οπου κι αν είσαστε εμείς θα είμαστε πρώτοι. Γιατί είμαστε δικοί σας», είπε δημιουργώντας μια εκρηκτική ατμόσφαιρα, με το τσιφτετέλι να συναντά το τσάμικο, τον καλαματιανό κι άλλους παραδοσιακούς ρυθμούς. Με μοναδική δεξιοτεχνία, κάνοντας το κλαρίνο του κυριολεκτικά ό,τι θέλει, επικράτησε το αδιαχώρητο κι ο κόσμος όρθιος, δε σταματούσε στιγμή να χορεύει σ' ένα αυθεντικό ρουμελιώτικο γλέντι.

Η βραδιά «έκλεισε» στη Λαϊκή Σκηνή με Ικαριώτικο γλέντι από τον Νίκο Φάκαρο, το γνωστό βιολιστή και την ορχήστρα του, που μετέφεραν τη μοναδική αίσθηση των ξακουστών Ικαριώτικων πανηγυριών. Ωμο με ώμο άντρες και γυναίκες, πιάνουν το χορό και συνοδεύουν την ορχήστρα του Ν. Φακάρου σ' ένα γλέντι με πολύ κέφι και ζωντάνια.

Σε κέντρο αναφοράς για το σύνολο των χώρων του 42ου Φεστιβάλ της ΚΝΕ και του «Οδηγητή» αναδείχθηκε ο χώρος της έκθεσης με τα ντοκουμέντα και υλικά από τη δράση του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας. Στις τρεις μέρες των εκδηλώσεων χιλιάδες επισκέπτες θεώρησαν ως εκ των ων ουκ άνευ το πέρασμά τους από κει ξανά και ξανά. Και δικαίως, όχι μόνο για το ιστορικό φορτίο του χώρου και των εκθεμάτων, βεβαίως και γι' αυτό, αλλά κυρίως για τη μεγάλη ποσότητα πρωτότυπου υλικού που μετά την πρώτη επαφή μαζί του «ζητούσε» ένα ακόμα κοίταγμα, λύσιμο αποριών, μια συζήτηση. Κι αυτό συνέβαινε και τις τρεις μέρες. Οι σύντροφοι από την ΚΝΕ που είχαν αναλάβει τις ξεναγήσεις στο χώρο κυριολεκτικά δεν προλάβαιναν να απαντούν σ' αυτήν και την άλλη ερώτηση, να εξηγούν και να προτείνουν για παραπέρα μελέτη. Το περισσότερο ενδιαφέρον τραβούσαν ειδικά τα πρώτα ταμπλό, στα οποία γινόταν αναφορά στα γιατί και τα διότι της ένοπλης αναμέτρησης. Πολλές οι ερωτήσεις, ειδικά από νεολαίους, όπως γιατί «άργησαν» οι σύντροφοι να βγούνε στο βουνό, γιατί δεν αναπτύχθηκε η ένοπλη πάλη και στις πόλεις που ήταν συγκεντρωμένη η πλειοψηφία της εργατικής τάξης, είναι ή δεν είναι αντίφαση να έχει αναπτυχθεί η ένοπλη πάλη και ταυτόχρονα να γίνονται εκκλήσεις για συμφιλίωση και δημοκρατική διέξοδο; Τέτοια και πολλά ακόμα που όρεξη να 'χες και χρόνο να απαντάς - συζητάς. Το σίγουρο είναι πως η μεγάλη πλειοψηφία των επισκεπτών της έκθεσης έφευγαν από κει με σοβαρά ερεθίσματα για παραπέρα αναζήτηση. Οχι λίγοι κατευθύνθηκαν απέναντι στο βιβλιοπωλείο της «Σύγχρονης Εποχής» για συμπλήρωση της γνώσης από τις νέες εκδόσεις για το θέμα.

Δεν έλειψαν και εξειδικευμένες συζητήσεις με αφορμή τα υλικά της έκθεσης, όπως π.χ. μια κουβέντα με τοπογράφους μπροστά στους χάρτες του ΔΣΕ για το πώς μπορούμε να μεταγράψουμε σε σύγχρονους χάρτες τα μονοπάτια εκείνων των χαρτών, ώστε να μπορούν και σήμερα να περπατηθούν ξανά. `Η, μια κουβέντα για τις νάρκες κατά προσωπικού που με πατέντα και φτηνά υλικά είχε φτιάξει ο ΔΣΕ. Πιο «βαριές» κουβέντες αφορούσαν την ενότητα γυναίκες και ΔΣΕ καθώς ακόμα και σήμερα είναι μακρινό όνειρο για μεγάλο τμήμα των γυναικών όσα κατάκτησαν οι γυναίκες με το όπλο στο χέρι εκείνο τον καιρό. Κι εκείνο που σίγουρα έκανε το βήμα ειδικά νεολαίων επισκεπτών να κοντοστέκεται ήταν ο μεγάλος τοίχος με τις φωτογραφίες των μαχητών του ΔΣΕ που στη μεγάλη πλειοψηφία τους ήταν ανάμεσα στα 18 και 25.

Ο Θάνος Μικρούτσικος και ο Μίλτος Πασχαλίδης ένωσαν τις δυνάμεις τους σε ένα μοναδικό σχήμα και συναντήθηκαν για άλλη μια χρονιά με όλους τους νέους ανθρώπους από 7 ...έως 87 χρόνων, στην Κεντρική Σκηνή του 42ου Φεστιβάλ, για να τραγουδήσουν μαζί τους τραγούδια κοινού αισθήματος. Τραγούδια αγαπημένα, που τρεις γενιές περπάτησαν μαζί τους, καθιστώντας τα μ' αυτό τον τρόπο διαχρονικά. Μια σπουδαία μουσική παράσταση μεγάλης ευφορίας. Ευφορία που έχει να κάνει με τον προβληματισμό, την ουσιαστική παρέμβαση των στίχων και της μουσικής, σε συνδυασμό με την πραγματική ψυχαγωγία. Μια μουσική παράσταση γεμάτη από υπέροχα τραγούδια, που συγκίνησε, μάγεψε και «ταξίδεψε» μυαλό και καρδιά.

Ο Θάνος Μικρούτσικος ευχαρίστησε την ΚΝΕ για την πρόσκληση και χαρακτήρισε το Φεστιβάλ ως το σημαντικότερο θεσμό από τη μεταπολίτευση και μετά, ενώ είπε πως έχει διπλή αξία. Τόσο πολιτική όσο και πολιτιστική. «Είναι άξιο λόγου το γεγονός ότι τα 42 αυτά χρόνια πέρασε από 'δω η συντριπτική πλειοψηφία των σημαντικότερων καλλιτεχνών, το άνθος του ελληνικού τραγουδιού και συγχαίρω την ΚΝΕ που επιμένει προς αυτή την κατεύθυνση».

Ο Θάνος Μικρούτσικος, με το πιάνο του και τους εκπληκτικούς αυτοσχεδιασμούς του, «συνομίλησε» με τον τρυφερό ακροβάτη μεταξύ της ροκ και της παράδοσης, τραγουδοποιό Μίλτο Πασχαλίδη. Κάθε τραγούδι είναι μία ιστορία και ο Θάνος Μικρούτσικος μαζί με τον Μίλτο Πασχαλίδη μας διηγήθηκαν τις δικές τους, παλιές και καινούργιες, με ένα πρόγραμμα εφ' όλης της ύλης, τραγούδια από την προσωπική τους δισκογραφία, αγαπημένες συνθέσεις. «Στα είπα όλα» είπε ο Μίλτος. Βιάζεσαι, γιατί είσαι «Αγύριστο κεφάλι», του απάντησε ο Θάνος. Ελα μαζί μου για να δούμε την «Ρόζα», τον «Γουίλι», τους «7 νάνους» πάνω σε «Μια πιρόγα» να σηκώνουν τις «Βυθισμένες άγκυρες» σε μια «Λίμνη», τραγούδησαν εναλλάξ αλλά και οι δύο μαζί. Και «Ακροβάτης» να ήμουνα, πώς θες ν' ανάψω τη «Φωτιά μου», απάντησε ο Μίλτος. Με ένα «Μαχαίρι», του είπε αινιγματικά ο Θάνος και πριν το καταλάβεις, θα σου φέρω τη «Θάλασσα στη σκάλα».

Μαζί τους και η νεότερη τραγουδοποιός Μιρέλα Πάχου. Επιμέλεια ορχήστρας: Θύμιος Παπαδόπουλος. Συντελεστές: Θύμιος Παπαδόπουλος, πνευστά. Μιρέλα Πάχου, πιάνο, ακορντεόν, τραγούδι. Δημήτρης Σινογιάννης, κιθάρες. Δημήτρης Μουτάφης, μπάσο. Ηλίας Δουμάνης, ντραμς.