ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ | ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ

ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

«Μακάρια πληγή» αλληλεγγύης

Σκέψεις, εικόνες, αισθήσεις, συναισθήματα, «γεννήματα» της ανάγκης του να πει τα πράγματα με το όνομά τους, να τα πει με αλληγορική αποφθεγματικότητα και με ποιητικότητα, καθώς είναι φύση ποιητική. «Με το ισπανικό σπαθί μου τρομάζω το άστρο μου να πάψει να γυρνάει σαν πεινασμένο σκυλί να γίνει λυπημένος άντρας που φωνάζει: "Λάμψτε, αγάπες μου, λάμψτε, καείτε, αγάπες μου, καείτε κι αν κανείς δεν σας βλέπει εγώ ο κομήτης θα σας πάρω μαζί μου"».

Ο Γιώργος Κακουλίδης, στη «Μακάρια Πληγή» (εκδ. Γαβριηλίδης), τη νέα ποιητική συλλογή, με ευρηματικότητα δίνει ποιητική υπόσταση στις λέξεις που με τη σειρά τους σπαρταράνε, σφαδάζουν σημαίνοντας το νόημα: «Πούλησα αίμα / στην ακτή της παιδικής ηλικίας / όπου τα μάταια αιώνια κύματα / προσπαθούσαν να τη συνεφέρουν./ Πούλησα αίμα / στα πουλιά / στις γυναίκες / στον προφήτη / Ζήτησα ακρόαση από το αηδόνι / το μόνο που γνωρίζει πως είμαι άνεμος».

Οι σκέψεις του, με οξεία κρίση και εξονυχιστική παρατηρητικότητα, χωρίς να αγκομαχούν σε δαιδαλώδεις αόριστες ποιητικές συλλήψεις, κερδίζουν χρόνο, κερδίζουν μάχες, κερδίζουν ζωή. «Ας είναι καλά η παραμυθιά / που με μεγάλωσε / ας είναι καλά τα χέρια που ανακατεύουν το γάλα και τα σπλάχνα». Αντιμετωπίζοντας τη φωτιά «καίγεται» πραγματοποιώντας με την ποίηση το ωραίο ταξίδι. Σαν πουθενά αλλού να μη βρίσκει πιο όμορφο λιμάνι παρά εκείνο των λέξεων. Χρησιμοποιεί τις λέξεις σαν οχυρά που μέσα τους νιώθει ασφαλής: «Ετσι έφτασα στην έξοδο / εγώ ένας μαυριτανός / από τις ανατολικές συνοικίες / με τα λόγια μου να κατεβαίνουν από τους ψηλούς κέδρους / για να σας παρηγορήσουν».

Η ψυχή του παρακολουθεί στενά το κάθε θαύμα: «Αφήνουμε πίσω μας τ' άστρα / και τους πένθιμους γαλαξίες / για να λύσουμε εδώ / κάτι λεπτές διαφορές / που μας εμποδίζουν / να γίνουμε πεταλούδες». Ετσι που όλα τα ποιήματά του γίνονται σκαλοπάτια για μια σπουδαία ανάβαση: «Στον ουρανό», εκεί όπου μετακινούνται οι «στρατιές» των ονείρων για να ξεφύγουν από το σκοτάδι και τη λύπη. «Ολα πετάνε / μόνο εγώ κυνηγώ την ψυχή / και όχι τη μοίρα μου»...

Με τη «Μακάρια Πληγή» ο Γιώργος Κακουλίδης μοιάζει να εξωραΐζει τον φόβο... «Είμαι κοντά, περίμενε και μην παγώνεις / στο κάλεσμα της νύχτας μη σιμώνεις». Στο παιχνίδι αυτό με τις λέξεις αλληλεγγύης, επιστρέφει και αντιμετωπίζει το άχθος των καιρών: «Ηθελα να χαρίσω αίμα / σε λουλούδια που σπάνε μες στη γαλήνη / λουλούδια που τρέμουν μέσα σε δίνη / λουλούδια που δεν γνώρισαν χώμα / και στους εφτά ουρανούς πετάνε ακόμα / ανέμελα με ανοιχτά τα πέταλά τους...».

«Δόκτωρ Ζιβάγκο» υπό την αιγίδα της CIA

Ο «Δόκτωρ Ζιβάγκο» του Μπορίς Παστερνάκ ήταν για τη CIA μια «χρυσή ευκαιρία». Ο χαρακτηρισμός αυτός δεν ανήκει στους Σοβιετικούς, αλλά σε έγγραφα της CIA τα οποία αποχαρακτηρίστηκαν και δημοσιεύθηκαν στην «Ουάσιγκτον Ποστ» και τα οποία φανερώνουν το ιστορικό της «επιχείρησης στο μέτωπο της πνευματικής και πολιτικής μάχης» της Αμερικής εναντίον της Σοβιετικής Ενωσης.

Το μυθιστόρημα, το οποίο είχε απαγορευθεί - όχι τυχαία - στη Σοβιετική Ενωση - τυπώθηκε και διανεμήθηκε σε όλο το δυτικό κόσμο από τη CIA, η οποία το έκρινε και το χρησιμοποίησε ως «ένα ακόμη όπλο» στην υπονόμευση της Σοβιετικής Ενωσης. Η ιστορία έχει ως εξής: Το Γενάρη του 1958 στα κεντρικά γραφεία της CIA έφτασε ένα μυστικό πακέτο. Μέσα σε αυτό υπήρχαν δύο ρολά φιλμ από τις βρετανικές μυστικές υπηρεσίες, τα οποία περιείχαν φωτογραφίες από τις σελίδες ενός ρωσικού μυθιστορήματος, με τον τίτλο «Δόκτωρ Ζιβάγκο». Οι Βρετανοί πρότειναν στη CIA να αποκτήσει τα συγκεκριμένα αντίγραφα.

«Αυτό το βιβλίο έχει τεράστια προπαγανδιστική αξία», ανέφερε ένα σημείωμα της CIA προς όλα τα ανώτερα στελέχη. «Εχουμε την ευκαιρία να κάνουμε τους πολίτες της Σοβιετικής Ενωσης να αρχίσουν να αναρωτιούνται τι είναι λάθος με την κυβέρνησή τους, όταν ένα σπουδαίο λογοτεχνικό έργο - από έναν άνθρωπο που θεωρείται ως ο μεγαλύτερος εν ζωή Ρώσος συγγραφέας - δεν είναι διαθέσιμο στη χώρα του, στη δική του γλώσσα, για τους δικούς του ανθρώπους», κατέληγε.

Το σημείωμα αυτό είναι ένα από τα 130 και πλέον, προσφάτως αποχαρακτηρισμένα έγγραφα της CIA που περιέχουν λεπτομέρειες για την εμπλοκή της μυστικής υπηρεσίας στην εκτύπωση του «Δόκτωρ Ζιβάγκο».

Το Νοέμβρη του 1957 κυκλοφόρησε η ιταλική έκδοση του «Δόκτωρ Ζιβάγκο». Το προσωπικό της CIA, λίγο μετά την κυκλοφορία του μυθιστορήματος στην Ιταλία, είχε κυκλοφορήσει ένα εσωτερικό σημείωμα, σύμφωνα με το οποίο το βιβλίο «έπρεπε να τυπωθεί σε όσο περισσότερα αντίγραφα γινόταν σε ξένες εκδόσεις, και να διανεμηθεί στον ελεύθερο κόσμο και να γνωρίσει τέτοια αναγνώριση και τιμή, όπως με ένα βραβείο Νόμπελ». Ο ρόλος της CIA - η οποία τύπωσε στη συνέχεια στην Ολλανδία το βιβλίο με σκληρό εξώφυλλο στα ρωσικά και μια χαρτόδετη έκδοση-μικρογραφία στα κεντρικά της γραφεία - αν και ήταν κοινό μυστικό, παρέμενε κρυφός για πολύ καιρό. Οσοι εμπλέκονταν έπρεπε να φροντίσουν ώστε «η συμβολή της κυβέρνησης των ΗΠΑ να μην φαινόταν με οποιονδήποτε τρόπο».

Οπερ και εγένετο. Το 1958 απονέμεται στον Μπορίς Παστερνάκ το βραβείο Νόμπελ, ενώ το 1965 γίνεται η ταινία «Δόκτωρ Ζιβάγκο» σε σκηνοθεσία Ντέιβιντ Λιν. Πρωταγωνιστές της ταινίας είναι ο Ομάρ Σαρίφ στο ρόλο του Γιούρι Ζιβάγκο και η Τζούλι Κρίστι στο ρόλο της Λάρα Αντίποβα. Η ταινία προτάθηκε για 10 βραβεία Οσκαρ, μεταξύ των οποίων και για Οσκαρ Καλύτερης Ταινίας κερδίζοντας συνολικά πέντε.

Η Ενωση Σοβιετικών Συγγραφέων κατονόμασε αμέσως τη CIA ως εκδότη του έργου. Αλλά χρειάστηκε μισός αιώνας για να επαληθευτεί και επίσημα.

Σκόρπια φύλλα

1.Ενας άνθρωπος που θέλει ν' αλλάξει τον κόσμο δεν μπορεί επ' ουδενί να παίξει το ρόλο του ψυχαναλυτή. Δε γίνεται να βάλει τον πολίτη στον καναπέ του καημένου, όπως τον έχουν βαφτίσει, και να κάτσει δίπλα του με χαρτί και μολύβι, ν' ακούει τα βάσανά του, τα μικρά και τα μεγάλα, και στο τέλος να κλαίνε και οι δυο αγκαλιά για το άδικο.

2.Οι ευαίσθητοι δημοσιογράφοι προσπαθούν με όρους ψυχαναλυτικούς να καταλάβουν πώς φτάσαμε ως εδώ, να βρουν τη ρίζα του κακού. Μπορεί να τους φωτίσει ο άγιος Αυγουστίνος, ο οποίος, στο έργο του, με τίτλο «Κατά ακαδημαϊκών φιλοσόφων» εξηγεί: «Από τα καλά προκύπτουν τα κακά. Ψάξτε λοιπόν, καλές μου υπάρξεις, όχι στις καλές προθέσεις, γιατί είστε γεμάτοι από αυτές, αλλά στις πράξεις που βοηθούν να αναπαράγεται αυτό το σύστημα που αξαθλιώνει το καθετί».

Ενδίδοντας αρχικά στην επαναστατική φρασεολογία, ανακάλυψε στη συνέχεια ότι αυτή πάσχει από έλλειψη πολιτικού σκανδάλου, το οποίο αξίζει περισσότερο από κάθε φρασεολογία. Ετσι, ο Τσίπρας αποφάσισε να μιλήσει. Γνωστός για την αυστηρά σοσιαλιστική ανατροφή του, κατέθεσε την άποψή του για το σημείο που βρίσκεται σήμερα η παράταξή του, ελπίζοντας ότι η αλήθειά του δεν θα τον κάνει να χάσει τον έλεγχο της κατάστασης. «Πρώτα θα σταθούμε στα πόδια μας, είπε, και σιγά σιγά θα οικοδομήσουμε το σοσιαλισμό». Πώς μπορούμε να ελέγξουμε αν αυτή η νέα δήλωση δεν είναι μια ακόμη παρένθεση ή ένα νέο σχόλιο που σχημάτισε η παρέα του για την εξουσία ή ο ίδιος πεσμένος ανακάλυψε την ορθοστασία, διακινδυνεύοντας, μ' αυτές τις κοινοτοπίες, τον αγώνα των δημοσκοπήσεων; Ανακαλύπτοντας ο Τσίπρας τα μυστήρια της πραγματικότητας, προκάλεσε την αντίθετη αντίδραση από αυτό που θα επιθυμούσε και θα του χάριζε πόντους: ο κόσμος δεν ανταποκρίθηκε. Η εξυπνάδα και η πολυμάθειά του ήταν ζήτημα χρόνου να εξαφανιστούν, όπως καθετί που δεν είναι αληθινό.

3.Οι μικροαστοί διανοούμενοι είναι επόμενο να στηρίζουν στις εκλογές το Ποτάμι της απολιτικοποίησης. Ετσι, ούτε μπαίνουν στον πειρασμό μιας αναμέτρησης αλλά ούτε στο δικό τους ποτάμι να κολυμπήσουν. Μια ζωή ολόκληρη προστατευόμενοι και στην κυριολεξία ανίκανοι, δεν κάνουν τίποτε άλλο από το να μετατοπίζουν τα ελαττώματά τους και να τα πλασάρουν σαν προτιμήσεις.

4.Η κρατική ιδεολογία δεν είναι τίποτα άλλο από ωμός κυνισμός. Η ανεκτικότητα των πολιτών μετατρέπει σε αιώνια ανεύθυνους όσους συνδέονται με μηχανισμούς του κράτους. Η ζωή του πολίτη μπορεί να γίνει ιδιαίτερη και να τρέφουμε σεβασμό γι' αυτήν, όταν σταματήσει να λιποτακτεί από την καθημερινότητα και μιλήσει ανοιχτά χωρίς υπεκφυγές για την κατάστασή του.

5.Παγωμένος και ηλίθιος όπως όλοι οι άτολμοι και ασήμαντοι, ο Μπαλτάκος ήταν, λέει, το μεγάλο μυστικό της παράταξης. Λες και δεν το ξέραμε. Τώρα που η κατάσταση ξέφυγε, συμπεριφέρονται όλοι οι ακροδεξιοί σαν υστερικοί. Αν δεν τους είχαμε πληρώσει τόσο ακριβά, θα γλεντούσαμε με τους Καραγκιόζηδες.

6.Η ζωή μας είναι μια σφραγισμένη παρεξήγηση. Δεν υπάρχει φαρμάκι που να μη δοκιμάσαμε. Δεν καταδεχτήκαμε να γίνουμε ούτε ισχυροί ούτε πλούσιοι. Ακόμα καθόμαστε απέναντί τους και επιμένουμε να μιλάμε για όσα πιστεύουμε χωρίς προσποίηση, χωρίς ευπρέπεια.

Του
Γιώργου ΚΑΚΟΥΛΙΔΗ