Ολα τα παραπάνω συνοδεύουν η τρομοκρατία, οι εκβιασμοί και οι απειλές. «Οσο περισσότερο δουλέψεις, όσο λιγότερο απαιτήσεις, όσο λιγότερο μιλήσεις, έχεις πιθανότητα να κρατήσεις τη δουλειά σου», είναι η καραμέλα που πιπιλάνε όλη μέρα διευθυντές και προϊστάμενοι στα διάφορα πολυκαταστήματα και εμπορικά κέντρα. Τι και αν σε αυτή τη δουλειά παίρνεις 300 και 400 ευρώ μισθό, τι κι αν δουλέψεις κάποιες ώρες τσάμπα, τι και αν σακατευτείς από την ορθοστασία, «το ζήτημα είναι να έχεις δουλειά». Ετσι, οι μεγαλέμποροι και συνολικά οι επιχειρηματίες στον κλάδο γιγαντώνουν τα κέρδη τους.

Πάνω ακριβώς σε αυτό το ζοφερό εργασιακό τοπίο «πάτησαν» από κοινού εργοδότες και η πλειοψηφία της Ομοσπονδίας Ιδιωτικών Υπαλλήλων (ΠΑΣΚΕ - ΑΥΤΟΝΟΜΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ - ΔΑΚΕ) για να υπογράψουν τη νέα κλαδική Συλλογική Σύμβαση Εργασίας στο εμπόριο που τσακίζει τους μισθούς, που σπρώχνει όλο και περισσότερους εργαζόμενους στην απόγνωση, στη φτώχεια. Επικαλέστηκαν την ανεργία, τις απολύσεις, τα «λουκέτα» για να φοβίσουν τους εργαζόμενους, προκειμένου να φανεί ως λύση «σωτηρίας» η σύμβαση με μείωση μισθών. Δηλαδή ότι οι μειωμένοι μισθοί «φρενάρουν» τις απολύσεις. Μόνο που στην πράξη αποδεικνύεται καθημερινά ακριβώς το αντίθετο. Οπου οι εργαζόμενοι έκαναν πίσω, η όρεξη της εργοδοσίας άνοιξε περισσότερο, και απολύσεις κάνει, και απλήρωτους εργαζόμενους αφήνει, κλπ.

Είναι δεδομένο ότι η κρίση επιταχύνει τις ήδη συντελούμενες διαδικασίες συγκέντρωσης και επικράτησης των μεγάλων πολυεθνικών του εμπορίου. Τα ίδια τα στοιχεία της ΕΣΕΕ το 2010 επιβεβαίωναν το παραπάνω: 80.000 εμποροϋπάλληλοι, αυτοαπασχολούμενοι και μικροί εργοδότες βρέθηκαν στην ανεργία. Σύμφωνα, πάλι με στοιχεία της ΕΣΕΕ (έκθεση 2011) η μείωση της απασχόλησης στον κλάδο του εμπορίου συνεχίστηκε για τρίτη χρονιά. Το 2011 χάθηκαν 28.260 θέσεις δουλειάς, ενώ η ανεργία στον κλάδο «χτύπησε» πολύ περισσότερο τις γυναίκες (σε ποσοστό 64,5%) σε σχέση με τους άντρες (ποσοστό 35,5%). Ακόμη, ενδεικτικό του ότι η ανεργία πλήττει καίρια τους νέους ανθρώπους είναι ότι 2 στα 3 άτομα που απολύθηκαν είναι μέχρι 29 χρόνων. Επιπλέον, η απασχόληση μειώνεται κυρίως στην κατηγορία απασχολουμένων και σε όλες τις κατηγορίες των εργαζομένων, με τους μισθωτούς να έχουν τη μεγαλύτερη αριθμητική μείωση. Η μείωση της μισθωτής απασχόλησης, εκτιμούν οι συντάκτες της Εκθεσης, οφείλεται κατά 53% στις μεταβολές της μόνιμης απασχόλησης και αποκλειστικά στη μείωση της μισθωτής απασχόλησης των νέων.

Σύμφωνα με τα στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής, ο γενικός δείκτης απασχολουμένων ατόμων στο λιανικό εμπόριο το α' τρίμηνο του 2012 σε σύγκριση με τον αντίστοιχο δείκτη του α' τριμήνου του 2011 παρουσίασε μείωση κατά 10%. Ειδικότερα, ο δείκτης της ομάδας καταστημάτων ειδών διατροφής παρουσίασε μείωση κατά 7,9%, ενώ ο δείκτης της ομάδας καταστημάτων ειδών εκτός διατροφής και καυσίμων παρουσίασε μείωση κατά 11,4%.

«Δεν το πίστευα ότι μπορεί να είναι έτσι. Είναι άθλιος χώρος. Είναι κάτεργο, μόνο η μπάλα από το πόδι λείπει...», λέει χαρακτηριστικά η Α., που δουλεύει σε πολυκατάστημα μεγάλης γνωστής αλυσίδας. «Μας εξευτελίζουν καθημερινά, μας βάζουν σε σειρά τον έναν πίσω από τον άλλο και μας ψάχνουν αν έχουμε κλέψει». Η Α. έχει προσληφθεί με 6ωρη σύμβαση αορίστου χρόνου, αλλά πληρώνεται με βάση την Εθνική Γενική Συλλογική Σύμβαση Εργασίας και όχι την κλαδική. Καταγγέλλει μάλιστα ότι παρότι είναι 6ωρη, «έχει τύχει να δουλέψω και 12 ώρες συνεχόμενα. Τις ώρες αυτές δεν τις πληρωνόμαστε, απλά μπορεί να τις μαζέψουν και να μας τις δώσουν ρεπό ή μια μέρα να δουλέψουμε λιγότερο». Ο μισθός της δεν φτάνει τα 450 ευρώ. Η πλειοψηφία άλλωστε των εργαζομένων δουλεύει 6ωρο και λίγοι είναι αυτοί που έχουν 8ωρο.

«Διάλειμμα κάνουμε στο εστιατόριο εντός του πολυκαταστήματος. Για παράδειγμα, απαγορεύεται να βγεις να κάνεις διάλειμμα έξω, μόνο στο εστιατόριο μπορείς. Το φαγητό είσαι αναγκασμένος να το αγοράζεις από το εστιατόριο. Απαγορεύεται να φέρεις οτιδήποτε από το σπίτι σου». «Μια μέρα είχα πάρει ένα βιβλίο να διαβάσω στο διάλειμμα και μου το απαγόρευσαν με το επιχείρημα ότι μπορεί να το έχω κλέψει από το μαγαζί. Μου συνέστησαν αν θέλω να φέρνω βιβλίο θα πρέπει να έχω μαζί μου και την απόδειξη αγοράς του», περιγράφει χαρακτηριστικά η Α. Και συνεχίζει: «Αν δεν τους αρέσουν τα παπούτσια που φοράς σου κάνουν παρατήρηση. Υπάρχει καθεστώς τρομοκρατίας και η απειλή της απόλυσης είναι μόνιμη και καθημερινή», καταλήγει.

Η Ν. έχει τελειώσει Μεθοδολογία, Ιστορία και Θεωρία της Επιστήμης. Δουλεύει σε κατάστημα που βρίσκεται μέσα σε μεγάλο εμπορικό κέντρο. Η επιτήρηση διπλή, οι «εργοδότες πολλοί». Δηλαδή υπάρχει ο άμεσος εργοδότης του καταστήματος, αλλά υπάρχει και ο έμμεσος εργοδότης, το εμπορικό κέντρο εντός του οποίου βρίσκεται το κατάστημα. Για παράδειγμα, όπως λέει η Ν., «κάποιες φορές τα πρωινά κάνουμε κάποιες γρήγορες συσκέψεις αν πάει 9 και δυο λεπτά έρχεται ο "σεκιούριτι" και χτυπάει την πόρτα για να ανοίξει το κατάστημα. Για παράδειγμα είχαμε απόλυση στο κατάστημα που δουλεύω και είχαν έρθει συνδικαλιστές από το σωματείο και κατέβηκαν όλοι οι διευθυντές από το εμπορικό κέντρο και τα στελέχη για να τους εμποδίσουν».

Η Ν. δουλεύει σε κατάστημα πολυεθνικής επιχείρησης. Η πλειοψηφία των εργαζομένων, όπως μας είπε, δουλεύει με 4ωρη απασχόληση. «Δουλεύουμε παραπάνω ώρες αλλά δεν θα τις πληρωθούμε σαν υπερωρία. Τώρα που έχουν πέσει λίγο οι πωλήσεις έχει αρχίσει η πίεση. "Δεν χαμογελάς"... Μπει δεν μπει πελάτης στο τμήμα που είσαι, πρέπει να χαμογελάς... Κοιτάνε το ντύσιμο, σου κάνουν παρατήρηση αν δεν είσαι καλά βαμμένη ή αν τα καρτελάκια με τις τιμές στα ρούχα φαίνονται», λέει χαρακτηριστικά. Σε ό,τι αφορά τις συνθήκες σημειώνει ότι ειδικά στην αποθήκη η δουλειά είναι βαριά και κουραστική. «Σηκώνουμε κούτες με εμπόρευμα και πολλές γυναίκες αντιμετωπίζουν προβλήματα με τη μέση τους, τον αυχένα, πάσχουν από φλεβίτιδες. Μάλιστα σε ένα κατάστημα της αλυσίδας μια κοπέλα που δούλευε στην αποθήκη ήταν έγκυος και απέβαλε».

Υπάρχει πίεση και εντατικοποίηση, συνεχίζει, «δηλαδή αν το πόστο πρέπει να το κλείσεις σε μισή ώρα και κάνεις 40 λεπτά θα γίνει παρατήρηση. Το επιχείρημα είναι ότι αφού κάποιος το έχει κάνει σε αυτό το χρόνο τότε όλοι μπορούν να το κάνουν». Η ίδια, όπως μας είπε, παίρνει 500 ευρώ μισθό και τη «σώζει» το γεγονός ότι μένει με τους γονείς της.

Ο Κ. είναι φαρμακοποιός αλλά δουλεύει εμποροϋπάλληλος σε κατάστημα που επίσης βρίσκεται σε μεγάλο εμπορικό κέντρο, με 4ωρη απασχόληση. Ο μισθός του είναι 350 ευρώ καθαρά. «Δουλεύω για τις βενζίνες, ένα πακέτο τσιγάρα και αν βγω για καφέ ή αν αγοράσω καφέ. Δηλαδή 3 ευρώ τα τσιγάρα, 2,5 ο καφές, ένα μπουκαλάκι νερό και οι βενζίνες 10 ευρώ περίπου την ημέρα πήγαινε - έλα. Αυτά τα έξοδα ξεπερνούν το μισθό μου. Δεν υπάρχει ευρώ όχι για ψυχαγωγία αλλά ούτε και για φαγητό».

Και ο ίδιος περιγράφει ότι υπάρχει τρομοκρατία, ο φόβος της απόλυσης κυριαρχεί, υπάρχει εντατικοποίηση της δουλειάς. «Ενα πρωί χτύπησα κάρτα με δυο λεπτά καθυστέρηση. Χτύπησα δηλαδή κάρτα στις 10 και 2 λεπτά. Μέσα σε 40 δευτερόλεπτα ήρθε ο υπεύθυνος καταστήματος και μου έκανε παρατήρηση ότι άργησα. Μια μέρα ήρθε η προϊσταμένη και μου είπε ότι όταν θα δουλεύω βράδυ δεν θα σχολάω στην ώρα μου. Τη ρώτησα αν θα πληρωθώ. Και η απάντησή της ήταν: "και τι είμαστε εμείς, δημόσιοι υπάλληλοι;"»...