Παπαγεωργίου Βασίλης

Στην Ευρωπαϊκή Ενωση (ΕΕ) άρχισε από χτες, επίσημα, η αντίστροφη μέτρηση για τη σταδιακή κατάργηση των κρατικών συντάξεων και την αντικατάστασή τους, σε όλα τα κράτη-μέλη, από τα λεγόμενα «αυτοχρηματοδοτούμενα συνταξιοδοτικά συστήματα», δηλαδή τις ιδιωτικές συντάξεις.

Η Κομισιόν προτείνει «οδηγία για τις συντάξεις απασχόλησης» του επιτρόπου Φρ. Μπολκεστάιν, Ολλανδού, πρώην υπαλλήλου της πολυεθνικής Shell, με την οποία δημιουργείται «θεσμικό πλαίσιο» ώστε τα κράτη-μέλη «που το επιθυμούν να ενθαρρύνουν την προσφυγή σε αυτοχρηματοδοτούμενα συνταξιοδοτικά συστήματα».

Η πρόταση της Κομισιόν δεν αφορά στα βασικά συστήματα, που στηρίζονται στη μέθοδο της τρέχουσας χρηματοδότησης, ούτε στα συνταξιοδοτικά καθεστώτα αποταμίευσης που έχουν καθαρά ατομικό χαρακτήρα. Το σκεπτικό της πρότασης της Κομισιόν διαγράφεται καθαρά μέσα από την ανακοίνωση, η οποία κυνικά ισχυρίζεται ότι «μια μεγάλη πολυεθνική θα μπορούσε να εξοικονομήσει έως και 40 εκατ. ευρώ αν είχε την ευχέρεια να συγκεντρώσει όλα της τα συνταξιοδοτικά συστήματα σε ένα Ταμείο αντί να διαχειρίζεται διαφορετικά Ταμεία σε κάθε κράτος-μέλος». Σαφές. Γι' αυτό και προτείνεται «θέσπιση δικαιώματος των φορέων να διαχειρίζονται συστήματα συνταξιοδότησης σε διασυνοριακή βάση».

Η Κομισιόν υπολογίζει ότι «αυτοί οι φορείς είναι επενδυτές μεγάλης σημασίας», ενώ η αξία του ενεργητικού τους ανέρχεται σήμερα στα 2.300 δισ. ευρώ. Η πρόταση της Κομισιόν απαγορεύει στα κράτη-μέλη «να απαιτούν από τα Ταμεία να επενδύουν σε κρατικά ομόλογα» και να χρησιμοποιούνται τα κεφάλαιά τους για τη χρηματοδότηση των δημοσίων ελλειμμάτων. Ολοι αυτοί οι «τεράστιοι οικονομικοί πόροι» θα επενδύονται στην «αγορά μετοχών και επιχειρηματικών κεφαλαίων».

Η Κομισιόν δεν ενδιαφέρεται για τους εργαζόμενους. Οπως ομολογεί η ανακοίνωση Μπολκεστάιν, «η επαρκής ρύθμιση δεν μπορεί να αποβλέπει μόνο στην ασφάλεια. Συγχρόνως πρέπει να αποδίδει σημασία στο θέμα του κόστους των συντάξεων». Εκτός από την πρόταση Μπολκεστάιν, που όταν εγκριθεί ως «οδηγία» από το Συμβούλιο θα 'ναι δεσμευτική για όλα τα κράτη-μέλη, η Κομισιόν εξέδωσε χτες και μια «ανακοίνωση» της επιτρόπου Α. Διαμαντοπούλου στα πλαίσια των εντολών του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της Λισαβόνας (Μάρτης 2000) για τον «εκσυγχρονισμό της κοινωνικής προστασίας» στην ΕΕ.

Με την «ανακοίνωση» αυτή ξεκινά ένα μακρόχρονο «πλαίσιο συνεργασίας μεταξύ των κρατών-μελών» για τη λεγόμενη «βιωσιμότητα των συνταξιοδοτικών συστημάτων σε διαφορετικά χρονικά πλαίσια μέχρι το 2020 και μετά, εφόσον απαιτείται» (εδάφιο 31 των αποφάσεων του Λουξεμβούργου). Στην «ανακοίνωση» Διαμαντοπούλου, η Κομισιόν δεν προτείνει καμία συγκεκριμένη δράση, κάνει μια καταγραφή των υφισταμένων συνταξιοδοτικών συστημάτων σε κάθε κράτος-μέλος και, «υπό μακροπρόθεσμο πρίσμα», προτείνει στα κράτη-μέλη ένα «πλαίσιο συνεργασίας» στη βάση οχτώ, γενικόλογων, «κατευθύνσεων».

Στη βάση της «ανακοίνωσης» της Κομισιόν μια πρώτη «μελέτη» θα έχει εκπονηθεί μέχρι το Δεκέμβρη του 2000 από τη λεγόμενη «ομάδα υψηλού επιπέδου για την κοινωνική προστασία», που έχει συσταθεί μετά τις αποφάσεις της Λισαβόνας.

Το ζήτημα των ιδιωτικών συντάξεων απασχόλησε την Κομισιόν στην «ανακοίνωση» του Μάη 1999, αλλά το σημείο καμπής αποτελούν οι ομόφωνες αποφάσεις της Λισαβόνας (Μάρτης 2000). Αποφασίστηκε, με συνυπογραφή και του Κ. Σημίτη, ο «μακροπρόθεσμος εκσυγχρονισμός της κοινωνικής προστασίας» σε ολόκληρη την ΕΕ, με ριζική αλλαγή των ευρωπαϊκών συστημάτων κοινωνικής ασφάλισης «σε διαφορετικά χρονικά πλαίσια μέχρι το 2020».

Το ζήτημα «καίει» κοινωνικά και οι κυβερνώντες το έθεσαν ως «κατεύθυνση» στη βάση της «σχέσης της οικονομικής αποδοτικότητας της εργασίας, της γήρανσης του πληθυσμού και των υπηρεσιών υγείας». Ταυτόχρονα όμως στη Λισαβόνα αποφασίστηκε η «ολοκλήρωση της εσωτερικής αγοράς χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών» και ένα «αυστηρό χρονοδιάγραμμα για την υλοποίηση του Προγράμματος Δράσης Χρηματοπιστωτικών Υπηρεσιών ως το 2005».

Η πρόταση «οδηγίας» Μπολκεστάιν επιχειρεί, με άλλοθι τις επενδύσεις, να εισαγάγει από την πίσω πόρτα την ιδιωτική συνταξιοδότηση. Η Κομισιόν θέτει το ζήτημα ως εξής: Τα κράτη -μέλη είναι «απολύτως ελεύθερα» να αποφασίζουν, προς το παρόν, σε τι συνταξιοδοτικό σύστημα θα βασίζονται, στις κρατικές ή τις ιδιωτικές συντάξεις. Ταυτόχρονα, όμως, όπως επισημαίνει έντεχνα, «εναπόκειται στα κράτη-μέλη να αποφασίσουν για το πώς θα αντεπεξέλθουν στην πρόκληση της προσαρμογής των συνταξιοδοτικών τους συστημάτων προκειμένου να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα της γήρανσης του πληθυσμού και της μείωσης της αναλογίας του εργατικού δυναμικού σε σχέση με τον αριθμό των συνταξιούχων».

Μ' άλλα λόγια, αφού ως κράτη-μέλη αντιμετωπίζετε δυσκολίες στη ριζική ανατροπή της κοινωνικής «προστασίας», η Κομισιόν θα σας «διευκολύνει», επιταχύνοντας με «οδηγία» των Βρυξελλών την ιδιωτικοποίηση των συντάξεων, που το 1997 αποτελούσαν το 45% των κοινωνικών εισφορών και το 12% του κοινοτικού ΑΕΠ. Το ιδεολογικό «χάπι» είναι ότι η πρόταση της Κομισιόν «θα επιτρέψει στα συνταξιοδοτικά ταμεία να επωφεληθούν πλήρως από το ευρώ». Ετσι μέχρι να ανατραπεί πλήρως το «ευρωπαϊκό σύστημα κοινωνικής προστασίας», τα της «ευέλικτης» εργασίας θα κανονίζονται από τα αφεντικά και τα συνταξιοδοτικά θα «διευκολυνθούν» από την πρόταση Μπολκεστάιν.

Η χτεσινή πρόταση «οδηγίας» της Κομισιόν «καλύπτει τους συνταξιοδοτικούς φορείς που συνδέονται με την απασχόληση και λειτουργούν με βάση την αρχή της αυτοχρηματοδότησης (pension funds)». Η αξία του ενεργητικού τους υπολογίζεται σήμερα σε 2.300 δισ. ευρώ, καλύπτουν το 25% του πληθυσμού της ΕΕ και είναι «λίαν εξελιγμένοι» στη Βρετανία, στην Ολλανδία και την Ιρλανδία, ενώ η σπουδαιότητά τους «βαίνει αυξανόμενη» στην Ιταλία και τη Γερμανία.

Οι ιδιωτικοί φορείς «θα πρέπει να χαίρουν επαρκούς ελευθερίας ώστε να χαράσσουν αποτελεσματική επενδυτική πολιτική». Οι κυβερνήσεις «θα είναι υποχρεωμένες» να επιτρέπουν στα ιδιωτικά Ταμεία να επενδύουν «τουλάχιστον 70% των υποχρεώσεων ή του επενδυτικού χαρτοφυλακίου». Οι κυβερνήσεις «υποχρεούνται» να τους επιτρέπουν να επενδύουν ένα ποσοστό «μέχρι 30% σε άλλα νομίσματα πλην εκείνου στο οποίο εκπληρώνονται οι συνταξιοδοτικές υποχρεώσεις». Απαγορεύεται στις κυβερνήσεις να απαιτούν απ' αυτά τα Ταμεία να επενδύουν σε κρατικά ομόλογα. Προβλέπεται διαχείριση «σε διασυνοριακή βάση». Τα Ταμεία θα τηρούν την εργατική νομοθεσία του κράτους-μέλους που είναι εγκαταστημένοι ο εργοδότης και οι εργαζόμενοι «και τούτο επειδή οι διατάξεις της κοινωνικής και της εργατικής νομοθεσίας δεν έχουν εναρμονιστεί ακόμη σε επίπεδο ΕΕ».

Την Κομισιόν δεν ενδιαφέρει η ασφάλεια των εργαζομένων, αλλά η «αποδοτικότητα» και η μείωση του κόστους των συντάξεων. Σύμφωνα με την Κομισιόν, «το κόστος είναι υπερβολικά υψηλό, ειδικότερα στα συστήματα που έχουν ως βάση τον τελευταίο μισθό». Θα υπάρχει κάποια κρατική «εποπτεία» περί των «υποσχέσεων καταβολής συντάξεων» αλλά με «επαρκή περιθώρια ευελιξίας για τους διαχειριστές». Οσον αφορά στην «ανακοίνωση» Διαμαντοπούλου, ανεξάρτητα από την προπαγάνδα μερίδας του ελληνικού Τύπου, η ίδια η επίτροπος αναγνώρισε χτες στις Βρυξέλλες ότι «δε θεσπίζουμε υποχρεωτικούς κανόνες, άλλωστε δεν μπορούμε». Οσον αφορά στο όριο συνταξιοδοτικής ηλικίας, δήλωσε μόνο ότι «η πρακτική της πρόωρης συνταξιοδότησης δε συμβάλλει θετικά στην απασχόληση».