Εδω και δύο ημέρες όλα τα βλέμματα παγκοσμίως έχουν πέσει στην Νότια Αφρική όπου άνοιξε τις πύλες του ίσως το κορυφαίο αθλητικό γεγονός του πλανήτη όπως θεωρείται το Παγκόσμιο Κύπελλο Ποδοσφαίρου. Το φετινό Μουντιάλ (2010) εξαρχής και πολύ πριν την έναρξη των αγώνων είχε τη δική του ιδιαιτερότητα, καθώς για πρώτη φορά η διοργάνωση διεξάγεται σε χώρα της Αφρικανικής Ηπείρου. Μέρος, βέβαια, και αυτή η απόφαση της τακτικής της ΦΙΦΑ να πουλάει το πιο ακριβό της προϊόν, όπως είναι πλέον το Μουντιάλ, σε λεγόμενες παρθένες αγορές και διψασμένες για ποδοσφαιρικά θεάματα, κάτι που φυσικά σημαίνει και περισσότερα κέρδη για τους χορηγούς, τις πολυεθνικές κλπ. Και βέβαια, θα ήταν αφελέστατο να πιστέψει κάποιος ότι όταν τα φώτα κλείσουν η διοργανώτρια χώρα στις περισσότερες περιπτώσεις θα έχει κερδίσει κάτι. Για παράδειγμα, το ποδόσφαιρο σε Κορέα και Ιαπωνία δεν έγινε πιο ανταγωνιστικό μετά την διοργάνωση, ενώ για πολλά χρόνια μετά υπήρξε ο προβληματισμός για πώς θα χρησιμοποιηθούν τα τεράστια γήπεδα που κατασκευάστηκαν.

Φέτος όμως τα πράγματα στη Νότια Αφρική δείχνουν να είναι ακόμα πιο ξεκάθαρα. Μπορεί τις τελευταίες μέρες, καθώς και όλες αυτές που θα διαρκεί η διοργάνωση, για λόγους διαφήμισης και τουρισμού να υπάρχει η εικόνα μιας χώρας αναπτυσσόμενης και ευημερίας όπου τα πάντα μοιάζουν τέλεια, ωστόσο πίσω από τη βιτρίνα τα πράγματα είναι τελείως διαφορετικά. Ας μην ξεχνάμε πως η Νότια Αφρική είναι (περίπου μία δεκαπενταετία μετά το 1995 οπότε τερματίστηκε το μισητό ρατσιστικό καθεστώς του απαρτχάιντ) μία από εκείνες τις χώρες της υφηλίου με τεράστιο χάσμα ανάμεσα σε πολύ φτωχούς και πολύ πλούσιους. Το οποίο σύμφωνα με επίσημα στοιχεία αναμένεται να μεγαλώσει κι άλλο στην μεταΜουντιάλ εποχή αφού το ...μάρμαρο για τα τεράστια χρέη που θα έχει το κράτος και τα οποία προκύπτουν κυρίως από την αύξηση του αρχικού προϋπολογισμού (εκτοξεύτηκε από τα 315 εκατ. δολ. σε 2,4 δισ. δολ.) θα κληθεί να πληρώσει ο λαός της Νότιας Αφρικής. Την ίδια ώρα, αρκετές περιοχές της χώρας παραμένουν ακόμα και χωρίς ρεύμα ή νερό ενώ δεν είναι λίγοι αυτοί που τονίζουν ότι η κατάσταση στις αφρικανικές παραγκουπόλεις είναι πολύ χειρότερη και από αυτή που επικρατεί στις βραζιλιάνικες φαβέλες. Δε θα χρειάζεται παρά να βγει κάποιος μόλις λίγα χλμ. έξω από το Γιοχάνεσμπουργκ προκειμένου να διαπιστώσει από κοντά την τραγική κατάσταση.

Και ενώ αυτή είναι η κατάσταση στη χώρα, υπάρχουν όμως κάποιοι που έχουν αρχίσει εδώ και μήνες να τρίβουν τα χέρια τους από ικανοποίηση. Και αυτές δεν είναι άλλες από τις πολυεθνικές που δραστηριοποιήθηκαν σε διαφόρους τομείς που συσχετίζονταν με τη διοργάνωση (κατασκευές, ασφάλεια, τουρισμός, ξενοδοχειακές επιχειρήσεις κλπ.). Ιδιαίτερα μάλιστα στο σημαντικό τομέα των κατασκευών που βρήκε την άνθισή του εξαιτίας και των ανύπαρκτων υποδομών της χώρας - για μια τέτοιου επιπέδου διοργάνωση - το φετινό Μουντιάλ ήταν αληθινός μποναμάς για τεράστιες ξένες και ντόπιες κατασκευαστικές εταιρείες. Την ίδια ώρα βέβαια, για τους εργαζόμενους εξελίχθηκε σε εφιάλτη, αφού παρά τον οργασμό εργασιών εξακολουθούν (παρά την αύξηση του 12%) έως σήμερα να παίρνουν μισθούς πείνας, να δουλεύουν υπό ελαστικές σχέσεις εργασίας, ενίοτε δίχως ιατροφαρμακευτική ασφάλιση, σε δύσκολες και επικίνδυνες συνθήκες δουλειάς. Τέτοιες εταιρείες αύξησαν σημαντικά τα κέρδη τους σε βάρος εκατομμυρίων Νοτιοαφρικανών εργατών, που βλέπουν τον κόπο τους να μπαίνει στις τσέπες των διευθυντικών στελεχών και το δημόσιο χρήμα να μετουσιώνεται σε έργα πολυτελείας ενώ οι ανάγκες του λαού σε κρίσιμα έργα υποδομής (κάθε φύσης) παραμένουν τεράστιες. Και φυσικά, τα όποια έργα έχουν γίνει μέχρι τώρα σε καμία περίπτωση δε θα αποτελέσουν υπόθεση του λαού αφού στη σειρά περιμένει μια σειρά άλλων εταιρειών προκειμένου να εκμεταλλευτούν το έδαφος για να αυξήσουν τα κέρδη τους.

Το όλο παιχνίδι στον τομέα των κατασκευών έγινε από μια χούφτα εταιρείες τις λεγόμενες και...επτά αδελφές, που, μοιράζοντας αρχικά την τράπουλα των δραστηριοτήτων και αργότερα την πίτα των κερδών, διαχειρίστηκαν μια πληθώρα έργων που ήταν προγραμματισμένα να γίνουν. Αυτές οι πολυεθνικές είδαν τα έσοδά τους να αυξάνονται αλματωδώς, πάντα βέβαια σε αντίθεση με τους συγκριτικά πενιχρούς μισθούς των μερικών χιλιάδων εργατών που απασχολήθηκαν στα έργα. Και βέβαια για να γίνει όλο το... παιχνίδι χρειάστηκαν και τη βοήθεια της διοργανώτριας αρχής του Μουντιάλ FIFA που φαίνεται σε αρκετές περιπτώσεις να έπαιξε το ρόλο του... μεγαλοεργολάβου. Πριν δυο μήνες δόθηκε στη δημοσιότητα ένα βιβλίο γραμμένο από Αγγλους και Νοτιοαφρικανούς δημοσιογράφους, με τον τίτλο «Player and Referee: Conflicting Interests and the 2010 FIFA World Cup», στο οποίο γίνεται λόγος για περίεργες τακτικές.

Οσον αφορά τον τομέα των κατασκευών, στο βιβλίο περιλαμβάνονται έξι έρευνες που αφορούν την ανέγερση των γηπέδων, τις επίσημες παροχές της διοργάνωσης, τις διαδικασίες που ακολουθήθηκαν στους διαγωνισμούς και τις κυβερνητικές τακτικές, όλα στοιχεία που οδηγούν σε έλλειψη διαφάνειας και μείωση του δημοσίου συμφέροντος για τους Αφρικανούς πολίτες. «Οι τακτικές που ακολουθήθηκαν για το Μουντιάλ του 2010 καθορίστηκαν από τη χρήση επιρροής, πολιτικών πιέσεων, δωροδοκιών, απάτης και εκβιασμών», αναφέρεται χαρακτηριστικά.

Μία απ' τις μεγαλύτερες κατασκευαστικές εταιρείες στη Νότια Αφρική, στη Μέση Ανατολή και σε νησιωτικές περιοχές του Ινδικού Ωκεανού είναι η WBHO με έδρα το Γιοχάνεσμπουργκ. Είναι θυγατρική της αυστραλέζικης κατασκευαστικής «Probuild Constructions» με έδρα τη Μελβούρνη. Ανέλαβε το μεγάλο κομμάτι απ' την πίτα του κλάδου των κατασκευών, τις εργολαβίες για τρία στάδια, στο Πολοκουέιν, στο Κέιπ Τάουν και στο Ιθεκγουίνι. Σύμφωνα με στοιχεία πριν από δύο χρόνια μάλιστα, τα προ φόρου κέρδη της εταιρείας αυξήθηκαν κατά 54% (μέσα σε ένα χρόνο). Η αμοιβή του διευθύνοντος συμβούλου της εταιρείας, που απασχολεί περίπου 7.310 μόνιμους και εποχικούς εργαζόμενους, έφθασε πριν τρία χρόνια τα 1,3 εκατ. ραντ.

Η «Basil Read» (BR) έχει έδρα το Ντέρμπαν και το Κέιπ Τάουν της Ν. Αφρικής. Ιδρύθηκε το 1952 και έχει αναλάβει την κατασκευή έργων στο στάδιο Μbombela της επαρχίας Mpumulanga, απασχολώντας περίπου 2.000 εργαζόμενους. Ο μισθός του διευθύνοντος συμβούλου της ξεπερνούσε τα 2,7 εκατ. ραντ, ενώ τα κέρδη της (χωρίς τους φόρους) ξεπέρασαν το 2006 τα 57 εκατ. ραντ παρουσιάζοντας αύξηση 136%.

Η εταιρεία «Grinaker-LTA» (που χρονολογείται απ' το... 1800!) απασχολεί πάνω από 18.000 εργαζόμενους και έχει αναλάβει την εργολαβία για την κατασκευή του Σταδίου Αφρικανικής Αναγέννησης στο Κέιπ Τάουν, του Σταδίου «Νέλσον Μαντέλα» στο Πορτ Ελίζαμπεθ και της Ποδοσφαιρούπολης στο Γιοχάνεσμπουργκ. Ειδικεύεται σε μελέτες έργων, στην κατασκευή οδικών και ηλεκτρικών δικτύων. Τα κέρδη της εταιρείας στο διάστημα 2005-06 αυξήθηκαν κατά 96%...

Η «Group Five», με κατασκευαστικές δραστηριότητες δικτύων υποδομών σε Αφρική, Μέση Ανατολή και Ευρώπη, έχει αναλάβει το στάδιο Moses Mabhida στο Ιθεκγουίνι. Τα κέρδη της, με προσωπικό πάνω από 11.000 άτομα, αυξήθηκαν κατά 75% απ' το 2005 έως το 2006, ενώ ο μισθός του προέδρου της εταιρείας ξεπερνούσε πριν τρία χρόνια τα 6 εκατ. ραντ.

H «Interbeton», θυγατρική του ολλανδικού ομίλου BAM, με δραστηριότητες σε Δυτική Ευρώπη, Αφρική, Αμερική, Περσικό Κόλπο, Ασία και Ειρηνικό, έχει - κι αυτή... - αναλάβει κατασκευαστικά έργα στην Ποδοσφαιρούπολη του Γιοχάνεσμπουργκ και στο Στάδιο «Νέλσον Μαντέλα» στο Πορτ Ελίζαμπεθ. Τα κέρδη της το 2006 ξεπερνούσαν τα 2,2 δισ. ραντ.

Η νοτιοαφρικανική κατασκευαστική εταιρεία «Murray & Roberts» (με έτος ίδρυσης το 1903) έχει αναλάβει το στάδιο Αφρικανικής Αναγέννησης στο Κέιπ Τάουν και έργα στο Gautrain του Γιοχάνεσμπουργκ. Απασχολεί πάνω από 25.000 άτομα και είχε προ τριετίας αύξηση κερδοφορίας κατά 20%.

Η γαλλική κατασκευαστική εταιρεία «Bouygues», με δεκάδες χιλιάδες προσωπικό διεθνώς, αύξησε τα κέρδη της την περασμένη τριετία κατά 33%. Εχει αναλάβει εργολαβίες στο στάδιο Mbombela του Εμπουλάνγκα και στο Gautrain του Γκοτένγκ. Τα κέρδη της αυξήθηκαν κατά 33% μέσα στην τελευταία τριετία.