ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
Κυριακή 14 Σεπτέμβρη 2008
Σελ. /24
ΕΝΘΕΤΗ ΕΚΔΟΣΗ: "7 ΜΕΡΕΣ ΜΑΖΙ"
ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ
Μεγαλοφυείς «μονοκοντυλιές»

Αγνωστα σχέδια του Γιαννούλη Χαλεπά

«Γυναικείο κεφάλι»
«Γυναικείο κεφάλι»
Είκοσι σχέδια του Γιαννούλη Χαλεπά (1851-1938) περιλαμβάνει το λεύκωμα «Αγνωστα σχέδια του Χαλεπά στον Πύργο της Τήνου», που κυκλοφόρησε πρόσφατα το Πνευματικό Κέντρο της κοινότητας Πανόρμου Τήνου. Τα σχέδια αυτά είδαν το φως της δημοσιότητας με την ευκαιρία των 70 χρόνων από το θάνατο του μεγάλου γλύπτη και περιήλθαν πριν αρκετά χρόνια στην κυριότητα της κοινότητας, μετά τη δωρεά της ανιψιάς του γλύπτη, Ειρήνης Β. Χαλεπά και της Νίνας Ηλ. Μαριολοπούλου. Με την έρευνα και παρουσίαση των άγνωστων στην πλειοψηφία τους σχεδίων ασχολήθηκε η Αλεξάνδρα Γουλάκου - Βουτυρά, καθηγήτρια του ΑΠΘ και μελετήτρια των γλυπτών και των σχεδίων του Χαλεπά.

Τα περισσότερα από αυτά ανήκουν στην τρίτη περίοδο της δημιουργίας του, την περίοδο Αθηνών (1930-1938) και είναι με κάρβουνο και μολύβι. Τα θέματά τους είναι παρμένα από τη μυθολογία, την καθημερινή ζωή, τη θρησκεία. Ακόμη, πορτρέτα και αυτοπροσωπογραφίες, τα οποία επανέρχονται σε όλες τις περιόδους της δημιουργίας του. Ανάμεσά τους: «Ο Αίσωπος», «Αφροδίτη με καθρέφτη», «Γυναικείο γυμνό», «Ο Πάρις και οι τρεις θεές», «Αμφιτρίτη», «Ειδύλλιο», «Παραμύθι της Πεντάμορφης», «Χριστός Ευλογών» κ.ά. Ακόμη περιλαμβάνονται σχέδια της περιόδου της Τήνου (γύρω στο 1918-1930), όπως: «Αγγελος», «Μελέτη επιτύμβιου μνημείου», «Γυναικείο κεφάλι», «Ανδρικό κεφάλι», «Μελέτη για τον Ορνιθοκλέπτη και δύο κεφάλια» κ.ά., καθώς επίσης και το αχρονολόγητο, ανυπόγραφο, έργο «Ανδρας με τραγιάσκα προφίλ προς τα δεξιά», το οποίο πιθανόν ανήκει στην περίοδο της Τήνου.

Οπως σημειώνει η Α. Γουλάκου - Βουτυρά, «στα σχέδια του Χαλεπά αντιλαμβάνεται κανείς αμέσως τη "γλυπτική" τους διάσταση. Είναι σχέδια γλύπτη, έχουν τη γρήγορη γραφή που καθορίζει τον όγκο, το περίγραμμα στο χώρο. Ο χώρος υπάρχει, είναι "αισθητός", ακόμα κι όταν, όπως γίνεται τις περισσότερες φορές, δε δηλώνεται σχεδιαστικά. Τα σχέδια του Χαλεπά πρέπει να τα διαβάσει κανείς ως μια άλλη άποψη των τελειωμένων γλυπτών του, σαν ένα ημερολόγιο γλυπτικής, όπου κάθε του σχέδιο έχει αναφορά σε κάποιο γλυπτό».

«Ο Αίσωπος»
«Ο Αίσωπος»
Η δημιουργία του Χαλεπά έχει τρεις δημιουργικές περιόδους: Η πρώτη, των νεανικών του χρόνων, ξεκινά το 1870 περίπου και φτάνει έως το 1880. Είναι η εποχή της περίφημης «Κοιμωμένης» του, κατά την οποία δημιουργεί στο πλαίσιο της ακαδημαϊκής του παιδείας στη Σχολή της Αθήνας και στο Μόναχο. Από αυτή την εποχή δε σώζεται κανένα σχέδιο του Χαλεπά.

Ακολουθεί το κενό της ασθένειας, ο εγκλεισμός του στο Ψυχιατρείο της Κέρκυρας (1888-1902). Από τη δεύτερη περίοδο δημιουργίας του, όταν εγκαθίσταται στην Τήνο το 1902, σώζονται σίγουρα χρονολογημένα έργα μόνο μετά το 1918. «Τα χρόνια αυτά», σημειώνει η Α. Γουλάκου - Βουτυρά, «δύσκολα για τον Χαλεπά, όχι μόνον από οικονομική άποψη, αλλά για την απομόνωση, εγκατάλειψη, την έλλειψη επαφής και στοργής, συντελείται μια μεγάλη αλλαγή στο έργο του...». Τα χρόνια αυτά στην Τήνο σχεδίαζε παντού: Στους τοίχους του πατρικού του στον Πύργο, στα τραπέζια του καφενείου στον Πλάτανο της πλατείας, σε κουτιά από τσιγάρα, σε ό,τι έβρισκε πρόχειρο. «Ενα μεγάλο μέρος αυτών των σχεδίων», υπογραμμίζει η Α. Γουλάκου - Βουτυρά, «έχουν καταστραφεί ή χαθεί. Τα περισσότερα σχέδια αυτής της εποχής διασώθηκαν σε δέκα κατάστιχα λογαριασμών της επιχείρησης μαρμαρογλυπτικής του πατέρα του, τα οποία χρησιμοποιούσε ως υλικό σχεδίασης, όπου αποτύπωνε τη σκέψη του, την έμπνευσή του, τους προβληματισμούς του. Από την περίοδο αυτή σώζονται επίσης κάποια μονόφυλλα και σανγκίνες, τα περισσότερα από τα οποία χρονολογούνται στα τελευταία χρόνια της Τήνου, ανάμεσα στο 1927 και το 1930».

Τότε, τον Αύγουστο του 1930, η ανιψιά του, Ειρήνη Χαλεπά, τον παίρνει μαζί της στην Αθήνα, όπου εγκαθίσταται στο σπίτι της έως το θάνατό του το 1938 και ζει τα τελευταία δημιουργικά χρόνια της ζωής του μέσα σε οικογενειακό περιβάλλον και θαλπωρή. Από τα χρόνια αυτά σώζονται πολυάριθμα σχέδια σε μονόφυλλα και σε τετράδια που διατηρούνται κυρίως στην κατοχή της οικογένειας Β. Χαλεπά.

Οπως σημείωνε το 1979 ο Κώστας Ρωμανός, «τα σχέδια του Χαλεπά είναι μεγαλοφυείς μονοκοντυλιές. Με μια γραμμή σου δίνει στο χαρτί τη φιγούρα τόσο σύντομα, τόσο απλά, με τόση χάρη και αλήθεια, που σε ελάχιστους και πολύ εκλεκτούς καλλιτέχνες θα το βρείτε. Είναι γρήγορα, καμωμένα μ' αυτή τη χαρακτηριστική γεροντική γρηγοράδα, φορτωμένα με πείρα και σκέψη. Λουλούδια της ηλικίας».


Η. Μ.


ΤΟ ΑΠΟΛΥΤΟ ΡΟΔΟ
Τρελός αθώος Σεπτέμβρης

1. Μαγική νύχτα μας επιφύλαξαν στην αρχαία αγορά ο Βασίλης Λέκκας και οι συνεργάτες του. Η σκέψη μου πέταξε είκοσι χρόνια πριν, στον ίδιο χώρο, όταν ο Χατζιδάκις διηύθυνε την ορχήστρα του. Δίχως να το καταλάβω, άρχισα να μετράω απουσίες κι όσο η μουσική του Μάνου δυνάμωνε την κατάσταση της νοσταλγίας περνούσαν από μπροστά μου τα αλησμόνητα βράδια που νέοι και τυχεροί ξενυχτούσαμε στον Μαγεμένο Αυλό μαζί με τον Χατζιδάκι και τον Μίνω Αργυράκη και τόσους άλλους. Τώρα στην άκρη της συναυλίας κάτω από το πάμφωτο Ερεχθείο ένα ερώτημα μόνο με ταλάνιζε: Αραγε με το δώρο του γίναμε καλύτεροι άνθρωποι; Καταλάβαμε τίποτα;

2. Σκηνή από το καλοκαίρι. Σ' ένα καφέ στη Βουδαπέστη μια γερόντισσα έχει προσηλωθεί με θρησκευτική κατάνυξη σ' ένα γυάλινο βάζο με κίτρινα τριαντάφυλλα. Αραγε θ' αξιωθώ ποτέ να κοιτάξω κι εγώ έτσι; Θα μου χαριστεί αυτός ο τρόπος που εξαγνίζει το καθετί; Δύσκολο.

3. Ας προετοιμαστούμε για τα θαυμάσια φθινοπωρινά φύλλα των δέντρων που σύντομα θα αρχίσουν να πέφτουν απαλά πάνω μας. Είτε το θέλουμε είτε όχι, είναι μέρος της ζωής μας μια ομορφιά που κανείς δεν μπορεί να της βάλει χέρι. Ας μη λέω όμως και πολλά λόγια, γιατί είναι ικανοί οι γνωστοί έμποροι να πουλάνε, όπως το νερό, και τα φύλλα του φθινοπώρου.

4. Ακόμα μια φορά αναδείχτηκε σε βασίλισσα του καλοκαιριού η κλεφτή ματιά. Οταν δεν μπορείς να βγάλεις από πάνω σου το χαλινάρι της πραγματικότητας, αυτό που σου μένει, ακόμα κι αν σ' έχουν στον παράδεισο, είναι να ρίχνεις κλεφτές ματιές πριν επιστρέψεις στο κάτεργο.

5. Το καλύτερο σίριαλ των τελευταίων ετών είναι η φαρσοκωμωδία της Μονής Βατοπεδίου. Πρόκειται για υπερπαραγωγή με πρωταγωνιστή τον ηγούμενο της Μονής. Κωμωδία εξόχως διδακτική, γιατί αποδεικνύει πως όταν το ράσο ασχοληθεί με τις μπίζνες κάνει και το διάβολο να χλομιάζει.

6. Παραφράζοντας τον Σεφέρη: Πήραμε τη ζωή μας λάθος και αλλάξαμε το λάθος (όχι τη ζωή).

7. Δωρεάν διαφήμιση: Λυπηθείτε τον ιμπεριαλισμό και ψηφίστε Μακέιν, που τον έστειλε ο Θεός για να στείλει εμάς στο διάβολο. Λυπηθείτε τον ιμπεριαλισμό και ψηφίστε Ομπάμα, τον πρόθυμο νέγρο, τον νέο μπαρμπα-Θωμά, για να γίνει επιτέλους ο πόλεμος ένα καθωσπρέπει χόμπι.

8. Η πιο διαδεδομένη συνήθεια των ημερών είναι ο θρήνος για κάθε πνευματικό γεγονός που χάνεται, είτε γιατί το καταστρέφουμε είτε γιατί πεθαίνει μόνο του. Ας θυμηθώ τα λόγια του Χέγκελ: «Καμία δύναμη δεν μπορεί να καταστρέψει το πνεύμα ενός λαού είτε απ' έξω είτε από μέσα, αν δεν είναι ήδη δίχως ζωή, αν δεν έχει ήδη πεθάνει».

9. Η κυβέρνηση Καραμανλή είναι σκέτο ψυχοπλάκωμα. Αλλες φορές μου θυμίζει πένθιμη ορχήστρα δίχως τα μουσικά της όργανα, με τους υπουργούς να προσποιούνται πως παίζουν και ο πρωθυπουργός να κάνει πως διευθύνει. Αλλες φορές μου θυμίζουν ψυχοπομπούς, και όταν τους βλέπω στην τηλεόραση λέω: αμάν αυτό ήταν, αφού δεν έχω άλλο τίποτα να τους δώσω θα πάρουν εμένα. Ευτυχώς όμως οι ειδήσεις τελειώνουν γρήγορα και πάντα... σοβαρά, όπως απόψε, όπου ένα μοντέλο ισχυρίζεται πως το κεφάλι της μπορεί να λειτουργεί και ως ραντάρ.


Του
Γιώργου ΚΑΚΟΥΛΙΔΗ



Ευρωεκλογές Ιούνη 2024
Μνημεία & Μουσεία Αγώνων του Λαού
Ο καθημερινός ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 1 ευρώ