Σήμερα θα ασχοληθούμε με τον Βαν Γκογκ μέσα από μια ανάλυση του έργου του από έναν άλλο «έγκλειστο», τον Αντονέν Αρτώ. Η ανάλυση του Αρτώ εξελίσσεται σε μια υπεράσπιση της αθωότητας του ζωγράφου σε σχέση με την εμπλοκή του με τον κόσμο. Δίχως να το καταλάβει, ο Αρτώ ψηλαφίζει και τη δική του αλήθεια μέσα από τον ζωγράφο, αφού τρελός, δηλαδή αθώος και αυτός, θα κλείσει τα μάτια του σ' ένα ψυχιατρικό ίδρυμα.

1. Μια έκθεση έργων του Βαν Γκογκ είναι πάντα μια ξεχωριστή ημερομηνία για την ιστορία.

2. Κι αν ο Βαν Γκογκ δεν πέθαινε στα 37 του, δε θα ρώταγα τη Μεγάλη Μοιρολογίστρα να μου πει με πόσα υπέροχα αριστουργήματα θα εμπλουτιζόταν η ζωγραφική, γιατί δεν μπορώ να φανταστώ πως μετά τα Κοράκια ο Βαν Γκογκ θα ζωγράφιζε έστω κι έναν πίνακα παραπάνω.

3. Η ιατρική γεννήθηκε από το κακό, αν όχι από την αρρώστια, εκτός κι αν, αντίθετα, προκάλεσε και δημιούργησε με κάθε τρόπο την αρρώστια για να δικαιολογήσει την ύπαρξή της. Η ψυχιατρική όμως δημιουργήθηκε από ένα συρφετό υπάρξεων που θέλησαν να διατηρήσουν το κακό σαν πηγή της αρρώστιας, βγάζοντας έτσι από τη δικιά τους ανυπαρξία ένα είδος Ελβετού μισθοφόρου για να εκμηδενίσουν την ορμή της ανταρσίας, των διεκδικήσεων, που είναι η πηγή μιας ευφυίας. Υπάρχει, μέσα σε κάθε παρανοϊκό μια ακατανόητη ευφυία, που η ιδέα και μόνο ότι εκδηλώνεται μέσα στο κεφάλι του τρομάζει, μια ευφυία που μπόρεσε να βρει μόνο στο παραλήρημα διέξοδο στην ασφυξία που της είχε προετοιμάσει η ζωή. Επιστολή του Βαν Γκογκ: «Τι σημαίνει ζωγραφίζω; Πώς τα καταφέρνει κανείς; Είναι η πράξη του να ανοίγεις ένα πέρασμα διαμέσου ενός αόρατου σιδερένιου τοίχου, που φαίνεται να βρίσκεται ανάμεσα σε αυτό που νιώθεις και σε αυτό που μπορείς. Πώς μπορείς να διαπεράσεις αυτόν τον τοίχο, αφού δε χρησιμεύει σε τίποτα το να τον χτυπήσεις δυνατά; Πρέπει να τον υπονομεύσεις και να τον ανοίξεις με τη λίμα αργά και με υπομονή, κατά τη γνώμη μου».

4. Γιατί άραγε τα έργα του Βαν Γκογκ μού δίνουν την εντύπωση σαν να φαίνονται από την άλλη μεριά του τάφου ενός κόσμου που οι ήλιοι του θα ήταν στο κάτω κάτω οι μόνοι που περιστρέφονταν και φώτιζαν χαρμόσυνα; Γιατί η ιστορία όλη αυτού που αποκαλέσαμε μια μέρα ψυχή δε ζει και πεθαίνει μέσα στα σπασμωδικά της τοπία και τα λουλούδια της;

5. Ο Βαν Γκογκ είχε τους εκτελεστές του, όπως τους είχε ο Μπωντλαίρ, ο Πόε κι ο Λωτρεαμόν. Αυτούς που μια μέρα του είπαν: «Ε λοιπόν· αρκετά, Βαν Γκογκ, στον τάφο σου. Φτάνει πια η ιδιοφυία σου». Γιατί ο Βαν Γκογκ δεν πέθανε στην προσπάθειά του να ψάξει για το άπειρο. Υποχρεώθηκε να σβήσει από τη μιζέρια και την ασφυξία. Πέθανε βλέποντας να του το αρνείται η γύρα όλων αυτών που από την εποχή που ζούσε ακόμη πίστευαν πως κρατούσαν το άπειρο εναντίον του. Κι ο Βαν Γκογκ θα μπορούσε να βρει αρκετό από το άπειρο για να επιζήσει σε όλη του τη ζωή. (...) Δεν αυτοκτονούμε ποτέ από μόνοι μας. Κανένας ποτέ δεν ήταν μόνος του για να γεννηθεί, και κανένας μόνος του για να πεθάνει. Ομως, στην περίπτωση της αυτοκτονίας, χρειάζεται μια στρατιά κακών συνειδήσεων για να στρέψουν το σώμα στην παρά φύση πράξη του να στερηθεί την ίδια του τη ζωή.

(Από το βιβλίο του Αντονέν Αρτώ «Βαν Γκογκ, ο αυτόχειρας της κοινωνίας», εκδόσεις «Αιγόκερως» 1986).