Ως «κορυφαία προτεραιότητα» της εξωτερικής πολιτικής περιγράφεται στην πρόσφατη «Εθνική Στρατηγική Ασφαλείας» των ΗΠΑ η επανεγκαθίδρυση της αμερικανικής κυριαρχίας στο δυτικό ημισφαίριο. Στόχος είναι να αποτελέσουν οι ΗΠΑ την «ανώτερη δύναμη στο ημισφαίριο», απέναντι στην αυξανόμενη κινεζική οικονομική επιρροή, ειδικά σε κρίσιμες ζώνες όπως η Κεντρική Αμερική και ο Ισημερινός.

Η κυβέρνηση Τραμπ επιχειρεί να αναβιώσει το νεοαποικιακό «Δόγμα Μονρόε» του 1823, με το οποίο τον 19ο αιώνα οι ΗΠΑ καθιερώθηκαν σταδιακά ως το «μονοπώλιο δύναμης» στη «σφαίρα επιρροής» του δυτικού ημισφαιρίου. Πρόκειται για ένα ξεκάθαρο πολεμικό ανακοινωθέν, που οριοθετεί τα επόμενα πεδία της σύγκρουσης με την Κίνα για την πρωτοκαθεδρία. Σύμφωνα με τη νέα στρατηγική, οι ΗΠΑ θα εμποδίσουν «εξωτερικούς ανταγωνιστές» από το να κατέχουν ή να ελέγχουν «στρατηγικά ζωτικά περιουσιακά στοιχεία» στην Αμερική, συμπεριλαμβανομένων λιμανιών, ενεργειακών εγκαταστάσεων και τηλεπικοινωνιακών δικτύων.

Μια συνοπτική ανασκόπηση της σημερινής κατάστασης και του συσχετισμού στην περιοχή της Νότιας Αμερικής, της Κεντρικής Αμερικής και της Καραϊβικής εξηγεί την αναβίωση του «Δόγματος Μονρόε» στην «πίσω αυλή» των ΗΠΑ.

Η Κίνα ενισχύει ραγδαία το εμπορικό της αποτύπωμα, ειδικά στη Νότια Αμερική. Είναι πλέον ο κορυφαίος εμπορικός εταίρος της Νότιας Αμερικής και δεύτερος - μετά τις ΗΠΑ - συνολικά στην Κεντρική Αμερική, στη Νότια Αμερική και στην Καραϊβική. Το συνολικό εμπόριο με την Κίνα έφτασε στο ιστορικό ρεκόρ των 518,47 δισ. δολαρίων το 2024, αυξημένο κατά 6% σε ετήσια βάση. Για χώρες όπως η Βραζιλία, η Χιλή και το Περού το Πεκίνο είναι ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος, κυρίως λόγω εξαγωγών πρώτων υλών και εισαγωγών κινεζικών βιομηχανοποιημένων προϊόντων.

Η οικονομική διείσδυση της Κίνας δεν περιορίζεται στο εμπόριο. Από το 2005 η China Development Bank και η China Exim Bank έχουν παράσχει πάνω από 141 δισ. δολάρια σε δανειακές δεσμεύσεις προς χώρες της Λατινικής Αμερικής και της Καραϊβικής, αλλά και σε κρατικές επιχειρήσεις. Το ποσό αυτό είναι μεγαλύτερο από ό,τι έχουν χορηγήσει η Παγκόσμια Τράπεζα, η Διαμερικανική Τράπεζα Ανάπτυξης και η Τράπεζα Ανάπτυξης της Λατινικής Αμερικής το ίδιο διάστημα. Τα δάνεια αφορούν κυρίως τέσσερις χώρες (Αργεντινή, Βραζιλία, Εκουαδόρ και Βενεζουέλα), οι οποίες αντιπροσωπεύουν σχεδόν το 93% του συνολικού ποσού.

Η πλειονότητα των δανείων κατευθύνθηκε σε έργα Ενέργειας (69%) και υποδομών (19%). Συνολικά η Λατινική Αμερική ήταν ο αποδέκτης του 24% των δανείων που χορήγησαν κινεζικά ιδρύματα παγκοσμίως μεταξύ 2005 και 2021, ποσοστό που την κατατάσσει πίσω από την Ασία (29%), αλλά μπροστά από την Αφρική (23%), όσον αφορά τη γεωγραφική κατανομή.

Κινεζικές εταιρείες έχουν αποκτήσει διάφορα επίπεδα ιδιοκτησίας ή ελέγχου σε πάνω από δέκα στρατηγικές λιμενικές υποδομές στη Λατινική Αμερική και στην Καραϊβική. Τα κινεζικά έργα υποδομών έχουν αυξηθεί τα τελευταία πέντε χρόνια, κατά 50% σε σχέση με την προηγούμενη πενταετία.

Οι Αμεσες Ξένες Επενδύσεις (ΑΞΕ) στην Κεντρική και στη Νότια Αμερική, όπως και στην Καραϊβική, εστιάζουν σε συγκεκριμένες βιομηχανίες που η Κίνα χαρακτηρίζει «νέες υποδομές» και περιλαμβάνουν τους κλάδους των τηλεπικοινωνιών, της τεχνολογίας και της Ενέργειας, αντιπροσωπεύοντας το 58% των συνολικών κινεζικών ΑΞΕ στην περιοχή το 2022. Η «Huawei» συνεργάζεται πλέον με κάθε μεγάλο πάροχο κινητής τηλεφωνίας και διαδικτύου στη Λατινική Αμερική και αναπτύσσει ταχέως την υποδομή 5G.

Επίσης, πάνω από 73 δισ. δολάρια έχουν επενδυθεί από κινεζικές εταιρείες στον τομέα των πρώτων υλών της Λατινικής Αμερικής από το 2000 έως το 2018, με αποτέλεσμα τη βαθιά διείσδυση στο λεγόμενο «Τρίγωνο του Λιθίου» (Χιλή, Βολιβία, Αργεντινή), το οποίο αποτελεί βασικό σημείο ενδιαφέροντος για τη βιομηχανία ηλεκτρικών οχημάτων και ΑΠΕ της Κίνας. Στην Κεντρική Αμερική, ιδίως στο Μεξικό, οι επενδύσεις αφορούν κυρίως τον τομέα της ηλεκτρικής αυτοκινητοβιομηχανίας, όπου κινεζικά αυτοκίνητα συναρμολογούνται εκεί και εξάγονται στις ΗΠΑ, παρακάμπτοντας δασμούς που έχει επιβάλει στην Κίνα η αμερικανική κυβέρνηση.

Στη φετινή υπουργική συνάντηση του Φόρουμ Κίνας - CELAC (Κοινότητα Λατινοαμερικανικών Κρατών και Κρατών της Καραϊβικής), τον Μάη στο Πεκίνο, ο Κινέζος Πρόεδρος δεσμεύτηκε να εντείνει την προσήλωση της χώρας του στην περιοχή, με μια νέα πιστωτική γραμμή 9 δισ. δολαρίων. 24 από τις 33 χώρες της CELAC είναι πλέον εταίροι της Πρωτοβουλίας «Μία Ζώνη - Ενας Δρόμος», του γνωστού «Νέου Δρόμου του Μεταξιού», με την Κολομβία να γίνεται το νεότερο μέλος τον περασμένο Μάη. Από το 2017 ο Παναμάς, το Ελ Σαλβαδόρ, η Νικαράγουα και η Ονδούρα ευθυγραμμίστηκαν με την «Πολιτική μίας Κίνας» του Πεκίνου, αλλάζοντας τη διπλωματική αναγνώριση από την Ταϊβάν στην Κίνα.

Ο ανταγωνισμός για τις ΗΠΑ επικεντρώνεται στην «αναπροσαρμογή της παγκόσμιας στρατιωτικής παρουσίας μας για την αντιμετώπιση επειγουσών απειλών στο ημισφαίριό μας, μακριά από θέατρα των οποίων η σχετική σημασία για την αμερικανική εθνική ασφάλεια έχει μειωθεί». Μεταφορά δηλαδή στρατιωτικών δυνάμεων από άλλα μέτωπα προς τη Λατινική Αμερική.

Τι άλλο είναι αυτό εκτός από ευθεία απειλή για νέες στρατιωτικές επεμβάσεις, όπως αυτή που εξαπολύεται τώρα σε βάρος του λαού της Βενεζουέλας με πρόσχημα το εμπόριο ναρκωτικών και τον έλεγχο της μετανάστευσης; Υπενθυμίζεται ότι μία από τις πρώτες κινήσεις Τραμπ μετά την επανεκλογή του ήταν η απειλή για ανακατάληψη της Διώρυγας του Παναμά.

Η «Στρατηγική Ασφαλείας των ΗΠΑ» σηματοδοτεί το πέρασμα σε μια ακόμα πιο επικίνδυνη για τους λαούς φάση του ανταγωνισμού για την πρωτοκαθεδρία στο παγκόσμιο ιμπεριαλιστικό σύστημα. Στα θερμά σημεία του πλανήτη προστίθενται η Λατινική Αμερική και η Καραϊβική, προμηνύοντας νέα εγκλήματα του αμερικανικού ιμπεριαλισμού σε βάρος των λαών για να περιορίσει την επιρροή της Κίνας. Θυμίζουμε άλλωστε ότι και το «Δόγμα Μονρόε» εφαρμόστηκε με αμερικανικές επεμβάσεις, πραξικοπήματα και δικτατορίες που βάφτηκαν από το αίμα των λαών της περιοχής...