Ελάχιστοι μυημένοι χρήστες του Facebook και του Instagram έχουν παρατηρήσει κάποιου είδους αλλαγή στην καθημερινή τους συνήθεια από την Τρίτη 27 Μάη. Η ροή της ψηφιακής «γαλατερίας», οι ενημερώσεις και οι δημοσιεύσεις, παραμένουν τα ίδια. Ωστόσο, για τους χρήστες των δύο αυτών εφαρμογών της «Meta», τόσο στην Ελλάδα όσο και στις υπόλοιπες χώρες της ΕΕ, υπάρχει πλέον κρυμμένο στις ρυθμίσεις ένα ακόμα - τικαρισμένο - κουτάκι.

Με βάση την ντε φάκτο συμφωνία στο κουτάκι αυτό, τα δεδομένα των χρηστών των εφαρμογών της «Meta» στα κράτη - μέλη της ΕΕ θα αξιοποιούνται από την εταιρεία για να εκπαιδευτεί το μοντέλο τεχνητής νοημοσύνης που αναπτύσσει, το Meta AI. Η εταιρεία δήλωσε ότι - για την ώρα - δεν θα χρησιμοποιήσει ιδιωτικά μηνύματα για να εκπαιδεύσει το Meta AI και επανέλαβε ότι απλώς ακολουθεί το παράδειγμα των ανταγωνιστών της, «Google» και «OpenAI», «οι οποίες έχουν ήδη χρησιμοποιήσει δεδομένα από Ευρωπαίους χρήστες για να εκπαιδεύσουν τα μοντέλα τεχνητής νοημοσύνης τους».

«Οι αλληλεπιδράσεις των ανθρώπων με το Meta AI - όπως ερωτήσεις και απορίες - θα χρησιμοποιηθούν επίσης για την εκπαίδευση και τη βελτίωση των μοντέλων μας», ανέφερε η εταιρεία. Και πρόσθεσε: «Αυτή η εκπαίδευση θα υποστηρίξει καλύτερα εκατομμύρια ανθρώπους και επιχειρήσεις στην Ευρώπη, διδάσκοντας στα AI μοντέλα μας να κατανοούν και να αντικατοπτρίζουν καλύτερα τις κουλτούρες, τις γλώσσες και την Ιστορία τους». Αυτό σημαίνει ότι τα πάντα - από τις λεζάντες των φωτογραφιών στο Instagram έως τα σχόλια στο Facebook - μπορούν να αποτελέσουν αντικείμενο επεξεργασίας του Meta AI, το οποίο η εταιρεία του δισεκατομμυριούχου Μαρκ Ζάκερμπεργκ φιλοδοξεί ότι θα ξεπεράσει τον ηγέτη της αγοράς, το ChatGPT.

Στην πραγματικότητα, τα δεδομένα που παράγουν οι χρήστες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης «εξορύσσονται» εδώ και χρόνια. Το τι γράφει ο καθένας, τι σχολιάζει, πώς αντιδρά, τι του αρέσει ή όχι, οι φωτογραφίες και τα βίντεό του, παράγουν τεράστιες ποσότητες δεδομένων, τα οποία αγοράζονται και πουλιούνται σε μια αγορά δισεκατομμυρίων. Τα δεδομένα αυτά αξιοποιούνται για εμπορικούς σκοπούς, για τη διαφήμιση, ακόμα και για τη χειραγώγηση και την παρακολούθηση από κράτη και κυβερνήσεις. Σε πολλές περιπτώσεις η συλλογή, επεξεργασία και ανάλυσή τους γίνεται με συνδρομή εργαλείων Τεχνητής Νοημοσύνης, ή αποτελούν «τροφή» για την ανάπτυξη μοντέλων.

Για παράδειγμα, το «Χ» του Ιλον Μασκ χρησιμοποιεί τα δεδομένα των χρηστών για να εκπαιδεύει το Grok AI σε αναρτήσεις και αλληλεπιδράσεις από προεπιλογή. «Για να βελτιώνουμε συνεχώς την εμπειρία σας, ενδέχεται να χρησιμοποιήσουμε τις αναρτήσεις σας στο X, καθώς και τις αλληλεπιδράσεις, τις εισόδους και τα αποτελέσματα των χρηστών με το Grok για σκοπούς εκπαίδευσης και βελτιστοποίησης», αναφέρει μια ειδοποίηση στη σελίδα ρυθμίσεων του «X». «Αυτό σημαίνει επίσης ότι οι αλληλεπιδράσεις και τα αποτελέσματά σας ενδέχεται να κοινοποιηθούν στον πάροχο υπηρεσιών μας, xAI, για τους σκοπούς αυτούς», εξηγεί στη συνέχεια, σε μια ακαταλαβίστικη για την πλειοψηφία των χρηστών γλώσσα.

Η «Meta» είχε μπει σε δικαστικές διαμάχες με ρυθμιστικές αρχές για την προστασία των δεδομένων σε Βέλγιο, Γαλλία, Γερμανία και Ολλανδία, και γι' αυτό άργησαν να εφαρμοστούν περίπου έναν χρόνο τα σχέδιά της για αξιοποίηση δεδομένων από Ευρωπαίους χρήστες. Η εταιρεία επικαλέστηκε το «νόμιμο συμφέρον» που προβλέπεται στον Γενικό Κανονισμό για την Προστασία Δεδομένων (GDPR), θέση που εγκρίθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή Προστασίας Δεδομένων τον περασμένο Δεκέμβρη. Αλλη μια απόδειξη ότι τα αστικά κράτη και οι ιμπεριαλιστικές ενώσεις τους δεν μπορούν και δεν θέλουν να παρέχουν καμιά ασφαλιστική δικλίδα για την προστασία των προσωπικών δεδομένων, η αξιοποίηση των οποίων αποφέρει κέρδη σε πολλά επίπεδα σε κράτη και επιχειρήσεις.

Οι όποιοι περιορισμοί και προσωρινές απαγορεύσεις αφορούν συνήθως εσωτερικούς ανταγωνισμούς του συστήματος. Συγκεκριμένα, με τον GDPR επιχειρείται να μπει φραγμός στη ροή δεδομένων προς εταιρείες όπως η «Google», η «Meta», η «Amazon» και η «Microsoft», όχι με σκοπό την ασφάλεια των χρηστών, αλλά για να προστατευτούν τα δεδομένα από τις βλέψεις ανταγωνιστικών επιχειρηματικών ομίλων εκτός ΕΕ. Η σύγκρουση διαρκεί χρόνια. Το 2020 το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο ακύρωσε τη συμφωνία «Privacy Shield» μεταξύ ΕΕ και ΗΠΑ, επειδή επέτρεπε την παρακολούθηση Ευρωπαίων χρηστών από αμερικανικές μυστικές υπηρεσίες. Στη θέση της λειτουργεί από το 2022 το Πλαίσιο Προστασίας Δεδομένων ΕΕ - ΗΠΑ.

Η «Meta» πάντως πετάει το μπαλάκι στους χρήστες, οι οποίοι μπορούσαν μέχρι τις 27 Μάη να ζητήσουν εξαίρεση από τη χρήση των δεδομένων τους. Ακόμα και γι' αυτούς, όμως, δεν εγγυάται ότι θα δεχτεί το αίτημά τους και έχει δηλώσει ότι θα «εξετάσει τα αιτήματα αντίρρησης, σύμφωνα με τους σχετικούς νόμους περί προστασίας δεδομένων». Η «συναίνεση» του χρήστη είναι το προπέτασμα στην εκμετάλλευση των δεδομένων. Μπορεί ο GDPR σε ορισμένες περιπτώσεις να απαγορεύει την παράνομη συλλογή δεδομένων, αλλά επιτρέπει τη νόμιμη λεηλασία τους, λειτουργώντας τελικά ως εργαλείο που νομιμοποιεί την εμπορευματοποίηση και παρακολούθησή τους στον ...αγγελικά πλασμένο κόσμο των Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης.