Υπάρχει όμως στην αναφορά μια δική του σημαντική προσφορά που συνδέεται με τη διάσωση του αρχειακού υλικού και την ίδρυση της κρατικής υπηρεσίας των Γενικών Αρχείων του Κράτους (ΓΑΚ).

Ηταν η δική του παρέμβαση που γλίτωσε τα χαρτιά του '21 από το ξεπούλημα για σαρδελόχαρτο κι αυτό αποτέλεσε και τον βασικό αρχειακό πυρήνα των Κρατικών μας Αρχείων. Τα γλίτωσε τη στερνή στιγμή όταν οι χαρτέμποροι τα 'χαν σχεδόν ξεπουλήσει.

Και δεν ήταν υπερβολικός ο τίτλος, η ονομασία, που ο Γ. Λαμπρινός έδινε στον Γ. Βλαχογιάννη, όταν τόνιζε πως «... η ζωή και το έργο του είναι ένας πνευματικός άθλος. Το κίνητρο της ζωής και του έργου του είναι ο πόνος και η αγάπη για το λαό. Αγάπησε τη γλώσσα, το τραγούδι, την ψυχή και την πράξη, την ιστορική πράξη του λαού. Εκεί μέσα γνώρισε το μεγαλείο».

Η Κατοχή στάθηκε για τον Βλαχογιάννη, όπως και για τους περισσότερους πνευματικούς ανθρώπους εκείνης της εποχής, η άγρια βαρυχειμωνιά που τους «έδειρε» βαριά. Το σακούλι του είχε γίνει σύντροφός τους και μ' αυτό παρέα, όσο τον κρατούσαν πια τα πόδια, γύριζε τα μαυραγορίτικα πόστα μήπως και πετύχει κάτι φαγώσιμο για τον ίδιο και τις αδελφές του.

...Με τα πρώτα του κιόλας βήματα συναπαντιέται με την Ιστορία και τους ανθρώπους της. Κάποτε σε μια συνέντευξη τον ρώτησαν πότε άρχισε να γράφει για το Εικοσιένα. Και ιδού η απάντηση: «Από νήπιο χάιδευα με λαχτάρα τα ιστορικά βιβλία που είχαν ζωγραφιές των καπεταναίων και ζήλευα τους άλλους που αυτά τα βιβλία μπορούν να τα διαβάσουν».

Ετσι δε στάθηκε ο Βλαχογιάννης μόνο ο ακαταπόνητος συλλέκτης του ιστοριογραφικού υλικού, αλλά κι ο πιο σημαντικός εκδότης των ντοκουμέντων της Εθνεγερσίας: Τα Απομνημονεύματα Μακρυγιάννη, Σπυρομήλη, τα Ενθυμήματα Κασομούλη και μια σειρά άλλα αρχεία.

Η Εθνική Αντίσταση αντάμωσε γόνιμα με το ιστορικό και φιλολογικό έργο του Βλαχογιάννη. Τα κείμενα του Μακρυγιάννη ύστερα από πολλά χρόνια φλόγισαν ψυχές, άνοιγαν ντοκουμέντα που έμεναν άγνωστα.