Γρηγοριάδης Κώστας

Στο συγκεκριμένο βιβλίο (εκδ. «Μεταίχμιο») ο Τζον Μπέλαμι Φόστερ προσεγγίζει μια σειρά από κρίσιμα ζητήματα, όπως το φαινόμενο του θερμοκηπίου και οι κλιματικές αλλαγές, η μείωση της βιοποικιλότητας, η καταστροφή των δασών, τα τοξικά απόβλητα, η απερήμωση και η πληθυσμιακή αύξηση. Η επικρατούσα καθεστωτική άποψη υποστηρίζει ότι για τα παραπάνω ζητήματα η μόνη λύση είναι η περαιτέρω ανάπτυξη των χωρών του Νότου και η χρήση της υπερσύγχρονης τεχνολογίας στις χώρες του Βορρά, η οποία μάς παρέχει τη δυνατότητα να δοθούν απαντήσεις στα πάντα! Αντίθετα, ο συγγραφέας του βιβλίου υποστηρίζει ότι για την υποβάθμιση του περιβάλλοντος αποκλειστικά υπεύθυνος είναι ο καπιταλισμός. Η μετατροπή της γης και των πόρων της, καθώς και των ανθρώπινων αναγκών και της ανθρώπινης εργασίας σε εμπόρευμα, καθώς και η λογική της συνεχούς οικονομικής μεγέθυνσης αποτελούν τα αίτια για τα σημερινά οικολογικά προβλήματα. Πρέπει να απεμπλακούμε από το δόγμα «ανάπτυξη ή θάνατος» και να αντιμετωπίσουμε τη γη με σεβασμό, ως μια κοινότητα στην οποία ανήκουμε. Κυρίαρχο ζήτημα είναι η αλλαγή της υπάρχουσας κοινωνικοοικονομικής δομής και η σύνδεση των οικολογικών προβλημάτων με τα ζητήματα της οικονομικής και κοινωνικής δικαιοσύνης.

Κυκλοφόρησε το νέο βιβλίο του Τάκη Φωτόπουλου από τις εκδόσεις «Γόρδιος», το οποίο αποτελεί επαναδιατύπωση του βιβλίου του «Περιεκτική Δημοκρατία», το οποίο έχει μεταφραστεί ήδη σε έξι ξένες γλώσσες. Το έργο του συγγραφέα έχει παρουσιαστεί από τη στήλη μας, όπως και μια συνέντευξή του, στο παρελθόν. Ο Τ.Φ. αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους σύγχρονους διανοητές σε διεθνές επίπεδο, αλλά τόσο η ριζοσπαστικότητα των απόψεών του όσο και η πλήρης αποστασιοποίησή του από τα εξουσιαστικά δρώμενα αποτελούν τροχοπέδη για τη σκουριασμένη και πλήρως παραδομένη στο σύστημα ελληνική «διανόηση», η οποία τον ...αγνοεί, σε αντίθεση με το εξωτερικό, όπου το έργο του όχι απλά είναι αναγνωρισμένο, αλλά σε πληθώρα κειμένων, ακόμα και αντιθετικών απόψεών του, υπάρχουν πολλαπλές αναφορές στο έργο του. Ο συγγραφέας υποστηρίζει ότι η σημερινή πολυδιάστατη κρίση: Πολιτική, οικονομική, κοινωνική και οικολογική είναι αποτέλεσμα της τεράστιας και αυξανόμενης συγκέντρωσης δύναμης σε όλα τα επίπεδα. Απορρίπτει το μύθο της βιώσιμης ανάπτυξης ως απάντηση στα κρίσιμα προβλήματα, επισημαίνοντας ότι η «Κοινωνική Ευρώπη», που υποτίθεται ότι αντιπροσωπεύουν τα κεντροαριστερά και τα πράσινα κόμματα, τα οποία έχουν προσχωρήσει πλήρως στο σύστημα, είναι κατ' εξοχήν ακατάλληλη να αναστρέψει τη σημερινή πραγματικότητα. Πηγές της υπάρχουσας κρίσης η οικονομία της αγοράς και η αντιπροσωπευτική δημοκρατία, οι οποίες θεσμοποίησαν τον διαχωρισμό της κοινωνίας από την οικονομία και την πολιτεία αντίστοιχα και οδήγησαν στη νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση. Από τις πλέον ενδιαφέρουσες σελίδες του βιβλίου το κεφάλαιο 7 με τον τίτλο «η οικολογική αποτυχία της οικονομικής ανάπτυξης», «η οικολογική διάσταση της πολυδιάστατης κρίσης» στο κεφάλαιο 9 και «η οικολογική δημοκρατία» στο κεφάλαιο 15. Ενα βιβλίο που αν μη τι άλλο ανοίγει και δεν κλείνει συζητήσεις.

Είναι γνωστό ότι η περιβαλλοντική επιστήμη μελετά τις σχέσεις αλληλεξάρτησης των κοινοτήτων εντός του περιβάλλοντος, στο οποίο διαβιούν και αναπαράγονται, την επίδραση της ανθρώπινης δραστηριότητας στο φυσικό περιβάλλον και τα περιβαλλοντικά προβλήματα. Η περιβαλλοντική επιστήμη διδάσκεται από τα τέλη της δεκαετίας του '70 στα πανεπιστήμια, γεγονός που συνδέεται με την όξυνση των περιβαλλοντικών προβλημάτων και την ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης γύρω από τα συγκεκριμένα ζητήματα. Το εν λόγω σύγγραμμα γράφηκε για τους φοιτητές των Παιδαγωγικών Σχολών, αλλά η εμβέλειά του ξεπερνά κατά πολύ τους χώρους του πανεπιστημίου. Ο τρόπος γραφής, η επάρκεια των αναφερόμενων στοιχείων, η μεθοδολογική προσέγγιση, τα στατιστικά στοιχεία και η εικονογράφηση το καθιστούν ένα πρώτης τάξεως εγχειρίδιο για τους εκπαιδευτικούς της Α/μιας και της Β/μιας Εκπαίδευσης που εμπλέκονται ή θα ήθελαν να εμπλακούν με Προγράμματα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης και ουσιαστικά βρίσκονται εν κενώ, λόγω της έλλειψης θεωρητικής κατάρτισης, πέρα από τις εγγενείς δυσκολίες που πηγάζουν από το ανάπηρο εκπαιδευτικό μας σύστημα, το οποίο, τόσο η παρούσα νεοφιλελεύθερη όσο και η προηγούμενη σοσιαλφιλελεύθερη ηγεσία του ΥΠΕΠΘ θέλουν (τρομάρα τους) να αξιολογήσουν. Αλλά αυτό είναι μια άλλη συζήτηση. Ως προς το βιβλίο αυτό (εκδ. «Leader Books») το οποίο υπογράφουν οι Κ. Σκορδούλης και Μ. Σωτηράκου θεωρούμε ότι είναι από τα καλύτερα που έχουν γραφεί για το συγκεκριμένο αντικείμενο.

Από το χώρο της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης (ΠΕ) και το βιβλίο αυτό, το οποίο αποτελεί έναν συλλογικό τόμο (επιμ. Μ. Καΐλα, Ε. Θεοδωροπούλου κ.ά., εκδ. «Ατραπός»), το οποίο περιέχει είκοσι έξι κείμενα, τα οποία είναι κατανεμημένα σε οχτώ ενότητες. Οι συγγραφείς των κειμένων ξεπερνούν τους πενήντα και προέρχονται κυρίως από τον πανεπιστημιακό χώρο. Το ενδιαφέρον του εγχειρήματος είναι η διεπιστημονική προσέγγιση. Τα κείμενα, δηλαδή, δεν προέρχονται μόνο από τις λεγόμενες «σκληρές» επιστήμες (φυσική, οικολογία, βιολογία, κ.τ.λ.), αλλά και από το χώρο των κοινωνικών επιστημών (οικονομία, ψυχολογία, κοινωνιολογία κ.ά.), όσο σχηματικός κι αν είναι αυτός ο διαχωρισμός. Ας μην ξεχνάμε ότι μια από τις βασικές θεωρήσεις της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης είναι η διεπιστημονική προσέγγιση των ζητημάτων. Ετσι συναντάμε λ.χ. εργασίες που συνυπογράφονται από περιβαλλοντολόγους, ψυχολόγους, χημικούς οι οποίες διακρίνονται για την πρωτοτυπία πέρα από την πληρότητά τους, γεγονός χρήσιμο πέρα από την καθεαυτή τους αξία στην παιδαγωγική τους αξιοποίηση. Να σημειώσουμε ότι τα κείμενα αυτά είναι προϊόν μελετών και εργασιών που προέκυψαν από τον πρώτο χρόνο λειτουργίας του Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών στην Περιβαλλοντική Εκπαίδευση, που λειτούργησε για πρώτη φορά φέτος στη Ρόδο από το Πανεπιστήμιο Αιγαίου. Εκτός από τους θεωρητικούς προβληματισμούς για την ΠΕ υπάρχουν κείμενα για την οικονομία και το περιβάλλον, τις στάσεις και αναπαραστάσεις για τα περιβαλλοντικά ζητήματα, τις παιδαγωγικές μεθόδους και την ΠΕ, τη διεπιστημονικότητα και την περιβαλλοντική ηθική. Καλό καλοκαίρι και καλές οικο-αναγνώσεις!!!!