Αραγε φέτος δεν θα «λαμπρύνουν» με την παρουσία τους τη γιορτή μίσους της ΕΑΑΣ - όπως κάνουν κάθε χρόνο - ο συρφετός της Χρυσής Αυγής, βασιλοφρόνων και λοιπών φασιστικών στοιχείων; Ολοι αυτοί δηλαδή, που ...προσεύχονται «υπέρ υγείας» όλων, όπως π.χ. του Παύλου Φύσσα, των Αιγυπτίων ψαράδων, του Σαχζάτ Λουκμάν, των συνδικαλιστών στο Πέραμα, όλων όσων αγωνίζονται εναντίον της 13ωρης δουλειάς και διεκδικούν συλλογικές συμβάσεις, Υγεία, Παιδεία, όσων διαδηλώνουν μαχητικά ενάντια στη γενοκτονία και τον λιμό στη Γάζα, όσων είναι απέναντι στους πολέμους και στη φτώχεια που προκαλεί ο καπιταλισμός, το σύστημα που υπηρετούν ο Μπολώσης και οι φίλοι του;

Τα κριτήρια και η διαδικασία επιλογής ενός επιστημονικού - επαγγελματικού τομέα από έναν νέο άνθρωπο διαμορφώνονται με κοινωνικούς όρους και επηρεάζονται διαχρονικά από την κατάσταση της κοινωνίας, της οικονομίας και τις πολιτικές επιλογές των εκάστοτε κυβερνήσεων που αφορούν το σχολείο (πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση) και το πανεπιστήμιο. Η όποια συζήτηση σε σχέση με το θέμα αυτό δεν θα είναι αποτελεσματική εάν γίνει αυστηρά και μόνο στα πλαίσια ενός τμήματος ή ενός ιδρύματος, απομονωμένα και έξω από τη διαμορφωμένη κοινωνική κατάσταση.

Το πανεπιστήμιο παράγει το νέο επιστημονικό και εξειδικευμένο εργατικό δυναμικό της χώρας. Ο δρόμος ανάπτυξης της οικονομίας είναι αυτός που καθορίζει και διαμορφώνει τις τάσεις και τον σχεδιασμό και στην ανάπτυξη των πανεπιστημιακών τμημάτων. Η σημερινή εικόνα των πανεπιστημίων, με τμήματα που ξεφυτρώνουν σε διάφορες πόλεις, με τμήματα ίδιου αντικειμένου να συνυπάρχουν στα ίδια ιδρύματα, με νέα τμήματα που ιδρύονται μέσα από συγχωνεύσεις και καταργήσεις άλλων, χωρίς ουσιαστικό σχεδιασμό και υποδομές, με τη διαμόρφωση προγραμμάτων σπουδών χωρίς επιστημονικό αντικείμενο κ.ά. είναι αντανάκλαση της άναρχης οικονομίας που καθορίζεται από την αγορά και τα κέρδη των επιχειρηματικών ομίλων και που στον χώρο της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης εκφράζεται με το λεγόμενο σύγχρονο - επιχειρηματικό πανεπιστήμιο.

Αντανάκλαση της παραπάνω σχέσης αποτελούν και τα κριτήρια επιλογής πανεπιστημιακών τμημάτων από τους απόφοιτους των σχολείων. Αυτό που κυριαρχεί σήμερα είναι να επιλέγονται σπουδές που θα έχουν «σίγουρη» επαγγελματική αποκατάσταση. Την εικόνα αυτήν τη βλέπουμε για παράδειγμα με την αύξηση της ζήτησης τμημάτων που συνδέονται με τη χημική βιομηχανία (βιολογία, χημεία κ.λπ.) μετά την πανδημία ή με την προτίμηση των Πολυτεχνικών τμημάτων ακόμα και αυτών που βρίσκονται σε απομακρυσμένες περιοχές. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της συμπεριφοράς ήταν οι πολύ υψηλές βάσεις των Παιδαγωγικών τμημάτων τη δεκαετία του 2000, όταν γίνονταν μαζικές προσλήψεις στον κλάδο, που στην πορεία, με το σταμάτημα των προσλήψεων, είχαν πτωτική τάση.

Αλλο, σημαντικό στοιχείο, στη διαμόρφωση των κριτηρίων επιλογής είναι η δύσκολη οικονομική κατάσταση σε συνάρτηση με τα τεράστια ενοίκια και τις ουσιαστικά ανύπαρκτες ή υποβαθμισμένες υποδομές στήριξης των σπουδών (λέσχες, εστίες κ.λπ). Ειδικά για τα απομακρυσμένα, περιφερειακά τμήματα, η οικονομική κατάσταση αποτελεί κύριο παράγοντα επιλογής αφού πολλές οικογένειες δεν μπορούν να καλύψουν το πολύ υψηλό κόστος της ζωής του παιδιού τους σε πόλη μακριά από την πόλη κατοικίας τους.

Παράγοντας που επιδρά για την επιλογή νέων να σπουδάσουν Μαθηματικά ή Φυσική είναι και η υπάρχουσα κατάσταση στα σχολεία. Τουλάχιστον τις τελευταίες δύο δεκαετίες, τα αναλυτικά προγράμματα των Μαθηματικών και της Φυσικής, ξεκινώντας ήδη από το Δημοτικό και συνεχίζοντας στο Γυμνάσιο και στο Λύκειο, διαπνέονται από μία αντιφατικότητα: Φαινομενικά, ενισχύονται με νέα, σύγχρονα και πιο σύνθετα θέματα και καινοτόμες προσεγγίσεις στη διδασκαλία (π.χ. εισαγωγή της κβαντομηχανικής στην ύλη των πανελλαδικών εξετάσεων, χρήση διαδραστικών πινάκων, εφαρμογή της μεθόδου «ανεστραμμένης τάξης») και ουσιαστικά το επίπεδο σπουδών αυτών των μαθημάτων έχει υποβαθμιστεί σε σχέση με παλιότερους χρόνους.

Στα Μαθηματικά, οι μαθητές που ολοκληρώνουν το Λύκειο δεν έχουν γνώση βασικών εννοιών γραμμικής άλγεβρας (π.χ. πίνακες), μιγαδικών αριθμών, λογισμού (διάφορες βασικές μεθόδους ολοκλήρωσης). Η Φυσική διδάσκεται, κυρίως ως συνταγή και μεθοδολογία επίλυσης ασκήσεων, ξεκομμένη από τη φυσική πραγματικότητα με έναν μηχανιστικό τρόπο, χωρίς την πραγματοποίηση των αναγκαίων εργαστηριακών ασκήσεων, που αυτό που μένει τελικά στον μαθητή είναι ότι η Φυσική είναι η λύση σύνθετων ασκήσεων και μόνο. Συνέπεια της κατάστασης αυτής είναι οι μαθητές να νιώθουν και να είναι απροετοίμαστοι, χωρίς το αναγκαίο υπόβαθρο, για να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις τμημάτων όπως αυτά των Μαθηματικών ή της Φυσικής.

Ταυτόχρονα, η Ελάχιστη Βάση Εισαγωγής (ΕΒΕ) σε συνάρτηση και με τα εξεζητημένα θέματα των πανελλαδικών εξετάσεων, που επίτηδες σχεδιάζονται ώστε να έχουν τόσο μεγάλο βαθμό δυσκολίας, με ασκήσεις που δεν αγγίζουν κάποια πρακτική πραγματικότητα (βλ. το τέταρτο θέμα της Φυσικής στις πανελλαδικές του 2024), αλλά και η διαδικασία επιλογής σχολών και τμημάτων μέσω των κατευθύνσεων (της επιλογής συγκεκριμένων μαθημάτων κ.λπ.) λειτουργεί ως κόφτης μιας μερίδας μαθητών που δεν έχει κατασταλάξει στο τι δρόμο θέλει να πάρει για το μέλλον της, περιορίζοντας από πολύ νωρίς τις επιλογές τους και βάζοντας τεχνητά όρια μεταξύ των διαφόρων επιστημονικών αντικειμένων. Πόσο μάλλον αν προσθέσουμε σε αυτά και το ότι ο Σχολικός Επαγγελματικός Προσανατολισμός είναι ουσιαστικά ανύπαρκτος.

Το πρόβλημα δεν αφορά μόνο τα τμήματα Μαθηματικών και Φυσικής, δεν έχει προκύψει από κάποια ανάγκη της επιστήμης, αλλά είναι αποτέλεσμα της πολιτικής που καθορίζει τα πάντα με βάση την αγορά και τα κέρδη. Εχει προκύψει από τη διαχρονική πολιτική των κυβερνήσεων και της ΕΕ γενικά, και ειδικά, όπως αυτή εκφράζεται στην εκπαίδευση και την έρευνα.

Οι φωνές που ακούγονται από κυβερνητικά στελέχη και πρυτανικές αρχές για λύσεις τύπου «ελκυστικά προγράμματα σπουδών», «νέες συγχωνεύσεις και καταργήσεις τμημάτων», περαιτέρω δηλαδή λειτουργία με εμπορευματοποιημένα κριτήρια, όχι μόνο δεν αντιμετωπίζουν το πρόβλημα αλλά συμβάλλουν στο να μεγαλώσει περισσότερο.

Οι «μέσα από τα τμήματα» προσπάθειες αντιμετώπισης ζητημάτων, όπως για παράδειγμα το χαμηλό επίπεδο των εισακτέων φοιτητών, με προτάσεις όπως «να ρίξουμε λίγο το επίπεδο των παρεχόμενων μαθημάτων», χωρίς να βλέπουμε τη γενική εικόνα της παρεχόμενης εκπαίδευσης στη χώρα, όχι μόνο δεν έφεραν αποτελέσματα, αλλά ουσιαστικά οδήγησαν και οδηγούν στην περαιτέρω υποβάθμιση των σπουδών και των τμημάτων μας.

Η Φυσική και τα Μαθηματικά κ.ά. επιστήμες, αποτελούν βάση για την εξέλιξη πολλών άλλων επιστημών. Δεν μπορεί να υπάρξει εφαρμοσμένη επιστήμη και έρευνα χωρίς βασική. Τα πανεπιστημιακά τμήματα με τα προγράμματα σπουδών τους θα πρέπει να στοχεύουν στην παραγωγή ολοκληρωμένων επιστημόνων που θα κατέχουν και θα μπορούν να αναπτύξουν το αντικείμενό τους, να απαντάνε στα σύγχρονα ερωτήματα της επιστήμης τους.

Δεν μπορεί να υπάρξει καμία συζήτηση για κατάργηση, συγχώνευση ή αλλαγή του επιστημονικού αντικειμένου των τμημάτων. Οι επιστήμες αυτές είναι αναγκαίες τόσο για την κοινωνία όσο και για την εξέλιξη της ίδιας της επιστήμης. Πρέπει να σταματήσει η λογική της αντιμετώπισης της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης με όρους «περιπτέρου» όπου η ίδρυση, η συγχώνευση ή η κατάργηση επιστημονικών αντικειμένων γίνεται μέσα σε μία νύχτα, συνήθως με την αλλαγή της «ταμπέλας του καταστήματος», χωρίς υποδομές, εξειδικευμένο προσωπικό και χρήματα. Εχουμε υποχρέωση απέναντι στους σημερινούς αλλά και στους μελλοντικούς φοιτητές και τις φοιτήτριές μας να τους στηρίξουμε, ώστε να ολοκληρώσουν όπως πρέπει τις σπουδές τους.

Χρειάζεται η περαιτέρω αναβάθμιση των πανεπιστημιακών σπουδών, ώστε οι πτυχιούχοι μας να κατέχουν ουσιαστικά το αντικείμενο της επιστήμης τους. Το πτυχίο να κατοχυρώνει όλα τα δικαιώματα σε αυτό. Να σταματήσει η λογική των πιστοποιητικών, των κατακερματισμένων γνώσεων και των δεξιοτήτων που προωθείται στις μέρες μας.

Να παρθούν μέτρα ώστε οι νέοι φοιτητές και οι φοιτήτριες να μπορούν να σπουδάσουν με αξιοπρέπεια, με σύγχρονες υποδομές, κτίρια, αναλώσιμα, εργαστήρια, βιβλιοθήκες, υποδομές φοιτητικής μέριμνας. Μέτρα στήριξης για όσους σπουδάζουν μακριά από το σπίτι τους.

Χρειάζονται επίσης ουσιαστικές αλλαγές στο σχολείο. Την ουσιαστική αναβάθμιση των αναλυτικών προγραμμάτων που να εμπνέουν τους μαθητές, να τους βοηθάνε να αφομοιώσουν βασικές μαθηματικές γνώσεις, να κατανοούν τη Φυσική ως την επιστήμη που μελετά τη φύση και όχι ως μια «άσκηση» που πρέπει να ξέρουν να τη λύσουν. Να καταργηθεί η Ελάχιστη Βάση Εισαγωγής και να βελτιωθεί το εξεταστικό σύστημα, ώστε να μη λειτουργεί ως κόφτης.

Με άλλα λόγια χρειάζονται αλλαγές στο επίπεδο της κοινωνίας και της πολιτικής. Να αλλάξουμε «ρότα», από την κατεύθυνση της εκπαίδευσης εμπόρευμα προς την κατεύθυνση της εκπαίδευσης που θα διαμορφώνει ολοκληρωμένους επιστήμονες με στέρεη θεωρητική βάση, που θα μπορούν να εμβαθύνουν και να παρακολουθούν τις εξελίξεις στο αντικείμενό τους, να κάνουν έρευνα και να καινοτομούν στην επιστήμη τους με σκοπό τελικά να θέτουν τις γνώσεις και τις ικανότητές τους στην υπηρεσία της ανθρωπότητας.